Τα πρόσφατα γεγονότα έφεραν επιτακτικά στο προσκήνιο το θέμα του πατριωτισμού και των συνόρων, της εθνικής κυριαρχίας, της παγκοσμιοποίησης και του διεθνισμού.
Στα πλαίσια αυτού του σημειώματος ,εννοείται ότι μόνο ορισμένα από αυτά μπορούμε να θίξουμε, και αυτά ακροθιγώς, ξεκινώντας ιστορικά από τα βασικά για την Αριστερά. Δηλαδή τους κλασικούς του μαρξισμού αλλά και του αναρχισμού.
Α. Προλετάριοι. Πατρίδα ;
Κάποιοι προβάλουν μόνο μια φράση του “Κομμουνιστικού Μανιφέστου “: “Οι προλετάριοι δεν έχουν πατρίδα , παραβλέποντας ασυλλόγιστα και αντιδιαλεκτικά, όλο το υπόλοιπο κείμενο που λέει :
” Ακόμα κατηγόρησαν τους κομμουνιστές ότι θέλουν να καταργήσουν τ ά χ α την πατρίδα, την εθνότητα. Οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα. Δεν μπορείς να τους πάρεις κάτι που δεν έχουν “(1).
[Οι εργάτες λοιπό δεν έχουν πατρίδα(ή αισθάνονται ότι κάποιοι τους την έχουν στερήσει), όχι οι κομμουνιστές, οι οποίοι είναι συνειδητά πολιτικά όντα, και αποκρούουν τις κατηγορίες ότι θέλουν τ ά χ α να καταργήσουν την πατρίδα. Η ίδια η αστική τάξη έχει αφαιρέσει κάτω από τα πόδια των εργατών την πατρίδα, την εθνικότητα, τους έχει κάνει μισθωτούς σκλάβους, αφαιρώντας τους την γη των προγόνων τους με την “πρωταρχική συσσώρευση” κεφαλαίου.
Μήπως οι σκλάβοι της αρχαιότητας είχαν πατρίδα; Ή μήπως το κεφάλαιο το ίδιο έχει πατρίδα ; Μετακινείται και μαζί του μετακινείται και το εξάρτημα του ο εργάτης, όταν δεν μένει άνεργος στους πέντε δρόμους, και αναγκάζεται να μεταναστεύσει από μόνος του ή να πεθάνει σαν το σκυλί].
Στην συνέχεια ο Μαρξ και ο Ένγκελς διαβλέπουν και προσβλέπουν στην πολιτικοποίηση των εργατών μέσω του κομμουνιστικού κόμματος ή άλλων εργατικών κομμάτων, και στην κατάκτηση της εξουσίας.” Και μια και το προλεταριάτο πρέπει πρώτα να κατακτήσει την πολιτική εξουσία, να ανυψωθεί σε εθνική τάξη, [να ξαναβρεί δηλαδή πάλι την χαμένη πατρίδα του], να συγκροτηθεί το ίδιο σαν έ θ ν ο ς, είναι και το ίδιο επίσης εθνικό, αν και σε καμιά περίπτωση με την έννοια της αστικής τάξης “.[Κάτι τέτοιο θα επαναλάβει πολλά χρόνια μετά και ο Νίκος Πουλατζάς.]
Εθνικό λοιπόν, αλλά όχι με την έννοια της αστικής τάξης, γιατί αυτή συνήθως είναι σωβινιστική, ρατσιστική, ιμπεριαλιστική, αλλά και πολύ εύκολα προδίδει το έθνος μια και το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα .Το έχουμε δει εξ άλλου αυτό πολλές φορές στην ιστορία.
Στη συνέχεια οι Μαρξ και Ένγκελς βάζουν μιά διάσταση περισσότερο μελλοντική, παγκοσμιοποιητική, αν και κάπως εξιδανικευμένη ,στα πλαίσια της “ελευθερεμπορίτικης” αντίληψης που υπήρχε τότε, ότι το ελεύθερο εμπόριο προάγει την ειρήνη, ( μόλις είχαν καταργηθεί οι δασμοί στα σιτηρά στη Μ.Βρετανία).
“Οι εθνικοί χωρισμοί και εθνικές αντιθέσεις ανάμεσα στους λαούς εξαφανίζονται όλο και περισσότερο με την ανάπτυξη της αστικής τάξης, με την ελευθερία του εμπορίου ,με την παγκόσμια αγορά ,με την ομοιομορφία της βιομηχανικής παραγωγής και των συνθηκών ζωής που αντιστοιχούν σ’αυτήν.
