Οι επιδόσεις που περιμένουμε στο μεγαλύτερο αθλητικό γεγονός θα είναι αποτέλεσμα μόνο σκληρής δουλειάςτων διαγωνιζoμένων ή και του ντόπινγκ; Μιλά στο ΒΗΜΑSCIENCE ο ειδικός στο θέμα καθηγητής Γιάννης Πιτσιλαδής
Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο θα νικήσουν οι άξιοι ή οι... επιδέξιοι στο ντοπάρισμα;
Για να καταλάβουμε την έκταση της προσπάθειας, αναφέρουμε πως μεταξύ των δέκα τουλάχιστον νεωτερισμών που θα παρουσιαστούν θα είναι και ένα υγιεινό ρόφημα, παντός καιρού, για τους αγωνιζομένους, που προσπαθεί να χτυπήσει τα ήδη καθιερωμένα Gatorade και Lucozade (το μόνο που καταφέραμε να μάθουμε για αυτό είναι πως θα έχει σχέση και με τη θάλασσα!).
Με δάκρυα στα μάτια η διάσημη ρωσίδα αθλήτρια του επί κοντώ Γελένα Ισινμπάγεβα και στο φόντο ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν. Αιτία για το ξέσπασμα της αθλήτριας μέσα στο Κρεμλίνο, όπου εκλήθη ολόκληρη η ολυμπιακή ομάδα της Ρωσίας από τον ρώσο πρόεδρο, ήταν ο αποκλεισμός μεγάλου μέρους των αθλητών της από το Ρίο λόγω ντόπινγκ
Πριν από μερικές ημέρες, όταν βρέθηκε για λίγο στη Μυτιλήνη κάνοντας διακοπές (;), αν και ξενυχτούσε γράφοντας διάφορα κείμενα σχετικά με την έρευνά του, του θέσαμε κάποιες ερωτήσεις και πήραμε τις αντίστοιχες απαντήσεις.
Στις σελίδες τους οι «New York Times» τον αποκαλούν προβοκάτορα εξαιτίας του πώς δρα μερικές φορές και το σχέδιό του δονκιχωτικό. Αλλά είναι προφανές πως όλα αυτά έχουν γραφτεί με μια θετική διάθεση προς το πρόσωπό του αφού, διαθέτοντας ένα πολύ καλά οργανωμένο ερευνητικό εργαστήριο στο Πανεπιστήμιο του Μπράιτον, δεν έχει κλειστεί μέσα σε αυτό αλλά βρίσκεται και για τις μισές ημέρες κάθε μήνα σχεδόν σε διάφορα σημεία του πλανήτη, προωθώντας την έρευνά του, όχι μόνο για κορυφαίες «καθαρές» αθλητικές επιδόσεις αλλά και για θέματα της καθημερινής ζωής, όπως είναι η παιδική παχυσαρκία: «Με προβληματίζει πολύ, και έχει να κάνει με την παιδική... ακινησία και είναι αυτός ο κύριος λόγος που κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν μετά να τρέξουν καν. Ενώ υπάρχουν παιδιά στην Αφρική που τρέχουν κάθε ημέρα 5 χιλιόμετρα για να πάνε στο σχολείο».
Στην ερώτηση πού βασίζει την κάπως δογματική διαπίστωσή του: «Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει αξιόπιστος έλεγχος ντόπινγκ» μια πρώτη απάντηση είναι ότι: «Τα σκάνδαλα των τελευταίων ετών, οι προσωπικές μου εμπειρίες από το 2004 και από το ότι δεν διατίθενται αρκετά χρήματα για να προχωρήσουν έρευνες, που ήδη έχουν δείξει πως οι διώκτες του ντόπινγκ βρίσκονται στον σωστό δρόμο, όλα αυτά σε κάνουν να σκεφτείς μήπως υπάρχει έλλειψη πραγματικού ενδιαφέροντος, προς το παρόν, για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα. Η προσπάθεια για τους ελέγχους στο ντοπάρισμα πρέπει να εκσυγχρονιστεί και ο κατάλογος με τις απαγορευμένες ουσίες να αναθεωρηθεί με μια πιο σύγχρονη νοοτροπία. Αν μπορεί να γίνει πιο σύντομη, θα κάνει και πιο εύκολο τον έλεγχο. Επίσης, η καθιέρωση του Διαβατηρίου του Αθλητή (ΑΒΡ=Athlete Biological Passport) από τη Διεθνή του Αντιντόπινγκ (την περίφημη WΑDA) από το 2009, με την προσθήκη σε αυτό και της παρακολούθησης για τη λήψη στεροειδών όπως η τεστοστερόνη, από το 2014, για να μετράει κάποιες σημαντικές παραμέτρους στον οργανισμό ενός αθλητή, αποκαλυπτικές των μεθόδων που τυχόν χρησιμοποιεί για αύξηση της επίδοσής του, αντί να τον ψάχνει συνεχώς για τις απαγορευμένες ουσίες, είναι στον σωστό δρόμο αλλά πολύ μακριά από το τέρμα».
Η Κάστερ Σεμένια, δρομέας με τα χρώματα της Νότιας Αφρικής, θα αγωνιστεί κανονικά στο Ρίο εκμεταλλευόμενη πρόσφατη απόφαση του διεθνούς διαιτητικού δικαστηρίου των σπορ σχετικά με το ότι δεν θα υπάρχει όριο για τα επίπεδα τεστοστερόνης στον οργανισμό των αθλητριών
Οι ερυθροποιητίνες όμως, τα αναβολικά, οι μεταγγίσεις και τα άλλα είναι παλιά κόλπα, που ίσως στο Ρίο μπορεί και να σκεπαστούν από τη σκόνη ενός άλλου σκανδάλου. Πότε; Οταν θα είναι η ώρα να αγωνιστούν κάποια κορίτσια που οι αντίπαλοί τους αν μπορούσαν δεν θα τις άφηναν ούτε καν να μπουν στα αποδυτήρια να αλλάξουν. Ειδικά δύο ονόματα, η Κάστερ Σεμένια, δρομέας με τα χρώματα της Νότιας Αφρικής, στα 800 μέτρα κυρίως, και η Ντιούτι Τσαντ από την Ινδία στα 200 και τη σκυταλοδρομία, έχουν δημιουργήσει ήδη μεγάλες τρικυμίες σε διεθνές επίπεδο. Και δίπλα τους θα υπάρχουν και άλλες κοπέλες που τα τυχόν μετάλλιά τους θα αμφισβητηθούν για τον ίδιο λόγο. Γιατί συμβαίνει το εξής παράξενο: όσο αυξάνονται οι γνώσεις μας γύρω από τις ορμόνες, τα χρωμοσώματα, τις συμπεριφορές των φύλων, τόσο βυθιζόμαστε σε μια αμηχανία για το πώς ορίζεται ένας άνδρας, πώς μια γυναίκα και για το αν υπάρχει και κάτι στον μεταξύ τους χώρο, που επί αιώνες πιστεύαμε ότι είναι εντελώς κενός!
