Θέρος 2018, στη Ζάκυνθο, ξανά! Σπειροειδώς προχωράμε στον χρόνο. Μοιάζει να κάνει κύκλο η ζωή, μα μόνο μοιάζει! κανέναν κύκλο δεν κάνει. Κάθε γύρισμα της σπείρας είναι προχώρημα. Επιστροφή ποτέ, ίδιο πράγμα ποτέ!
Αντίδωρό μου φέτος στο νησί, η ενθύμηση ενός γεγονότος Ζακυνθινού και ξεχωριστού, που συμπληρώνει αυτό το καλοκαίρι 390 χρόνια: ενθύμηση του «Ρεμπελιού των ποπολάρων», που θα πει, της εξέγερσης των ανθρώπων του λαού.
Ήταν το καλοκαίρι του 1628, όταν οι επαγγελματίες, έμποροι και τεχνίτες της πόλης εξεγέρθηκαν κατά των ευγενών, οι οποίοι και ήταν οι μόνοι πολίτες, δηλαδή οι μόνοι με πλήρη δικαιώματα. Εξέγερση λαϊκή, με αιτήματα ριζοσπαστικά, αλλά πάντως δίχως τους «εξωχωρίτες» (τους αγρότες), οι οποίοι και βρίσκονταν στον πυθμένα της ταξικής πυραμίδας.
Το χρονικό της εξέγερσης (η οποία καταπνίγηκε μετά από συγκρούσεις τεσσάρων ετών), το κατέγραψε, από τη δική του, φαρμακωμένη σκοπιά, ο ευγενής Άντζολος (Άγγελος) Σουμάκης, γεμάτος αγανάκτηση για τη διασάλευση της κοινωνικής τάξης. Χαρακτηριστική μια αποστροφή του, με την οποία εξέφρασε μια άθλια πεποίθηση, συνήθη στους ομοίους του: ότι η ταξική ανισότητα είναι θέλημα Θεού! Αποδίδω το απόσπασμα στη νεοελληνική:
«Είναι αλήθεια ότι όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν να έχουν δόξες και τιμές και εξουσίες, όμως δεν μπορούν να τις έχουν. Ο Θεός έδωσε τις χάρες και τις εξουσίες σε μερικούς. Ρόλος των κατώτερων είναι να τις βλέπουν και να τις τιμούν, και να παραμένουν σε υποταγή προς τους ανώτερους και τους εξουσιαστές, όπως ο Θεός μοίρασε τα πράγματα. Και να παραμένουν στην τάξη τους, κι όχι να ‘ρχεται στον καθένα να εξουσιάζει και να παριστάνει τον σημαντικό και τον άρχοντα και τον κυβερνήτη χωρίς να του αρμόζει. Καθένας πρέπει να γνωρίζει τι είναι».
Από την ξινίλα του σιορ Άντζολου προτιμώ την ευθυκρισία του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου: Η φτώχεια, ο πλούτος και η δουλεία, είπε ο Γρηγόριος, εισέβαλαν στην ανθρώπινη πραγματικότητα όπως οι αρρώστιες εισβάλλουν στον οργανισμό. Ο Χριστιανός λοιπόν (καταλήγει ο ίδιος) δεν πρέπει να δέχεται τον νόμο των ισχυρών, αλλά τον νόμο του Θεού. Κοντολογίς, στην οπτική του Γρηγορίου (συνήθη στους ομοίους του) το άδικο και η ανισότητα είναι ο αντίποδας του θελήματος του Θεού!
Γυρίζω στο ρεμπελιό: Με τους ποπολάρους συντάχθηκε ο αρχιεπίσκοπος Νικόδημος Μεταξάς! Τι εστί Νικόδημος Μεταξάς; Ένας φωτισμένος Κεφαλλονίτης κληρικός, του οποίου ο ερχομός στη Ζάκυνθο (1628) έκανε το αρχοντολόι και τους ανώτερους κληρικούς να βγάλουν φλύκταινες. Ο Νικόδημος -σημειωτέον- ήταν φίλος του οικουμενικού Πατριάρχη και μάρτυρα Κύριλλου Λούκαρη, και βασικός συντελεστής της διαφωτιστικής ίδρυσης τυπογραφείου στην Κωνσταντινούπολη (1627). Στη Ζάκυνθο εναντιώθηκε ξεκάθαρα στους ευγενείς, καταδίκασε την εκμετάλλευση, δοξολόγησε την ελευθερία που διαφαινόταν με την εξέγερση.
Είναι μια περίπτωση από αυτές που οι θρησκευόμενοι δεν τις πολυσυζητούν, και οι μη- θρησκευόμενοι συχνά τις συζητούν παραλείποντας τους ριζοσπάστες παπάδες. Είναι περίπτωση όπου δεν έχουμε εθνική εξέγερση (ή όχι αμιγώς εθνική), αλλά κοινωνική, με όλα τα διλήμματα και τις διακινδυνεύσεις της χριστιανικής συνείδησης όταν βρίσκεται μπροστά στη χρεία βίας. Ζόρια! Το άδικο (ο αντίποδας, δηλαδή, του θελήματος του Θεού) είναι άδικο σ’ όποιο πεδίο κι αν λυσσομανά!
Υ.Γ. 1. Το εικαστικό είναι η «Συγκέντρωση χωρικών», του Constantin Meunier (1875).
Υ.Γ. 2. Για το ρεμπελιό, βλ. αντί πολλών, Δημήτρης Αρβανιτάκης, «Το ρεμπελιό των ποπολάρων της Ζακύνθου (1628). Λαϊκή ανυπακοή στα νησιά του Ιονίου στις αρχές του 17ου αιώνα», (18-08-2000), http://www.tanea.gr/news/greece/article/4143758/?iid=2
Ανάρτηση από: https://geromorias.blogspot.com