Η κυριαρχία του προλεταριάτου θα τους εξαφανίσει ακόμα πιο γρήγορα. Η κοινή δράση του,τουλάχιστον στις πολιτισμένες χώρες, αποτελεί έναν από τους πρώτους όρους της απελευθέρωσης του”.
Εξαφανίζονται λοιπόν οι εθνικές αντιθέσεις και χωρισμοί ,όχι όμως και τα ίδια τα έθνη. Γι’ αυτό και μιλάνε γιά “κοινή δράση ” του προλεταριάτου και όχι
για συγχώνευση του. Καλούν τους προλετάριους όλων των χωρών να ενωθούνε στον κοινό αγώνα .Ο διεθνισμός προυποθέτει την ύπαρξη των εθνών, όχι την κατάργηση τους. Δεν είναι α-εθνισμός.
Η Διακήρυξη της Α’ Διεθνούς που είχε συντάξει ο Μαρξ, καλούσε την εργατική τάξη να ” επιβάλει τους απλούς νόμους της ηθικής και της δικαιοσύνης ,σαν υπέρτατους νόμους των σχέσεων ανάμεσα στα έθνη “(2).
Γιατί και τότε όπως και τώρα ,υπήρχε εκμετάλλευση και καταπίεση έθνους από έθνος.
“Στο βαθμό που θα καταργείται η εκμετάλλευση του ενός ατόμου από το άλλο ,θα καταργείται και η εκμετάλλευση του ενός έθνους από το άλλο”. [Του ενός έθνους από το άλλο λοιπόν , του ελληνικού έθνους από το γερμανικό ας πούμε.]
“Μαζί με την εξάλειψη της αντίθεσης των τάξεων στο εσωτερικό των εθνών, εξαλείφεται η εχθρική στάση των εθνών μεταξύ τους.” [Δεν εξαλείφονται και τα ίδια τα έθνη όμως].
Ο Μαρξ στον “Λόγο για την ελευθερία του εμπορίου”, διαβλέπει και την αναπόφευκτη κατάληξη της , την μονοπωλιακή κυριαρχία και τον ιμπεριαλισμό.
” Ένα πράγμα ακόμα που δεν πρέπει ποτέ να χάνουμε από τα μάτια είναι πως καθώς όλα έχουν γίνει μονοπώλιο, υπάρχουν κλάδοι που κυριαρχούν σ’ όλους τους άλλους και που εξασφαλίζουν στους λ α ο ύ ς που τους εκμεταλλεύονται περισσότερο την κυριαρχία πάνω στην παγκόσμια αγορά” .(3) [Στους κλάδους αυτούς βέβαια περιλαμβάνεται και ο χρηματοπιστωτικός,κατ’εξοχήν θα έλεγα].
Οι λαοί αυτοί λοιπόν εξασφαλίζουν κι ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο.
“Όταν το κεφάλαιο αυξάνει γρήγορα ,τότε μπορεί και ο μισθός της εργασίας ν’ανεβαίνει, όμως ασύγκριτα πιο γρήγορα ανεβαίνει το κέρδος του κεφαλαίου. Η υλική κατάσταση του εργάτη καλυτέρευσε, μα σε βάρος της κοινωνικής του θέσης”.
Η εργατική τάξη “θα πρέπει να είναι ευχαριστημένη ότι σφυρηλατεί για τον εαυτό της τις χ ρ υ σ έ ς αλυσίδες με τις οποίες την σέρνει η αστική τάξη από πίσω της ” (4).
Και μια αστική τάξη ακόμα μπορεί να είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης από την αστική τάξη ενός άλλου έθνους.
Στο ‘”Μισθωτή εργασία και κεφάλαιο” (1847-1849) ο Μαρξ υποσχέθηκε να περιγράψει ακόμα, “την εμπορική υ π ο δ ο ύ λ ω σ η και εκμετάλλευση των αστικών τάξεων των διαφόρων ευρωπαϊκών εθνών από τον δεσπότη της παγκόσμιας αγοράς, την Αγγλία.” (σ.76 ).
Δεν πρόλαβε να το κάνει ,αλλά βλέπουμε μπρος στα μάτια μας τι γίνεται με την Γερμανία σε σχέση με τον ευρωπαϊκό Νότο (και όχι μόνον).