Κάποιος που θυμάται ακόμη μερικά πράγματα από τη Βιολογία του Λυκείου, αλλά μόνον αυτά, θα πει εντάξει, δεν χρειάζεται, όπως συνέβαινε κάποτε, ακόμη και αυτό το τόσο προσβλητικό, να λέμε στις αθλήτριες: περάστε, γδυθείτε να δούμε αν είστε άνδρες ή γυναίκες. Παίρνεις με ένα βαμβάκι δείγμα με κύτταρα από το εσωτερικό του στόματος και κοιτάζεις τα χρωμοσώματα. Κάθε κύτταρο περιέχει 23 ζευγάρια χρωμοσωμάτων, που το καθένα περιέχει περίπου 2.000 γονίδια. Τα ζευγάρια των χρωμοσωμάτων διαφέρουν λίγο μεταξύ τους, αλλά σε μια πρώτη προσέγγιση τα λες και ίδια. Εκτός από ένα ζευγάρι, όπου αν πρόκειται για άνδρα το ένα χρωμόσωμα είναι μεγαλύτερο από το άλλο και μοιάζει με τα υπόλοιπα αλλά το δεύτερο είναι πολύ μικρότερο. Ενώ τα άλλα όλα αναφέρονται ως Χ, αυτό αναφέρεται ως Υ. Αν λοιπόν υπάρχει ζευγάρι ΧΥ, το αντίστοιχο άτομο θεωρείται ότι ανήκει στο αρσενικό φύλο ενώ αν συμβαίνει όλα να είναι ΧΧ, ανήκει στο θηλυκό. Οταν δημιουργείται ένα ωάριο κληρονομεί τα μισά χρωμοσώματα από τη μητέρα και είναι προφανώς όλα Χ. Στο ανδρικό σπέρμα τα μισά περίπου είναι όλα Χ αλλά τα υπόλοιπα έχουν και ένα Υ. Ως εδώ όμως η βιολογία του Λυκείου.
«Παιχνίδια» που παίζει η ανθρώπινη βιολογία με τα χρωμοσώματα καθιστούν κάποιες φορές δύσκολο τον διαχωρισμό μεταξύ θηλυκού και αρσενικού. Κάτι τέτοιο προκαλεί «πονοκέφαλο» και στον αθλητισμό όταν τα όρια μεταξύ άνδρα και γυναίκας δεν είναι σαφή
Ψάχνοντας περισσότερο το θέμα βρήκαμε μια εκτενέστατη συνέντευξη της Τζοάνα Χάρπερ (εδώ: http://sportsscientists.com/2016/05/hyperandrogenism-women-vs-women-vs-men-sport-qa-joanna-harper/), πολύ πρόσφατη (26.5.2016), που διευκρινίζει στην αρχή ότι σκέπτεται πρώτα ως επιστήμων, μετά ως αθλήτρια και μετά ως άτομο που έκανε αλλαγή φύλου και δηλώνει καθαρά πως θεωρεί λάθος την απόφαση του CAS και θα προσπαθήσει μάλιστα να την ανατρέψει. Την ίδια άποψη εκφράζει αλλού και η Μαρία Πατίνιο! (για αντίθετες απόψεις εδώ: transascity. org/cross - training - the - history - and - future - of - transgender - and - intersex - athletes-8/).
Οπως αποδεικνύεται λοιπόν από όλα τα παραπάνω, στα θέματα ντόπινγκ αυτή τη στιγμή είναι άλλα τα μάτια του ειδικού και άλλα τα μάτια του απλού θεατή. Το ενδιαφέρον όμως πολύ μεγάλο.
Πώς γίνονται οι έλεγχοι αντιντόπινγκ
Αρμόδια για να διενεργεί ελέγχους σε όλα τα αθλήματα είναι η WADA (World Anti-Doping Agency) που ιδρύθηκε το 1999 από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (IOC) και έχει έδρα σήμερα το Μόντρεαλ του Καναδά. Η WADA εκδίδει έναν κατάλογο με απαγορευμένες ουσίες και απαγορευμένες μεθόδους που κάθε τόσο εμπλουτίζεται. Είναι όμως από όλους αποδεκτό πως οι «ντοπαριστές» μέχρι σήμερα ήταν πάντα πιο μπροστά από τους διώκτες τους αφού πρώτα έβρισκαν έναν νέο τρόπο ντοπαρίσματος και οι επιφορτισμένοι με τους ελέγχους έπρεπε να κυνηγούν. Σήμερα οι αθλητές είναι υποχρεωμένοι να δηλώνουν ποια ώρα κάθε ημέρα της εβδομάδας για όλο τον χρόνο θα μπορούν να δεχτούν απροειδοποίητο έλεγχο ντόπινγκ σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου - είναι τα αμφιλεγόμενα από κάποιους (για λόγους προστασίας της ιδιωτικής ζωής) «whereabouts». Επίσης τα δείγματα που λαμβάνονται θα διατηρούνται τουλάχιστον για 10 χρόνια. Αυτό γίνεται για να υπάρχει το περιθώριο όταν ανακαλύπτεται μια νέα μέθοδος ή μια ουσία ντοπαρίσματος να μπορούν να πάνε σε ένα παλιό δείγμα κάποιου αθλητή και να διαπιστώσουν αν είχε κάνει χρήση και αυτός. Επίσης υπάρχει πλέον και το Αθλητικό Διαβατήριο. Προσπάθειες γίνονται να ανιχνεύεται πλέον το ντόπινγκ σε επίπεδο γονιδίων. Πάντως υπάρχουν και αυτοί που υποστηρίζουν πως κάποιοι αθλητές μπορεί στοχευμένα να περάσουν τα παλιά τους δείγματα από έλεγχο για λόγους οικονομικούς, διαφημιστικούς ή και πολιτικούς. Επίσης είναι γνωστό ότι κάποιοι, όπως η «ολυμπιακή» ομάδα μπάσκετ των ΗΠΑ με παίκτες από το ΝΒΑ, ουδέποτε περνούν από έλεγχο.
