Του Γιώργου Καραμπελιά
Τον Δεκέμβριο του 2012, η απόφαση για την παραχώρηση της «μεγάλης δόσης» στην Ελλάδα σηματοδότησε μια νέα περίοδο στην εξέλιξη της κρίσης. Πράγματι, εξασθένησε η εκδοχή της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και προκρίθηκε εκείνη της μεταβολής της σε «αποικία χρέους», στο εσωτερικό μιας ευρωζώνης/ζωτικού χώρου της Γερμανίας κατά τον 21ο αιώνα.
Αυτή η σημαντική αλλαγή καθορίστηκε μάλλον από γεωπολιτικά αίτια (κινεζική παρέμβαση και κίνδυνοι ανάφλεξης στη Μέση Ανατολή) και όχι μόνο από οικονομικά, ενώ οι συνέπειές της εκφράστηκαν και στο εσωτερικό κοινωνικό και πολιτικό τοπίο. Χαρακτηριστικές είναι οι δημοσκοπικές τάσεις που αποτυπώνονται στο πρόσφατο «βαρόμετρο» της Public Issue, του μήνα Ιανουαρίου 2013, για τον Σκάι/Καθημερινή. Όχι μόνο, ή κυρίως, η μικρή ανάκαμψη της Νέας Δημοκρατίας και η πτώση του Σύριζα, αλλά προπαντός η ενίσχυση της πεποίθησης πως η Ελλάδα θα παραμείνει στο ευρώ (το 86% έναντι του 9% που πιστεύει ότι θα αποχωρήσει) και η μείωση του ποσοστού εκείνων που θεωρούν πιθανή τη χρεωκοπία της χώρας (από 38%, τον Νοέμβριο του 2012, σε 21%, τον Ιανουάριο του 2013).
Όλα αυτά προκάλεσαν ευφορία στο κυβερνητικό στρατόπεδο και ανησυχία σε ένα μεγάλο μέρος των αντιμνημονιακών δυνάμεων. Ωστόσο, αυτή η δημοσκόπηση και τα συμπεράσματά της μπορούν να αναγνωστούν εντελώς διαφορετικά και να οδηγήσουνσε διαφορετικά συμπεράσματα: από τη στιγμή που μειώνεται η αβεβαιότητα, το πεδίο της κοινωνικής και πολιτικής σύγκρουσης θα μετατοπιστεί και επίδικο αντικείμενο θα καταστεί το «ποιος θα πληρώσει την κρίση».
Η κοινωνική διαμαρτυρία και πίεση θα εντείνονται όσο θα μειώνεται η αβεβαιότητα και όχι το αντίστροφο, όπως ίσως φαντάζονται οι κυβερνώντες.
Η παράδοξη κοινωνική «σιγή» των περασμένων μηνών, η βουβδηή και αδιέξοδη οργή, η κατάθλιψη, υπήρξαν συνέπεια του φόβου για το μέλλον της χώρας, καθώς και της πίστης σε μια πιθανή και σύντομη εκλογική διέξοδο. Από τη στιγμή και πέρα που αυτοί οι παράγοντες εκλείπουν, η κοινωνική διαμαρτυρία έχει τη δυνατότητα να αναζωπυρωθεί και ίσως οι «αγανακτισμένοι» επιστρέψουν! Η κυβέρνηση κερδίζει σε θέματα όπως η ασφάλεια και το μεταναστευτικό –όπου η αφωνία και η πολυγλωσσία της αντιπολίτευσης της προσφέρουν ένα προνομιακό πεδίο– αλλά θα πιεστεί πολύ περισσότερο σε ζητήματα που αφορούν τη φοροδιαφυγή των ημετέρων –εξ ου και η επικέντρωση στη λίστα Λαγκάρντ–, την ανεργία, τη φτωχοποίηση των λαϊκών στρωμάτων, την εκποίηση του δημόσιου πλούτου στους Γερμανούς.
Γι’ αυτό και το «μνημονιακό» σύστημα δεν θα πρέπει να πανηγυρίζει για την φαινομενική και ίσως πρόσκαιρη ενίσχυσή του. Αντίθετα, η «επιτυχία» του σηματοδοτεί το άνοιγμα μιας νέας πολιτικής περιόδου. Στο εξής, θα βρεθεί αντιμέτωπο με ένα νέο κύμα διεκδικήσεων. Από την οργάνωση των ανέργων, τη διεκδίκηση των εγκαταλελειμμένων σπιτιών – όχι από κάποιο πολιτικό «περιθώριο» αλλά από τους ίδιους τους άστεγους–, την ενίσχυση των τάσεων για μια αλληλέγγυα οικονομία, με χτύπημα των μεσαζόντων και εμφάνιση νέων μορφών συνεταιρισμών, τέλος από την επίθεση στα προνόμια της κλεπτοκρατίας των ελίτ και της ξενοκρατίας.
Η σταδιακή έξοδος από τον φόβο και από την προσμονή για μια άμεση και «θαυματουργή» πολιτική διέξοδο μπορεί να συγκροτήσει ένα κοινωνικό και πολιτικό κίνημα με βάθος και με μέλλον. Και τόσο το χειρότερο όχι μόνο για τις παρασιτικές ελίτ αλλά και για όσους πίστεψαν πως αρκεί ένας εκλογικός περίπατος για την κατάληψη του… Μαξίμου.
Σήμερα δεν βρισκόμαστε στα 1981, και «για να γυρίσει ό ήλιος» όχι απλώς «θέλει δουλειά πολύ», αλλά το κέντρο βάρους πρέπει να φύγει από «τα πάνω», τις εκλογικές μανούβρες και τα ρεσάλτα, τα οποία εξάλλου δεν εμπιστεύονται οι Έλληνες (πάνω από 65% δεν επιθυμούν εκλογές) και να περάσει «προς τα κάτω», προς ένα κοινωνικό κίνημα των φτωχοποιημένων και αποικιοποιημένων Ελλήνων, το οποίο θα αναδείξει, σε μια δεύτερη φάση, και νέες πολιτικές δυνάμεις.
Τα πρώτα χρόνια της κρίσης, κατάπληκτοι και αγανακτισμένοι, οι Έλληνες περίμεναν κάποιες άμεσες λύσεις από ίδιο το πολιτικό και πνευματικό κατεστημένο. Όσοι ζήσαμε από κοντά το κίνημα των πλατειών γνωρίζουμε αυτή την αγωνιώδη αναζήτηση για κάποια μαγική πολιτική λύση, για κάποια «άφθαρτη δύναμη» που θα απαντούσε εδώ και τώρα στα αδιέξοδα. Αυτή η αγωνιώδης αναζήτηση οδήγησε στις μεγάλες πολιτικές ανατροπές που ζήσαμε.
Ωστόσο αυτή δεν άρκεσε. Η ανασύνθεση του φθαρμένου πολιτικού σκηνικού δεν μπορεί να γίνει αποκλειστικά και μόνο από τα πάνω, με την κάλπη. Θα πρέπει πρώτα, ή τουλάχιστον ταυτόχρονα, να πραγματοποιηθεί στο επίπεδο της κοινωνίας. Και μετά θα ακολουθήσει και η «κάλπη».
Από αυτή την άποψη, ίσως υπάρχουν και αχτίδες αισιοδοξίας για τη νέα χρονιά. Θα γίνουμε σίγουρα φτωχότεροι αλλά θα ξέρουμε πολύ καλύτερα για τι πράγμα παλεύουμε, ενάντια σε ποιους, με ποια όπλα και με ποιους στόχους.
13 Ιανουαρίου 2013
Δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία στις 16-1-13