Αν μιά τέτοια αστική τάξη δείξει διάθεση αντίστασης σ’ αυτές τις σχέσεις εκμετάλλευσης και καταπίεσης ,συνάγεται πως οι κομμουνιστές θα την υποστηρίξουν υπό κάποιους όρους που δεν θα εμποδίζουν τον δρόμο για παραπέρα επαναστατικές μεταβολές (πράγμα που δεν διαφαίνεται βέβαια για την ελληνική αστική τάξη).
“Με μια λέξη οι κομμουνιστές υποστηρίζουν παντού κάθε επαναστατικό κίνημα ενάντια στην υπάρχουσα κοινωνική και πολιτική κατάσταση”.(5)
Ωστόσο πάνε πάντα ένα βήμα παραπέρα. “Σε όλα αυτά τα κινήματα προβάλουν το ζήτημα της ιδιοκτησίας, οποιαδήποτε μορφή ,περισσότερο ή λιγότερο εξελιγμένη κι αν έχει πάρει, σαν το βασικό ζήτημα του κινήματος”.
Αυτή είναι και η γραμμή που χάραξε ο Λένιν και η Γ’ Διεθνής για τα αντιαποικιακά- εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Με μεγάλη επιτυχία μάλιστα. Αλλά κάθε γραμμή εξαντλεί την δυναμική της μετά από πενήντα χρόνια περίπου, λόγω αντίρροπων δυνάμεων.
Μόνο η γραμμή του Κομμουνιστικού Μανιφέστου παραμένει σε ισχύ όσο υπάρχει κεφάλαιο, και το απαραίτητο συμπλήρωμα του ,η μισθωτή εργασία.
Β.Η Κομμούνα και ο πατριωτισμός της
Το προλεταριάτο έδειξε τον πατριωτισμό του και η αστική τάξη την προδοτική της στάση,στα γεγονότα που οδήγησαν στην εξέγερση της Κομμούνας το 1871.
Μετά την ήττα του Λ.Βοναπάρτη και την προέλαση των Πρώσσων στο γαλλικό έδαφος, οι εργάτες του Παρισιού ανακήρυξαν την Δημοκρατία (Σεπ.70) που σχεδόν την ίδια στιγμή χαιρετίστηκε ομόφωνα σ’ όλη τη Γαλλία.(6)
Μιά ” κλίκα θεσιθήρων δικηγόρων με τον Θιέρσο επικεφαλής”, κατέλαβαν το Δημαρχείο και αυτοανακηρύχτηκαν κυβέρνηση. Οι εργάτες αιφνιδιασμένοι το ανέχτηκαν αυτό, “αλλά με τον ρητό όρο ότι η εξουσία αυτή θα χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά για τον σκοπό
της εθνικής άμυνας”.
Οι Πρώσσοι πολιορκούσαν ήδη το Παρίσι, και στα σχέδια τους ήταν ο διαμελισμός της Γαλλίας. Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να οπλίσει τους εργάτες και να δημιουργήσει την Εθνοφρουρά, μιας και όλος σχεδόν ο στρατός ήταν αιχμάλωτος των Πρώσων.
“Μία νίκη του Παρισιού ενάντια στον Πρώσο επιδρομέα, θα ήταν και μια νίκη του Γάλλου εργάτη ενάντια στον Γάλλο κεφαλαιοκράτη και τα κρατικά του παράσιτα. Ανάμεσα στο δίλημμα να διαλέξει ανάμεσα στο εθνικό καθήκον και το ταξικό συμφέρον, η κυβέρνηση εθνικής άμυνας δεν δίστασε ούτε στιγμή–μετατράπηκε σε κυβέρνηση εθνικής π ρ ο δ ο σ ί α ς” .(σ.596). Συνθηκολόγησε δηλαδή με ντροπιαστικούς όρους.
Οι εργάτες όμως του Παρισιού αρνήθηκαν τη συνθηκολόγηση και την προδοσία .Η τραγική και ηρωική συνάμα συνέχεια είναι γνωστή.
Όχι μόνον ο Μαρξ ,αλλά και ο πατριάρχης του αναρχισμού Μ.Μπακούνιν επαίνεσε τον πατριωτισμό του παρισινού προλεταριάτου. ( Εξάλλου σχεδόν οι μισοί κομμουνάροι ήταν αναρχικοί, οπαδοί κυρίως της τάσης του Προυντόν.)