Μια έκθεση 95 σελίδων από τη WADA, που έχει στοιχεία για το ντοπάρισμα, με την έγκριση του ρωσικού υπουργείου Αθλητισμού, ρώσων αθλητών σε 28 ολυμπιακά αθλήματα, βασισμένη σε καταγγελίες συμπατριωτών τους, επιφορτισμένων με τους ελέγχους των δειγμάτων με ούρα και αίμα, είδε το φως της δημοσιότητας στις 18 Ιουλίου του 2016. Γνωστή πλέον ως «έκθεση Μακ Λάρεν», έδωσε την ευκαιρία στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή αμέσως να αποκλείσει από την αποστολή των 387 συνολικά αθλητών ήδη τους 108. Οι περισσότεροι αποκλεισμοί είναι στις ομάδες των κωπηλατών (22 από τους 28) και των αθλητών στίβου (67, με 8 να ανήκουν στους Ολυμπιονίκες του Λονδίνου και 14 σε Ολυμπιονίκες του Πεκίνου). Ηδη ακούγεται ότι θα αποκλειστούν και ρώσοι αθλητές των παραολυμπιακών αθλημάτων. Οι δύο που κατήγγειλαν το πώς γινόταν έχουν διαφύγει οικογενειακώς από τη Ρωσία.
ΝΤΟΠΙΝΓΚ
Οι μέθοδοι
EPO: Η ερυθροποιητίνη είναι μια από τις πιο επίκαιρες ουσίες αυτές τις ημέρες. Αθλητές έχουν πιαστεί να κάνουν ενέσεις με τεχνητή ερυθροποιητίνη (r-HuEPO, ανθρώπινη ανασυνδυασμένη ερυθροποιητίνη), μια ουσία που είναι ορμόνη και όταν εισαχθεί απ' έξω ξεγελάει κατά κάποιον τρόπο τον μυελό των οστών. Ο μυελός των οστών είναι ένας μαλακός λιπώδης ιστός που βρίσκεται στο εσωτερικό μεγάλων οστών όπως αυτό του μηρού, στο στέρνο και στη λεκάνη. Υποστηρίζει τα βλαστικά κύτταρα, δηλαδή τα κύτταρα που δεν έχουν ακόμη αποκτήσει συγκεκριμένα και εξειδικευμένα χαρακτηριστικά. Ανάλογα με τις εντολές που θα δοθούν από άλλα σημεία του οργανισμού, τα βλαστικά θα διαφοροποιηθούν για να γίνουν μεταξύ άλλων και λευκοκύτταρα, ερυθροκύτταρα ή αιμοπετάλια. Τα ερυθροκύτταρα περιέχουν μια πρωτεΐνη, την αιμοσφαιρίνη, που επιτρέπει στα κύτταρα να μεταφέρουν οξυγόνο στους ιστούς του σώματος, μια εργασία που γίνεται πιο έντονη σε συνθήκες πίεσης του οργανισμού όπως είναι μια αθλητική προσπάθεια. Η τεχνητή και έξτρα εισαγόμενη στον οργανισμό ερυθροποιητίνη ξεγελάει τον μυελό των οστών ώστε να παράγει περισσότερα ερυθροκύτταρα που απορροφούν περισσότερο οξυγόνο και έτσι ο αθλητής μπορεί να στέλνει περισσότερο οξυγόνο στους ιστούς αυξάνοντας την αντοχή του. Ο καθηγητής Πιτσιλαδής έχει ήδη εξελίξει αρκετά μια μέθοδο όπου μπορεί να ανιχνευθεί η εισαγωγή ερυθροποιητίνης από έναν αθλητή ακόμη και 4 εβδομάδες μετά ενώ έως τώρα τη μια ημέρα έκαναν την ένεση και την άλλη τα ίχνη είχαν εξαφανιστεί. Αρκεί η WADA να αποφασίσει για μεγάλης κλίμακας προγράμματα ανίχνευσης.
