Το δημοψήφισμα του 2015 ήταν το κορυφαίο κοινωνικό και πολιτικό γεγονός της μακράς ελληνικής κρίσης. Καθόρισε την πορεία που τελικά ακολούθησε η χώρα. Τρία χρόνια μετά μπορεί κανείς να το εξετάσει ψύχραιμα, χωρίς να παραβλέπει το βαρύ συναισθηματικό του φορτίο.
Στο δημοψήφισμα εμφανίστηκαν δύο κοινωνικά στρατόπεδα σε οξεία αντιπαράθεση μεταξύ τους. Η πλευρά του Όχι κυριαρχήθηκε από τα λαϊκά στρώματα, τη μισθωτή εργασία και τη μικρομεσαία θάλασσα της ελληνικής κοινωνίας. Η πλευρά του Ναι σφραγίστηκε από τους έχοντες και κατέχοντες, αλλά και από την ανώτερη μεσαία τάξη. Η αντιπαράθεσή τους αποκρυσταλλώθηκε στα συγκεκριμένα επίδικα του ευρώ και του χρέους.
Η ταξική διαφορά ήταν εύκολα ορατή. Το Όχι άντλησε στήριξη από το πληβειακό στοιχείο της ελληνικής κοινωνίας, κυρίως τις λαϊκές γειτονιές της πρωτεύουσας. Ήταν απτός ο ενθουσιασμός και η προσδοκία του ότι κάτι επιτέλους θα αλλάξει πραγματικά στη χώρα. Το Ναι στηρίχτηκε στο αστικό στοιχείο, όπως ήταν φανερό από την πλευρά των «Μένουμε Ευρώπη». Εξίσου απτός ήταν ο θυμός και η επιθετικότητά του, δηλαδή η κλασική αντίδραση ανθρώπων που νιώθουν το έδαφος να φεύγει κάτω από τα πόδια τους.
Ο διαχωρισμός σε στρατόπεδα είναι κάτι συνηθισμένο όταν υπάρχουν βαθιές κοινωνικές κρίσεις. Η σύγκρουση γίνεται πάντα για συγκεκριμένα ζητήματα και έρχεται μια κρίσιμη ιστορική στιγμή που δίνει τη νίκη σε ένα από τα στρατόπεδα. Ο νικητής λύνει τα ζητήματα όπως αυτός επιλέγει και η κοινωνία προχωράει μέσα στο νέο πλαίσιο. Αυτή είναι μια χαρακτηριστική μορφή της περίφημης ταξικής πάλης που ο Καρλ Μαρξ πίστευε ότι αποτελεί την κινητήρια δύναμη της κοινωνίας.
Η κρίσιμη ιστορική στιγμή της μακράς ελληνικής κρίσης ήταν το δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015. Το παράδοξο όμως είναι ότι ενώ τυπικά κέρδισε η πλευρά του Όχι, στην πράξη νικητής αναδείχθηκε η πλευρά του Ναι. Τα λαϊκά στρώματα κατήγαγαν μια Πύρρειο νίκη που δεν κράτησε ούτε μια εβδομάδα. Η τελική απάντηση στα καυτά ζητήματα του ευρώ και του χρέους δόθηκε από τα αστικά στρώματα, που κράτησαν τη χώρα στην ΟΝΕ και υποχώρησαν απέναντι στους δανειστές στο θέμα του χρέους. Η Ελλάδα της μόνιμης λιτότητας, της βαριάς φορολογίας, της οικονομικής δυστοκίας και της μαζικής μετανάστευσης της νεολαίας φτιάχτηκε από το νικητή, την πλευρά του Ναι.