Γράφει ο Μπακούνιν: Ο πατριωτισμός, αυτή η υπέρτατη αρετή,αυτή η δύναμη της ψυχής του Κράτους, έχει εξαφανιστεί στη Γαλλία. Ίσως επιβιώνει ακόμα στα ανώτερα
στρώματα κάτω από την αρχή της εθνικής ματαιοδοξίας” , αλλά κι εκεί φθαρμένη, θυσιάζοντας “τα ιδεαλιστικά συμφέροντα μπροστά στα πραγματικά συμφέροντα”. (7)
” Όλοι φοβόντουσαν, όλοι πρόδιδαν ,όλους τους απασχολούσε αποκλειστικά να σιγουρέψουν τα αγαθά τους,…..και να κερδίσουν ξεδιάντροπα την εύνοια του αδίστακτου και σκληρού νικητή.
Μπορούμε να δηλώσουμε την αναμφισβήτητη αλήθεια πως ο πατριωτισμός δεν βρήκε άλλο καταφύγιο παρά μόνον μέσα στο προλεταριάτο των πόλεων”.
Αλλά αυτός ο πατριωτισμός διέφερε από τον παραδοσιακό αστικό πατριωτισμό που “μισεί
παράφορα κάθε τι το ξένο, δεν θέλει να δώσει ούτε να πάρει τίποτα, όπως ακριβώς οι δικοί μας σλαβόφιλοι “. (σ.20 )
“Απεναντίας στο γαλλικό προλεταριάτο των πόλεων δεν έμεινε ούτε ίχνος από αυτό το μίσος “. Κάτω και από την επιρροή της διεθνιστικής προπαγάνδας “είχε αναπτυχθεί μέσα του μιά διάθεση απόλυτα αδελφική για τους προλετάριους όλων των χωρών μαζί με μια αδιαφορία, εξίσου απόλυτη, για το λεγόμενο μεγαλείο της Γαλλίας.”
Εξ άλλου ο Μπακούνιν ήταν μέλος της Α’ Διεθνούς και υιοθετούσε τις αρχές που είχε διατυπώσει ο Μαρξ.
Για την Γερμανία λέει (σ.13): ” Η Γερμανία όσο θα’ ναι ένα Κράτος” [ένα ενιαίο Κράτος δηλαδή ], “παρόλες τις ψευτοφιλελεύθερες,
Μέγας προφήτης ο Μπακούνιν !
Ως συνήθως το πρόβλημα δεν είναι οι Δάσκαλοι αλλά οι μαθητές. Γι αυτό κι ο Μαρξ, αναφερόμενος σε κάποιους νεαρούς “μαρξιστές”, έλεγε : “Ένα μόνο ξέρω. Εγώ δεν είμαι μαρξιστής”.
Δεν ήταν δηλαδή τέτοιος “μαρξιστής”.( Βλ. το γράμμα του Ένγκελς στον
Σμίτ της 5/8/1890 ).
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
(1) Κ.Μαρξ- Φ.Ένγελς, “Το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος”, στα “Διαλεκτά Έργα”, Εκδ.Αναγνωστόπουλος,Αθήνα 1956, σ.40.
(2) “Διαλεκτά Έργα”, σ.451.
(3) Στο Κ.Μαρξ, “Η αθλιότητα της φιλοσοφίας”, Εκδ. Αναγνωστίδη,χ.χ. Αθήνα, σ.203.
(4) “Διαλεκτά Έργα”,ό.π. σ.99.
(5) ό.π. σ.57.
(6) ό.π. σ.594.
(7) Μισέλ Μπακούνιν, “Κρατισμός και Αναρχία”, Ελεύθερος Τύπος, Αθήνα 1979, σ.19.
(8) Στο ίδιο, σ.13
Α. Από τον Μπακούνιν στον Λένιν
Είδαμε στο Α ‘ μέρος πώς επαίνεσε ο Μπακούνιν -όπως και ο Μαρξ τον πατριωτισμό του γαλλικού προλεταριάτου και την αντίσταση του στην πρωσσική κατοχή με την εξέγερση της Κομμούνας του Παρισιού. Επίσης την θέση του ,και την αντίθεση του, απέναντι στο ενιαίο γερμανικό Κράτος (το “Κ” πάντα κεφαλαίο γι αυτόν ) , “την πηγή κάθε δεσποτισμού στην Ευρώπη”.