Ολα τα βλέμματα είναι στραμμένα από προχθές στους Ολυμπιακούς Aγώνες του Ρίο. Χιλιάδες αθλητές ρίχνονται στη μάχη των μεταλλίων με στόχο να ξεπεράσουν τους αντιπάλους τους αλλά πάνω απ’ όλα τον εαυτό τους. Και ενώ το κοινό θα περιμένει με αγωνία καλές επιδόσεις, γιατί όχι και παγκόσμια ρεκόρ, μια σκέψη θα κλωθογυρίζει στο μυαλό πολλών και όχι αδίκως: είναι όλα αυτά που βλέπουμε το αποτέλεσμα μόνο σκληρής δουλειάς, είναι οι αθλητές που θαυμάζουμε άξιοι ή κυρίως... επιδέξιοι στο να «πειράζουν» τον οργανισμό τους και να κατακτούν έτσι τους τίτλους; Τον σκεπτικισμό αποτυπώνει πρόσφατη σφυγμομέτρηση της Παγκόσμιας Υπηρεσίας του BBC σε 19.000 άτομα από 19 χώρες: το 57% απάντησε ότι το ντόπινγκ έχει συντελέσει στο να μειωθεί το ενδιαφέρον του από «πολύ» ως και «κάπως» για τους Ολυμπιακούς Aγώνες του Ρίο. Οι φόβοι αυτοί για μη «καθαρούς» αγώνες είναι βάσιμοι, όπως αναφέρει στο ΒΗΜΑSCIENCE ένας από τους πλέον ειδικούς του τομέα, ο ελληνικής καταγωγής καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μπράιτον Γιάννης Πιτσιλαδής, ένας επιστήμονας που αγωνίζεται για να έχουμε στο μέλλον αθλητές απαλλαγμένους από την υποψία του ντοπαρίσματος. Και αυτό διότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει αξιόπιστος έλεγχος για το ντόπινγκ, λέει κατηγορηματικά. Οσο λοιπόν οι έλεγχοι βρίσκονται ένα βήμα πίσω, οι μέθοδοι ντόπινγκ βρίσκονται πάντα ένα βήμα μπροστά. Αλλά και τερτίπια της βιολογίας κάνουν τα όρια μεταξύ αθλητών και αθλητριών κάποιες φορές δυσδιάκριτα, δημιουργώντας άλλη μια σπαζοκεφαλιά σε ό,τι αφορά τις άξιες νίκες. Τώρα που όλα τα μάτια είναι στραμμένα στο Ρίο, διαβάστε το κείμενο που ακολουθεί για να έχετε... καθαρή ματιά σχετικά με το αν στο βάθρο ανεβαίνουν μόνο οι αθλητές ή και η χημεία!«Δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή αξιόπιστος έλεγχος για το ντόπινγκ». Το δηλώνει στο BHMAScience χωρίς δισταγμό ο άνθρωπος τον οποίο η εφημερίδα «International New York Times», μόλις τον περασμένο Μάιο, ανέδειξε σε πρωταγωνιστή του αγώνα για καθαρές επιδόσεις στα διάφορα αθλήματα. Εχοντας πρώτα στείλει έναν δημοσιογράφο και μια φωτογράφο να είναι συνεχώς δίπλα του σε ένα μεγάλο και περιπετειώδες δωδεκάμηνο ταξίδι αναζήτησης, σε Κύπρο, Γερμανία, Σουηδία, από την Αγγλία στη Νεκρά Θάλασσα, από εκεί στην Αιθιοπία και στην υπόλοιπη Ανατολική Αφρική, στις 16 και 17 Μαΐου, σε δύο συνεχόμενες ημέρες, η εφημερίδα τού έκανε ένα μεγάλο, τεσσάρων ολόκληρων σελίδων, αφιέρωμα (http://www.nytimes.com/2016/05/15/sports/two-hour-marathon-yannis-pitsiladis.html?_r=0). Οπου περιγράφονται οι προσπάθειες του ελληνικής καταγωγής καθηγητή Αθλητισμού και Επιστημονικής Ασκησης στο Πανεπιστήμιο του Μπράιτον, Γιάννη Πιτσιλαδή, μέσα από το πρόγραμμα SUB2, [www.sub2hrs.com], να βρει και να πείσει νεαρούς αλλά και φθασμένους μαραθωνοδρόμους ότι μπορούν να τα βάλουν με αυτούς που παίρνουν ουσίες για να κάνουν επιδόσεις. Και μάλιστα να τους περάσουν, όντας «καθαροί», ρίχνοντας απόρθητα έως τώρα τείχη, όπως είναι ο μαραθώνιος, σε λιγότερο από 2 ώρες. Σε ένα περιβάλλον όπου όλο και πιο δυνατά ακούγεται ότι και οι με έμφυτο ταλέντο αφρικανοί δρομείς χρησιμοποιούν και αυτοί απαγορευμένες ουσίες για καλύτερες επιδόσεις, γίνεται αυτή η προσπάθεια χάρη στην εισαγωγή νέων μεθόδων, όπου δεν χρειάζεται να διανύεις για προπόνηση 200 χιλιόμετρα την εβδομάδα, κάτι όχι και τόσο... υγιεινό, ούτε να έχεις πάρει έστω και μία από τις τριακόσιες περίπου απαγορευμένες σε παγκόσμιο επίπεδο ουσίες ή να καταφεύγεις σε απαράδεκτες μεθόδους.
Για να καταλάβουμε την έκταση της προσπάθειας, αναφέρουμε πως μεταξύ των δέκα τουλάχιστον νεωτερισμών που θα παρουσιαστούν θα είναι και ένα υγιεινό ρόφημα, παντός καιρού, για τους αγωνιζομένους, που προσπαθεί να χτυπήσει τα ήδη καθιερωμένα Gatorade και Lucozade (το μόνο που καταφέραμε να μάθουμε για αυτό είναι πως θα έχει σχέση και με τη θάλασσα!).
Με δάκρυα στα μάτια η διάσημη ρωσίδα αθλήτρια του επί κοντώ Γελένα Ισινμπάγεβα και στο φόντο ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν. Αιτία για το ξέσπασμα της αθλήτριας μέσα στο Κρεμλίνο, όπου εκλήθη ολόκληρη η ολυμπιακή ομάδα της Ρωσίας από τον ρώσο πρόεδρο, ήταν ο αποκλεισμός μεγάλου μέρους των αθλητών της από το Ρίο λόγω ντόπινγκ
Πριν από μερικές ημέρες, όταν βρέθηκε για λίγο στη Μυτιλήνη κάνοντας διακοπές (;), αν και ξενυχτούσε γράφοντας διάφορα κείμενα σχετικά με την έρευνά του, του θέσαμε κάποιες ερωτήσεις και πήραμε τις αντίστοιχες απαντήσεις.
Στις σελίδες τους οι «New York Times» τον αποκαλούν προβοκάτορα εξαιτίας του πώς δρα μερικές φορές και το σχέδιό του δονκιχωτικό. Αλλά είναι προφανές πως όλα αυτά έχουν γραφτεί με μια θετική διάθεση προς το πρόσωπό του αφού, διαθέτοντας ένα πολύ καλά οργανωμένο ερευνητικό εργαστήριο στο Πανεπιστήμιο του Μπράιτον, δεν έχει κλειστεί μέσα σε αυτό αλλά βρίσκεται και για τις μισές ημέρες κάθε μήνα σχεδόν σε διάφορα σημεία του πλανήτη, προωθώντας την έρευνά του, όχι μόνο για κορυφαίες «καθαρές» αθλητικές επιδόσεις αλλά και για θέματα της καθημερινής ζωής, όπως είναι η παιδική παχυσαρκία: «Με προβληματίζει πολύ, και έχει να κάνει με την παιδική... ακινησία και είναι αυτός ο κύριος λόγος που κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν μετά να τρέξουν καν. Ενώ υπάρχουν παιδιά στην Αφρική που τρέχουν κάθε ημέρα 5 χιλιόμετρα για να πάνε στο σχολείο».