Η πολιτική ήττα της πλευράς του Όχι ήταν έργο του ΣΥΡΙΖΑ και ειδικά του Αλέξη Τσίπρα. Πρόκειται για μια ακόμη παραδοξότητα της ελληνικής κρίσης που θα συνεχίσει να απασχολεί τους ιστορικούς. Για ποιό λόγο η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ προκήρυξε το δημοψήφισμα ζητώντας από τον ελληνικό λαό να ψηφίσει Όχι, όταν η ηγεσία της στην πραγματικότητα προτιμούσε τις λύσεις που απαιτούσε η πλευρά του Ναι;
Η απάντηση δε μπορεί να δοθεί χωρίς να λάβουμε υπόψη την καταλυτική παρέμβαση του ξένου παράγοντα. Τον Ιούνιο του 2015 ο Μάριο Ντράγκι της ΕΚΤ προκάλεσε πλήρη ασφυξία στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα σταματώντας την παροχή ρευστότητας. Αναγκαστικά η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ επέβαλε κεφαλαιακούς και τραπεζικούς ελέγχους. Ο εκβιασμός των δανειστών ήταν κυνικός και ολοφάνερος: αποδεχθείτε ένα νέο μνημόνιο ή διαλέξτε την έξοδο από την ΟΝΕ, με ό, τι αυτό συνεπάγεται.
Το δημοψήφισμα ήταν η πολιτική απάντηση της ηγετικής ομάδας του ΣΥΡΙΖΑ, ο τρόπος για να βγει από το αδιέξοδο. Πολύ προσεκτικά ωστόσο ο Αλέξης Τσίπρας δεν έθεσε θέμα ευρώ ή χρέους, αλλά παρουσίασε το δημοψήφισμα ως μέσο για να ενισχυθεί η διαπραγματευτική θέση της κυβέρνησης. Δεν έπεισε βέβαια κανέναν. Είχαν φροντίσει οι δανειστές και εταίροι μας με τον πιο επίσημο τρόπο να ξεκαθαρίσουν το πραγματικό επίδικο στον ελληνικό λαό. Φρόντισε επίσης και η πλευρά του Ναι να τον πληροφορήσει, με καταιγισμό καταστροφολογίας στα ΜΜΕ. Ο ελληνικός λαός φήφισε Όχι γνωρίζοντας ότι παίρνει ένα δρόμο που θα οδηγούσε στη ρήξη με τους δανειστές και στην έξοδο από την ΟΝΕ.
Το Ναι τελικά νίκησε γιατί ο Αλέξης Τσίπρας δεν είχε ούτε τη δύναμη ούτε τη θέληση να σηκώσει το ιστορικό βάρος του Όχι. Οι μεγάλες στιγμές θέλουν και μεγάλους ανθρώπους. Τα λαϊκό στοιχείο της χώρας μας, με τις χίλιες αδυναμίες του, έδειξε για μια ακόμη φορά ότι ήθελε μιαν άλλη πορεία για τον τόπο του και ήταν έτοιμο γι’ αυτή. Κοίταξε στην Αριστερά, αλλά η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ φάνηκε πολύ λίγη, διαλέγοντας μια συμφωνία του Φάουστ με τους δανειστές. Έτσι θα μείνει στην ιστορία.
Η μνημονιακή περίοδος τυπικά κλείνει τον Αύγουστο του 2018 και η χώρα έχει μπει για τα καλά στον οικονομικό και κοινωνικό δρόμο που της χάραξαν οι δανειστές. Πολιτικά όμως η περίοδος των μνημονίων είχε ήδη κλείσει με το δημοψήφισμα. Η ήττα της πλευράς του Όχι ήταν βαθιά ήττα της δημοκρατίας και έτσι την προσέλαβαν τα λαϊκά στρώματα. Ό, τι και να ψηφίσεις, το τελικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο. Άρα γιατί να ασχολείται κανείς; Η πνιγηρή πολιτική ατμόσφαιρα που πλέον επικάθεται στη χώρα ταιριάζει απόλυτα με τη μνημονιακή πορεία της οικονομίας και της κοινωνίας. Αυτή είναι η κληρονομιά της νίκης του Ναι.
Από μια αντιπαράθεση απόψεων με τον Στάθη Καλύβα σχετικά με το δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015.
Τα κείμενα δημοσιεύθηκαν στην Καθημερινή της Κυριακής 1/7/2018.
Ανάρτηση από: http://costaslapavitsas.blogspot.com