Γι αυτό ο Μπακούνιν θεωρεί πως μέχρι την κατάργηση του Γερμανικού Κράτους και την συνεπαγόμενη “ελεύθερη και αδελφική συμμαχία ” των σλαβικών, λατινικών και γερμανικών λαών της Ευρώπης , ” θά’ναι
μιά αδήριτη ανάγκη η συμμαχία των σλαβικών και των λατινικών λαών, εναντίον των εισβολών των Γερμανών που τους απειλούν και τους δύο ” .(1)
Ώς προς την ” αρχή της εθνικότητας ” γράφει “Η εθνικότητα δεν είναι μιά ανθρώπινη αρχή “, [ μάλλον εννοεί ” πανανθρώπινη ” αρχή ,κάτι που να χαρακτηρίζει το γένος ] , ” είναι μιά αρχή ιστορική ,τοπικιστική, ένα γεγονός που έχει αναμφίβολα το δικαίωμα , όπως και οποιοδήποτε άλλο πραγματικό και αβλαβές φαινόμενο , ν’ αναγνωριστεί δ η μ ό σ ι α. Κάθε λαός ,όπως ακριβώς και κάθε άτομο , είναι εκείνος που είναι άθελα του, και έχει αναμφίβολα το δ ι κ α ί ω μ α να είναι αυτό που είναι. Να τί είναι αυτό που ονομάζουμε ε θ ν ι κ ό δ ι κ α ί ω μ α. ”
Όμως “όσο λιγότερο σκέφτονται τον εαυτό τους τόσο περισσότερο αλληλοεισδύουν στην παγκόσμια ιδέα της ανθρωπότητας , και τόσο περισσότερο ζωντανεύουν και προσδίδουν ένα νόημα , ο ένας στην εθνικότητα του και ο άλλος στην ατομικότητα του “.(2)
Θαυμάσια διαλεκτική σκέψη. Προκύπτει κατά συνέπεια και το δικαίωμα υπεράσπισης της εθνικότητας του καθενός ,το δικαίωμα άμυνας σε ξένη επίθεση.
” Ο πόλεμος της Κριμαίας”,(μεταξύ Ρωσίας από την μιά, και Αγγλίας, Γαλλίας και Τουρκίας από την άλλη ),” δεν ήταν πόλεμος επιθετικός”(γιά την Ρωσία ), “αλλά αμυντικός. Θα μπορούσε και θα έ π ρ ε π ε να γίνει ένας ε θ ν ι κ ό ς πόλεμος. Γιατί δεν κατάφερε να γίνει ;Επειδή οι ανώτερες τάξεις είναι πάντα σάπιες, ξεφτυλισμένες και δειλές ,και επειδή ο λαός αποτελεί τον φυσικό εχθρό του Κράτους”(σ. 81).
Πολύ σημαντική η επισήμανση αυτή . Και εξηγεί την διαχρονικά ” κατευναστική “, ”ενδοτική”, “φοβική ” στάση της ελληνικής άρχουσας τάξης απέναντι στην ιμπεριαλιστική τουρκική. Αυτό που φοβάται η πρώτη είναι τον λαό άμα πάρει τα όπλα . Προτιμάει να σκύβει το κεφάλι στην τουρκική άρχουσα τάξη και τους ΝΑΤΟικούς προστάτες της, και να χειραγωγεί έτσι με την φοβία τον ελληνικό λαό. Τώρα που ανέλπιστα (;)προστέθηκε στο οπλοστάσιο της άλλη μιά φοβία, ο κοροναιός , προσπαθεί να δείξει ότι ορθώνει ανάστημα.
Όχι όμως και απέναντι στην πηγή κάθε δεσποτισμού-που θα έλεγε και ο Μπακούνιν- την Γερμανική ΕΕ και το αμερικρατούμενο ΝΑΤΟ .
Β. Ο Λένιν γιά τον πατριωτισμό
Να μιά χρήσιμη τοποθέτηση του Λένιν ως προς τον πατριωτισμό ,από το άρθρο του ” Ο πολεμοχαρής μιλιταρισμός ” του 1908. ” Το ότι οι προλετάριοι δεν έχουν πατρίδα ‘, αυτό πράγματι ειπώθηκε στο στο Μανιφέστο .Το ότι η θέση των Φόλμαρ, Νόσκε,κ.α., χτυπάει κατάμουτρα αυτή τη βασική αρχή,είναι επίσης σωστό “. [Αυτοί είχαν ταχθεί άνευ όρων υπέρ ενός αμυντικού πολέμου ,ο δε Νόσκε – ο μετέπειτα δήμιος της Ρόζας και του Λίμπκνεχτ – υπέρ του εξοπλισμού της Γερμανίας όσο το δυνατό περισσότερο ! ] .(3)
” Όμως από δω δεν βγαίνει πως είναι ορθός ο ισχυρισμός του Ερβέ ότι για το προλεταριάτο είναι αδιάφορο σε ποια πατρίδα ζει ,αν ζει στην μοναρχική Γερμανία, είτε στην δημοκρατική Γαλλία, είτε στην δεσποτική Τουρκία “(sic !)[και σήμερα ισλαμοιμπεριαλιστική] .Ο ” αναρχικός ” Ερβέ υποστήριζε ότι σε περίπτωση
κήρυξης πολέμου από οποιαδήποτε πλευρά ,το προλεταριάτο πρέπει να απαντήσει με στρατιωτική απεργία και εξέγερση.