Πώς κατακτώνται άξια τα μετάλλια
Η κύρια ερώτηση ήταν βέβαια αν μπορεί αυτή τη στιγμή να διεκδικήσει ένα από τα τρία ολυμπιακά μετάλλια σε ένα από τα αθλήματα του στίβου κάποιος ή κάποια που δεν έχει κάνει χρήση απαγορευμένων βοηθητικών ουσιών. Η απάντηση εδώ δεν είναι ναι ή όχι: «Θα μπορούσε αυτό να γίνει αν είχε προϋπάρξει όχι μόνον ειδική προπόνηση αλλά και ειδική ψυχολογική προετοιμασία, ειδική διατροφική αγωγή, έρευνα από το πώς πατάει στο έδαφος ο αθλητής έως το πώς συμπεριφέρεται ο οργανισμός του ακόμη και σε επίπεδο γονιδίων, με έρευνα επίσης για την οικονομία δυνάμεων και για τη διαχείριση των υδατανθράκων». Ομως έμμεσα βγαίνει το συμπέρασμα πως τώρα από «καθαρούς» μόνον από ουσίες αθλητές κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, αφού δεν έχουν κάνει όλα τα υπόλοιπα. Εχει όμως και εκείνος την περιέργεια για μία μόνον ομάδα: «Θέλω να δω τι θα καταφέρουν οι αθλητές της Μεγάλης Βρετανίας διότι πιστεύω πως ακολούθησαν ένα πρόγραμμα αρκετά "καθαρής" προετοιμασίας, με νέες, πιο μοντέρνες μεθόδους και για αυτό δαπανήθηκαν πολύ σημαντικά ποσά (ήδη στο Πεκίνο, στο Λονδίνο και τώρα στο Ρίο)». Θα δούμε.
Στην ερώτηση πού βασίζει την κάπως δογματική διαπίστωσή του: «Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει αξιόπιστος έλεγχος ντόπινγκ» μια πρώτη απάντηση είναι ότι: «Τα σκάνδαλα των τελευταίων ετών, οι προσωπικές μου εμπειρίες από το 2004 και από το ότι δεν διατίθενται αρκετά χρήματα για να προχωρήσουν έρευνες, που ήδη έχουν δείξει πως οι διώκτες του ντόπινγκ βρίσκονται στον σωστό δρόμο, όλα αυτά σε κάνουν να σκεφτείς μήπως υπάρχει έλλειψη πραγματικού ενδιαφέροντος, προς το παρόν, για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το πρόβλημα. Η προσπάθεια για τους ελέγχους στο ντοπάρισμα πρέπει να εκσυγχρονιστεί και ο κατάλογος με τις απαγορευμένες ουσίες να αναθεωρηθεί με μια πιο σύγχρονη νοοτροπία. Αν μπορεί να γίνει πιο σύντομη, θα κάνει και πιο εύκολο τον έλεγχο. Επίσης, η καθιέρωση του Διαβατηρίου του Αθλητή (ΑΒΡ=Athlete Biological Passport) από τη Διεθνή του Αντιντόπινγκ (την περίφημη WΑDA) από το 2009, με την προσθήκη σε αυτό και της παρακολούθησης για τη λήψη στεροειδών όπως η τεστοστερόνη, από το 2014, για να μετράει κάποιες σημαντικές παραμέτρους στον οργανισμό ενός αθλητή, αποκαλυπτικές των μεθόδων που τυχόν χρησιμοποιεί για αύξηση της επίδοσής του, αντί να τον ψάχνει συνεχώς για τις απαγορευμένες ουσίες, είναι στον σωστό δρόμο αλλά πολύ μακριά από το τέρμα».
ΧΧ ή ΧΥ ή μήπως κάτι άλλο;
Η Κάστερ Σεμένια, δρομέας με τα χρώματα της Νότιας Αφρικής, θα αγωνιστεί κανονικά στο Ρίο εκμεταλλευόμενη πρόσφατη απόφαση του διεθνούς διαιτητικού δικαστηρίου των σπορ σχετικά με το ότι δεν θα υπάρχει όριο για τα επίπεδα τεστοστερόνης στον οργανισμό των αθλητριών
Οι ερυθροποιητίνες όμως, τα αναβολικά, οι μεταγγίσεις και τα άλλα είναι παλιά κόλπα, που ίσως στο Ρίο μπορεί και να σκεπαστούν από τη σκόνη ενός άλλου σκανδάλου. Πότε; Οταν θα είναι η ώρα να αγωνιστούν κάποια κορίτσια που οι αντίπαλοί τους αν μπορούσαν δεν θα τις άφηναν ούτε καν να μπουν στα αποδυτήρια να αλλάξουν. Ειδικά δύο ονόματα, η Κάστερ Σεμένια, δρομέας με τα χρώματα της Νότιας Αφρικής, στα 800 μέτρα κυρίως, και η Ντιούτι Τσαντ από την Ινδία στα 200 και τη σκυταλοδρομία, έχουν δημιουργήσει ήδη μεγάλες τρικυμίες σε διεθνές επίπεδο. Και δίπλα τους θα υπάρχουν και άλλες κοπέλες που τα τυχόν μετάλλιά τους θα αμφισβητηθούν για τον ίδιο λόγο. Γιατί συμβαίνει το εξής παράξενο: όσο αυξάνονται οι γνώσεις μας γύρω από τις ορμόνες, τα χρωμοσώματα, τις συμπεριφορές των φύλων, τόσο βυθιζόμαστε σε μια αμηχανία για το πώς ορίζεται ένας άνδρας, πώς μια γυναίκα και για το αν υπάρχει και κάτι στον μεταξύ τους χώρο, που επί αιώνες πιστεύαμε ότι είναι εντελώς κενός!
