Oράματα Δεκαπενταύγουστου

Του Θανάση Ν. Παπαθανασίου

«Μαρία, μη θρηνείς…»:

Ένα νέγρικο spiritual, απ’ αυτά που έφτιαξαν οι σκλάβοι στις αμερικανικές φυτείες και πάντρεψαν τον πόνο με την πίστη και με την προσδοκία της απελευθέρωσης. Με έναν ετεροχρονισμό, τo τραγούδι απευθύνεται στην Παναγία, που θρηνεί τον πόνο του γιου της και κάθε πονεμένου, και της δίνει τα καλά νέα, για την έξοδο από τη σκλαβιά της Αιγύπτου, και τη συντριβή του στρατού του Φαραώ στη διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας.

Εδώ το spiritual το τραγουδάει ένας λευκός, ο πολύς Bruce Springsteen. Προτίμησα αυτή την εκτέλεση, για να ’ναι καθαρό το μήνυμα: η νέγρικη οδύνη και η νέγρικη ελπίδα είναι πανανθρώπινη κληρονομιά και δίψα και χρέος.

Στη δική μας παράδοση και στους εκκλησιαστικούς ύμνους θα βρούμε και τα δύο: και την έκκληση «Μην κλαις για μένα, μητέρα» («Μη εποδύρου μου, μήτηρ») και τη δοξολογία «Το ραβδί του Μωυσή… καταπόντισε τον Φαραώ με το πολεμικό του άρμα» («Αρματηλάτην Φαραώ εβύθισε… μωσαϊκή ράβδος»). Και βέβαια η ρίζα όλων αυτών βρίσκεται στην Αγία Γραφή: Είναι ο παιάνας που ανέπεμψε μια γυναίκα, η αδερφή του Μωυσή, μόλις συντρίφτηκε η φαραωνική ισχύς (Έξοδ. 15:1-21), παιάνας τον οποίον επανέλαβε αργότερα η Παναγία όταν πλησίαζε η γέννηση του απελευθερωτή Χριστού: Ο Θεός «γκρέμισε τυράννους από τους θρόνους τους και ύψωσε καταφρονημένους» («καθείλε δυνάστας από θρόνων και ύψωσε ταπεινούς». Λουκ. 1:46-55).    

Και μια διευκρίνιση, ελπίζω περιττή: η σύγκρουση αφορά την τυραννία. Όχι την αλλοδοξία!

Καλό Δεκαπενταύγουστο, καλή Παναγιά!