Ο Λένιν αντίθετα ζητούσε συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης και όχι ευσεβείς πόθους.
” Το ζήτημα εδώ δεν είναι αν μ π ο ρ ε ί το προλεταριάτο,όταν το θεωρήσει σκόπιμο, ν’απαντήσει με απεργία και εξέγερση στην κήρυξη πολέμου. Η συζήτηση
γίνεται γιά το αν π ρ έ π ε ι να δεσμευτεί με την υποχρέωση ν’ απαντάει με εξέγερση στον κ ά θ ε πόλεμο.
Να λύσουμε το ζήτημα μ’ αυτό τον τελευταίο τρόπο,σημαίνει να αφαιρούμε από το προλεταριάτο την εκλογή της στιγμής της αποφασιστικής μάχης και να την παραδίδουμε στους εχθρούς του.” Γι’ αυτό ο Λένιν προτιμούσε την κάπως γενικόλογη απόφαση του συνεδρίου της Β’ Διεθνούς του 1907 (που επαναλήφθηκε το 1910 και το 1912 ), ότι θα ” επιδιώξουν με όλα τα μέσα να εκμεταλλευθούν την οικονομική και πολιτική κρίση που προκάλεσε ο πόλεμος ,γιά να αφυπνίσουν τις λαικές μάζες και να επιταχύνουν την πτώση της καπιταλιστικής ταξικής κυριαρχίας “.
Τότε υπήρχε γενικός επαναστατικός αναβρασμός- και ενάντια σ’αυτόν κυρίως έγινε ο πόλεμος,γιατί οι αστοί γνώριζαν πως έτσι μπορούσαν να παρασύρουν και να διασπάσουν τις μάζες. Κάτι τους ξέφυγε όμως τελικά.
Σημειωτέον ότι ο Ερβέ μέσα σ’αυτόν τον πόλεμο έγινε φανατικός σοσιαλσωβινιστής, ενώ το 1930-40 υποστήριζε την προσέγγιση της Γαλλίας με την φασιστική Γερμανία. Ενώ οι Γερμανοί σοσιαλδημοκράτες υποστήριξαν όχι έναν αμυντικό πόλεμο, αλλά έναν επιθετικό.
Προσπαθούσαν όλοι αυτοί να ξορκίσουν το δόγμα “οι προλετάριοι δεν έχουν πατρίδα”, το οποίο τους τρόμαζε. Όπως τρόμαζε ,όπως αποδείχτηκε,και μεγάλο μέρος των μαζών. Μόνον λίγοι μέσα στην Β’ Διεθνή αντιτάχθηκαν στον σοσιαλσωβινισμό: οι Λένιν, Λούξεμπουργκ, Κ.Λίμπκνεχτ, Μέριγκ, Τρότσκι, Μαρτόφ, κ.α.
Η μεγαλοφυία του Λένιν διαισθανόταν κάποια πράγματα. Γι’ αυτό στο παραπάνω άρθρο του συνεχίζει :”Η πατρίδα,δηλαδή το δοσμένο πολιτικό,πολιτιστικό και κοινωνικό περιβάλλον είναι ο πιό ι σ χ υ ρ ό ς παράγοντας στην πάλη του προλεταριάτου.Δεν μπορεί να αντιμετωπίζει με αδιαφορία τις πολιτικές,κοινωνικές και πολιτιστικές συνθήκες της πάλης του, συνεπώς δεν μπορεί να του είναι αδιάφορη η τ ύ χ η τ η ς χ ώ ρ α ς του.