Κάποιος που θυμάται ακόμη μερικά πράγματα από τη Βιολογία του Λυκείου, αλλά μόνον αυτά, θα πει εντάξει, δεν χρειάζεται, όπως συνέβαινε κάποτε, ακόμη και αυτό το τόσο προσβλητικό, να λέμε στις αθλήτριες: περάστε, γδυθείτε να δούμε αν είστε άνδρες ή γυναίκες. Παίρνεις με ένα βαμβάκι δείγμα με κύτταρα από το εσωτερικό του στόματος και κοιτάζεις τα χρωμοσώματα. Κάθε κύτταρο περιέχει 23 ζευγάρια χρωμοσωμάτων, που το καθένα περιέχει περίπου 2.000 γονίδια. Τα ζευγάρια των χρωμοσωμάτων διαφέρουν λίγο μεταξύ τους, αλλά σε μια πρώτη προσέγγιση τα λες και ίδια. Εκτός από ένα ζευγάρι, όπου αν πρόκειται για άνδρα το ένα χρωμόσωμα είναι μεγαλύτερο από το άλλο και μοιάζει με τα υπόλοιπα αλλά το δεύτερο είναι πολύ μικρότερο. Ενώ τα άλλα όλα αναφέρονται ως Χ, αυτό αναφέρεται ως Υ. Αν λοιπόν υπάρχει ζευγάρι ΧΥ, το αντίστοιχο άτομο θεωρείται ότι ανήκει στο αρσενικό φύλο ενώ αν συμβαίνει όλα να είναι ΧΧ, ανήκει στο θηλυκό. Οταν δημιουργείται ένα ωάριο κληρονομεί τα μισά χρωμοσώματα από τη μητέρα και είναι προφανώς όλα Χ. Στο ανδρικό σπέρμα τα μισά περίπου είναι όλα Χ αλλά τα υπόλοιπα έχουν και ένα Υ. Ως εδώ όμως η βιολογία του Λυκείου.
Η πάλη των φύλων
Οταν συγχωνευθούν ωάριο και σπέρμα, θα έχουμε πάλι 46 χρωμοσώματα, που θα είναι ή όλα Χ και θα αρχίσει να δημιουργείται ένα άτομο με θηλυκό προσανατολισμό ή θα υπάρχει και ένα ζευγάρι ΧΥ και θα δώσει αρσενικό. Το Υ περιέχει μόλις 70 γονίδια και ένα από αυτά, το SRY, δίνει τη δυνατότητα στο (αρσενικό) έμβρυο στους δύο πρώτους μήνες του να σχηματίσει όρχεις και τα υπόλοιπα ανδρικά γεννητικά όργανα και να αρχίσει να εκκρίνεται τεστοστερόνη για πρώτη φορά. Ομως μπορεί εκεί στην αρχή του σχηματισμού του εμβρύου να υπάρξει εκτροχιασμός. Το SRY να βρεθεί σε Χ χρωμόσωμα. Οταν γεννηθεί κάποιο μωρό να έχει πέος, να πιστεύει πως είναι αγόρι αλλά να διαπιστωθεί αργότερα ότι διαθέτει και μήτρα και ωοθήκες, ή να έχει μια ωοθήκη και έναν όρχι. Επίσης ένα έμβρυο με χρωμοσώματα ανδρικά μπορεί να έχει, λόγω κάποιας μετάλλαξης, έλλειψη του ενζύμου που «διαβάζει» την τεστοστερόνη και μέχρι την εφηβεία να μεγαλώνει ως κορίτσι αλλά τότε ακριβώς η συνηθισμένη αλματώδης αύξηση της ουσίας δίνει στο έως τότε κορίτσι χαρακτηριστικά αγοριού, με αύξηση της τριχοφυΐας, της κλειτορίδας και των μυών. Αρα ούτε τα χρωμοσώματα ούτε ακόμη και μια εγκυμοσύνη ξεκαθαρίζουν το πού θα πρέπει να καταταχθεί το άτομο αυτό. Επίσης ένα έμβρυο με τον συνδυασμό ΧΥ, που αντιστοιχεί σε αγόρι, μπορεί να υποφέρει από το λεγόμενο σύνδρομο AΙS και οι υποδοχείς να μην αντιδρούν στην παραγόμενη τεστοστερόνη. Ετσι, αν και οι εξετάσεις θα δίνουν ποσοστά τεστοστερόνης ανδρικά, το παιδί πλέον θα έχει εξωτερικά χαρακτηριστικά θηλυκά, αλλά στα αθλήματα δεν θα μπορεί να επωφελείται από την αυξημένη τεστοστερόνη που θα δίνουν οι εργαστηριακές αναλύσεις. Χάος;
Η τεστοστερόνη και οι αθλήτριες
Τι θα δούμε λοιπόν στο Ρίο; Από πολύ παλιά θεωρήθηκε πως αυτό που βοηθούσε στις ανώτερες αθλητικές επιδόσεις των ανδρών απέναντι στις γυναίκες ήταν η διαφορά στην τεστοστερόνη. Μέχρι πέρυσι, όποια αθλήτρια θεωρούσε τον εαυτό της γυναίκα, αλλά η περιεκτικότητα τεστοστερόνης υπερέβαινε τα 10 νανομόλ ανά λίτρο αίματος, δεν είχε δικαίωμα να αγωνίζεται με τις γυναίκες (που συνήθως, αν δεν παίρνουν κάτι απαγορευμένο, έχουν από 1 έως 3,3 νανομόλ). Αν επέμενε, έπρεπε να υποβληθεί στη γνωστή θεραπεία με ορμόνες, τη γνωστή ΗRΤ, για να κατεβάσει την τεστοστερόνη. Κάτι που συνέβη για παράδειγμα με την Τζοάνα Χάρπερ, μια δρομέα που ήταν πρώτα άνδρας, μετά από επέμβαση έγινε γυναίκα, διαπίστωσε πως έχασε με το κατέβασμα της τεστοστερόνης περισσότερο από 12% των επιδόσεών της και τώρα ασχολείται ως επιστήμων πλέον ακριβώς με αυτά τα θέματα. Επειδή όμως παλαιότερα έγιναν λάθη και πλήγωσαν βαριά γυναίκες αθλήτριες, όπως η Ισπανίδα Μαρία Πατίνιο, που υπέφερε από το σύνδρομο ΑΙS αλλά την έβγαλαν «άνδρα» και έχασε τα πάντα (μετάλλια, χορηγούς, ακόμη και τον σύντροφό της) από το καλοκαίρι του 2015, μετά από προσφυγή της Ινδής Ντιούτι Τσαντ, βγήκε απόφαση από το ανώτατο διεθνές διαιτητικό δικαστήριο των σπορ (CAS) ότι ως το καλοκαίρι του 2017 δεν θα υπάρχει όριο για την τεστοστερόνη και αυτό ελευθερώνει και την Τσαντ και τη Σεμένια, που θα τρέξουν κανονικά. Δηλαδή το CAS απεφάσισε να ανατρέψει την απαίτηση οι αθλήτριες να έχουν τεστοστερόνη σε ποσότητα μικρότερη από 10 νανομόλ ανά λίτρο αίματος, διότι, όπως αναφέρει, ένα υψηλό επίπεδο τεστοστερόνης δεν είναι επαρκής ένδειξη για (να αποκτηθεί) πλεονέκτημα από μιαν αγωνιζόμενη. Κάτι που όμως μάλλον έρχεται σε ισχυρή αντίθεση με την επιστημονική βιβλιογραφία. Και αυτό αντί να ηρεμήσει τα πνεύματα, τα ξεσήκωσε ακόμη περισσότερο. Καταφύγαμε και πάλι στον φίλο καθηγητή από το Μπράιτον που μας είπε πως: «Κατά τη δική μου γνώμη δεν πρέπει να έχουν όσες παίρνουν μέρος σε αγώνα κάποιο από πριν πλεονέκτημα, με τεστοστερόνη, μυϊκή μνήμη ή αιμοσφαιρίνη» αλλά ταυτόχρονα μας τόνισε ότι: «Αυτό όλο δεν είναι λάθος ή αμάρτημα των αθλητριών αλλά των κανονισμών».