Μα η τύχη της χώρας του δεν μπορεί να τον ενδιαφέρει παρά σ τ ο β α θ μ ό που αυτό αφορά την ταξική του πάλη, και όχι εξαιτίας κάποιου αστικού ‘πατριωτισμού ‘ ” (σ.194 ). Η πατρίδα λοιπόν είναι ο πιό ισχυρός παράγοντας στην ταξική πάλη ,άρα πρέπει να υπάρχει αυτή η πατρίδα και το προλεταριάτο πρέπει να την περιφρουρεί, στο βαθμό όμως μόνο που του παρέχει ήδη το καλύτερο πλαίσιο γι” αυτήν την ταξική πάλη ,ή τουλάχιστον ανοίγονται καλές προοπτικές γιαυτό.Έτσι δεν είναι το ίδιο να δρά μέσα σε μιά στοιχειωδώς δημοκρατική χώρα ,ή σε μιά χώρα σαν την “δεσποτική Τουρκία “.
Τον Μάρτη του 1917, όταν ο Λένιν επέστρεψε σε μια επαναστατημένη Ρωσία χωρίς Τσάρο ,αλλά με μιά αστική κυβέρνηση και με τη πλειοψηφία στα σοβιέτ να την έχουν οι εσέροι και οι μενσεβίκοι, βρέθηκε σε μιά εντελώς νέα κατάσταση και είδε τις πραγματικές διαθέσεις των επαναστατημένων μαζών.
Ιδού πως εξηγεί τη στάση των μπολσεβίκων απέναντι στον πόλεμο και τα διδάγματα που πήραν από τους εργάτες και τους αγρότες.( Άπαντα,τ.44, σ.57, Ιούλ 1921): “Στην αρχή του πολέμου εμείς οι μπολσεβίκοι, ακολουθήσαμε μονάχα ένα σύνθημα -εμφύλιος πόλεμος και μάλιστα αμείλικτος. Εμείς στιγματίζαμε σαν προδότη τον καθένα που δεν τασσόταν υπέρ του εμφυλίου πολέμου.
Όμως όταν τον Μάρτη του 17 επιστρέψαμε στη Ρωσία αλλάξαμε εντελώς τη θέση μας.” [ Οι σπόροι όμως του συνθήματος για εμφύλιο πόλεμο είχαν ήδη δώσει καρπούς] .
” Όταν μιλήσαμε με τους εργάτες και τους αγρότες, είδαμε ότι αυτοί ό λ ο ι τάσσονταν υπέρ της υπεράσπισης της πατρίδας , όμως φυσικά με εντελώς άλλη έννοια απ’ ό,τι οι μενσεβίκοι, και δεν μπορούσαμε τους απλούς αυτούς εργάτες και αγρότες να τους αποκαλούμε παλιάνθρωπους και προδότες. Αυτό το χαρακτηρίσαμε σαν ‘ευσυνείδητο αμυντισμό ‘. Θέλω γι αυτό να γράψω γενικά ένα μεγάλο άρθρο και να δημοσιεύσω όλα τα υλικά.
Στις 7 Απρίλη δημοσίευσα τις θέσεις όπου έλεγα-περίσκεψη και υπομονή.” [ Οι θέσεις του Απρίλη.]
“Εμείς δεν είμαστε μπλανκιστές, δεν θέλουμε να διοικούμε με τη μειοψηφία της εργατικής τάξης ενάντια στην πλειοψηφία.” [ Ήταν τότε που πρόβαλε το σύνθημα ” Όλη η εξουσία στα σοβιέτ “, όταν ,επαναλαμβάνουμε ,την πλειοψηφία σ’ αυτά την είχαν οι εσέροι και οι μενσεβίκοι. Αλλά θα αγωνιστούμε, θα πείσουμε ,θα κερδίσουμε την πλειοψηφία ,έλεγε ο Λένιν].
Αλλά βέβαια δεν ήταν μόνο οι εργάτες και οι αγρότες που έπεισαν τον Λένιν να αλλάξει θέση στο θέμα της εθνικής άμυνας .Ήταν και η συνέπεια του με τις θέσεις τού 1908 περί πατρίδας . Ότι δηλαδή δεν είναι αδιάφορο στο προλεταριάτο σε ποιά πατρίδα ζεί ,αν αυτή έχει δημοκρατικό ,μοναρχικό ,ή δεσποτικό καθεστώς. Κι εκείνη την περίοδο ο Λένιν θεωρούσε ότι η Ρωσία ήταν η πιό προωθημένη δημοκρατία στον κόσμο, μια πραγματική λαϊκή δημοκρατία ,αν και ακόμα αστική.