«Παιχνίδια» που παίζει η ανθρώπινη βιολογία με τα χρωμοσώματα καθιστούν κάποιες φορές δύσκολο τον διαχωρισμό μεταξύ θηλυκού και αρσενικού. Κάτι τέτοιο προκαλεί «πονοκέφαλο» και στον αθλητισμό όταν τα όρια μεταξύ άνδρα και γυναίκας δεν είναι σαφή
Ψάχνοντας περισσότερο το θέμα βρήκαμε μια εκτενέστατη συνέντευξη της Τζοάνα Χάρπερ (εδώ: http://sportsscientists.com/2016/05/hyperandrogenism-women-vs-women-vs-men-sport-qa-joanna-harper/), πολύ πρόσφατη (26.5.2016), που διευκρινίζει στην αρχή ότι σκέπτεται πρώτα ως επιστήμων, μετά ως αθλήτρια και μετά ως άτομο που έκανε αλλαγή φύλου και δηλώνει καθαρά πως θεωρεί λάθος την απόφαση του CAS και θα προσπαθήσει μάλιστα να την ανατρέψει. Την ίδια άποψη εκφράζει αλλού και η Μαρία Πατίνιο! (για αντίθετες απόψεις εδώ: transascity. org/cross - training - the - history - and - future - of - transgender - and - intersex - athletes-8/).
Οπως αποδεικνύεται λοιπόν από όλα τα παραπάνω, στα θέματα ντόπινγκ αυτή τη στιγμή είναι άλλα τα μάτια του ειδικού και άλλα τα μάτια του απλού θεατή. Το ενδιαφέρον όμως πολύ μεγάλο.
Πώς γίνονται οι έλεγχοι αντιντόπινγκ
Αρμόδια για να διενεργεί ελέγχους σε όλα τα αθλήματα είναι η WADA (World Anti-Doping Agency) που ιδρύθηκε το 1999 από τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή (IOC) και έχει έδρα σήμερα το Μόντρεαλ του Καναδά. Η WADA εκδίδει έναν κατάλογο με απαγορευμένες ουσίες και απαγορευμένες μεθόδους που κάθε τόσο εμπλουτίζεται. Είναι όμως από όλους αποδεκτό πως οι «ντοπαριστές» μέχρι σήμερα ήταν πάντα πιο μπροστά από τους διώκτες τους αφού πρώτα έβρισκαν έναν νέο τρόπο ντοπαρίσματος και οι επιφορτισμένοι με τους ελέγχους έπρεπε να κυνηγούν. Σήμερα οι αθλητές είναι υποχρεωμένοι να δηλώνουν ποια ώρα κάθε ημέρα της εβδομάδας για όλο τον χρόνο θα μπορούν να δεχτούν απροειδοποίητο έλεγχο ντόπινγκ σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου - είναι τα αμφιλεγόμενα από κάποιους (για λόγους προστασίας της ιδιωτικής ζωής) «whereabouts». Επίσης τα δείγματα που λαμβάνονται θα διατηρούνται τουλάχιστον για 10 χρόνια. Αυτό γίνεται για να υπάρχει το περιθώριο όταν ανακαλύπτεται μια νέα μέθοδος ή μια ουσία ντοπαρίσματος να μπορούν να πάνε σε ένα παλιό δείγμα κάποιου αθλητή και να διαπιστώσουν αν είχε κάνει χρήση και αυτός. Επίσης υπάρχει πλέον και το Αθλητικό Διαβατήριο. Προσπάθειες γίνονται να ανιχνεύεται πλέον το ντόπινγκ σε επίπεδο γονιδίων. Πάντως υπάρχουν και αυτοί που υποστηρίζουν πως κάποιοι αθλητές μπορεί στοχευμένα να περάσουν τα παλιά τους δείγματα από έλεγχο για λόγους οικονομικούς, διαφημιστικούς ή και πολιτικούς. Επίσης είναι γνωστό ότι κάποιοι, όπως η «ολυμπιακή» ομάδα μπάσκετ των ΗΠΑ με παίκτες από το ΝΒΑ, ουδέποτε περνούν από έλεγχο.
Μια έκθεση 95 σελίδων από τη WADA, που έχει στοιχεία για το ντοπάρισμα, με την έγκριση του ρωσικού υπουργείου Αθλητισμού, ρώσων αθλητών σε 28 ολυμπιακά αθλήματα, βασισμένη σε καταγγελίες συμπατριωτών τους, επιφορτισμένων με τους ελέγχους των δειγμάτων με ούρα και αίμα, είδε το φως της δημοσιότητας στις 18 Ιουλίου του 2016. Γνωστή πλέον ως «έκθεση Μακ Λάρεν», έδωσε την ευκαιρία στη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή αμέσως να αποκλείσει από την αποστολή των 387 συνολικά αθλητών ήδη τους 108. Οι περισσότεροι αποκλεισμοί είναι στις ομάδες των κωπηλατών (22 από τους 28) και των αθλητών στίβου (67, με 8 να ανήκουν στους Ολυμπιονίκες του Λονδίνου και 14 σε Ολυμπιονίκες του Πεκίνου). Ηδη ακούγεται ότι θα αποκλειστούν και ρώσοι αθλητές των παραολυμπιακών αθλημάτων. Οι δύο που κατήγγειλαν το πώς γινόταν έχουν διαφύγει οικογενειακώς από τη Ρωσία.
ΝΤΟΠΙΝΓΚ
Οι μέθοδοι
EPO: Η ερυθροποιητίνη είναι μια από τις πιο επίκαιρες ουσίες αυτές τις ημέρες. Αθλητές έχουν πιαστεί να κάνουν ενέσεις με τεχνητή ερυθροποιητίνη (r-HuEPO, ανθρώπινη ανασυνδυασμένη ερυθροποιητίνη), μια ουσία που είναι ορμόνη και όταν εισαχθεί απ' έξω ξεγελάει κατά κάποιον τρόπο τον μυελό των οστών. Ο μυελός των οστών είναι ένας μαλακός λιπώδης ιστός που βρίσκεται στο εσωτερικό μεγάλων οστών όπως αυτό του μηρού, στο στέρνο και στη λεκάνη. Υποστηρίζει τα βλαστικά κύτταρα, δηλαδή τα κύτταρα που δεν έχουν ακόμη αποκτήσει συγκεκριμένα και εξειδικευμένα χαρακτηριστικά. Ανάλογα με τις εντολές που θα δοθούν από άλλα σημεία του οργανισμού, τα βλαστικά θα διαφοροποιηθούν για να γίνουν μεταξύ άλλων και λευκοκύτταρα, ερυθροκύτταρα ή αιμοπετάλια. Τα ερυθροκύτταρα περιέχουν μια πρωτεΐνη, την αιμοσφαιρίνη, που επιτρέπει στα κύτταρα να μεταφέρουν οξυγόνο στους ιστούς του σώματος, μια εργασία που γίνεται πιο έντονη σε συνθήκες πίεσης του οργανισμού όπως είναι μια αθλητική προσπάθεια. Η τεχνητή και έξτρα εισαγόμενη στον οργανισμό ερυθροποιητίνη ξεγελάει τον μυελό των οστών ώστε να παράγει περισσότερα ερυθροκύτταρα που απορροφούν περισσότερο οξυγόνο και έτσι ο αθλητής μπορεί να στέλνει περισσότερο οξυγόνο στους ιστούς αυξάνοντας την αντοχή του. Ο καθηγητής Πιτσιλαδής έχει ήδη εξελίξει αρκετά μια μέθοδο όπου μπορεί να ανιχνευθεί η εισαγωγή ερυθροποιητίνης από έναν αθλητή ακόμη και 4 εβδομάδες μετά ενώ έως τώρα τη μια ημέρα έκαναν την ένεση και την άλλη τα ίχνη είχαν εξαφανιστεί. Αρκεί η WADA να αποφασίσει για μεγάλης κλίμακας προγράμματα ανίχνευσης.
OMICS: Η τελευταία λέξη στις έρευνες που φθάνει σε επίπεδο γονιδίων, μορίων, πρωτεϊνών, μεταβολισμών, γενετικών μεταγραφών (genomics, transcriptomics, matabolomics, proteomics, metabolomics κ.λπ.). Οι ερευνητές για τον μαραθώνιο κάτω από 2 ώρες εργάζονται σε αυτό το επίπεδο.
ΜΥΪΚΗ ΜΝΗΜΗ: Τα μυϊκά κύτταρα, όντας πολύ μεγάλα σε σχέση με τα άλλα κύτταρα του οργανισμού, όταν ασκείσαι με βάρη, όσο «φορτώνεις», αναπτύσσονται περισσότερο και αυξάνει ο αριθμός των κυτταρικών πυρήνων, που περιέχουν τα πολύτιμα ριβοσώματα, τα εργοστάσια του κυττάρου, και έχει βρεθεί ότι ακόμη και αν σταματήσεις την προπόνηση οι επιπλέον αυτοί πυρήνες δεν εξαφανίζονται και όταν ξαναπιάσεις την προπόνηση δεν αρχίζεις από το μηδέν. Ομως αυτό έχει τις επιπτώσεις του και στην περίπτωση που ένας άνδρας αθλητής κάνει τη σχετική επέμβαση και μετά δηλώνει ότι θα αγωνίζεται πλέον με τις γυναίκες. Υπάρχουν επιστήμονες που διατυπώνουν την επιφύλαξη ότι λόγω ακριβώς της μυϊκής μνήμης, έστω και αν έχει ρίξει την τεστοστερόνη της, θα έχει ακόμη ένα αθέμιτο πλεονέκτημα απέναντι στις αντιπάλους της.
ΣΥΝΘΕΤΙΚΟΙ ΜΕΤΑΦΟΡΕΙΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ: Μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στην Ιατρική μόνο για περιπτώσεις πολύ μεγάλης ανάγκης βρίσκουν θέση και στο οπλοστάσιο αδίστακτων ντοπαριστών. Οπως είναι οι συνθετικοί μεταφορείς οξυγόνου, για τις επείγουσες περιπτώσεις που δεν υπάρχει αίμα εκείνη τη στιγμή, υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης ή δεν βρίσκεται η αντίστοιχη ομάδα αίματος. Αυτές οι ουσίες λοιπόν που μπορεί να είναι η αιμοσφαιρίνη (βοοειδών!) και οι υπερφθοράνθρακες, εισάγονται στο σώμα των αθλητών για να αυξάνεται η προσφερόμενη ποσότητα οξυγόνου στους μυς.
Ανάρτηση από: http://www.tovima.gr