Πληρούσε δηλ. και το δεύτερο κριτήριο του Λένιν,το αν διευκολύνει την ταξική πάλη. Που πράγματι την διευκόλυνε .
Γ. Ο Κροπότκιν.
Στην χορία των “ευσυνείδητων αμυντιστών “, πρέπει να εντάξουμε και τον έτερο πατριάρχη του αναρχισμού, τον πρίγκηπα Π. Κροπότκιν, ο οποίος ακολουθώντας την αντιγερμανική και λαϊκοαμυντική γραμμή του
Μπακούνιν , είχε ταχθεί ,όπως και οι εργάτες και αγρότες του Λένιν, υπέρ της υπεράσπισης της πατρίδας.
Ο Λένιν βέβαια του είχε κάνει πολεμική γι αυτό. Ο Κροπότκιν που είχε επιστρέψει κι αυτός στη Ρωσία, το 1920 προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον Λένιν. Ήδη είχε εκφράσει την υποστήριξη του στην επανάσταση και την εξουσία των σοβιέτ ,αλλά σε δυό γράμματα που του έστειλε τού κάνει κριτική και του ζητάει μετριοπάθεια . Κυρίως του ζητάει να αποκατασταθεί η πραγματική εξουσία των των σοβιέτ με βάση τις τοπικές δυνάμεις και όχι το κόμμα.(4) Αγαπούσε την πατρίδα του και αγωνιούσε γι αυτήν, καθώς και γιά το μέλλον της επανάστασης. Ανησυχούσε γιά το ξεθύμασμα της επανάστασης και τον αναπόφευκτο τότε ερχομό της αντίδρασης,όπως γράφει σε ένα γράμμα που έστειλε το 1919 προς τους εργάτες της Δ.Ευρώπης.
” Το ίδιο το κυβερνητικό κόμμα βρίσκεται στην ίδια κατάσταση (αδυναμίας ). Δεν κυβερνάει πιά ,παρασύρεται από το ρεύμα που αυτό βοήθησε να δημιουρ-
γηθεί , αλλά που είναι τώρα χίλιες φορές πιό ισχυρό από το ίδιο το κόμμα…” (σ.107).
Φαίνεται ότι το κόμμα κάτι έκανε τελικά. Δεν μου είναι γνωστή η απάντηση του Λένιν, αν υπήρξε βέβαια. Αν διαβεβαίωνε πάντα ότι οι μπολσεβίκοι δεν είναι μπλανκιστές.
Ο Λένιν απ’ την μεριά του, ανάμεσα σε πολλά άλλα ανησυχούσε για τη νόθευση της ρωσικής γλώσσας , ένδειξη κι’αυτό του πατριωτισμού του (Άπ.τ.40,σ.49).
Ήδη από τον Φλεβάρη του 1918 ,αμέσως μετά την επονείδιστη συνθήκη του Μπρέστ-Λιτόφσκ (“επειδή δεν είχαμε στρατό ” λέει), ο Λένιν κηρύσσει έναν “νέο και πραγματικά π α τ ρ ι ω τ ι κ ό πόλεμο, τον πόλεμο για τη διατήρηση και στερέωση τον πόλεμο γιά την διατήρηση και στερέωση της Σοβιετικής εξουσίας ” που θα ανοίξει τον δρόμο για απελευθερωτικούς πολέμους, “που επιβάλονται από τους κατακτητές στη Σοβιετική Ρωσία “.
Ο πρώτος απ’αυτούς τους απελευθερωτικούς πολέμους τέλειωσε αναίμακτα γιά την Ρωσία με την συντριβή της Γερμανίας του Κάιζερ στο δυτικό μέτωπο.
Ο δεύτερος και πολύ αιματηρός, με την συντριβή της ξένης ιμπεριαλιστικής επέμβασης , της Αντάντ( όπου συμμετείχε και η Ελλάδα του Βενιζέλου με 23
χιλιάδες στρατιώτες ).
Στην συνέχεια ηττήθηκαν και οι αντεπαναστάτες στρατηγοί του τσάρου.
Τέταρτος απελευθερωτικός πόλεμος, ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος , ο πιό αιματηρός ,ο πιο φρικαλέος ,που τέλειωσε με την συντριβή της Γερμανίας του Χίτλερ.
Έτσι οι δυό συν-π α τ ρ ι ώ τ ε ς Ρώσοι αναρχικοί, Μπακούνιν και Κροπότκιν, μπορούν να κοιμούνται ήσυχοι. Προσωρινά τουλάχιστον.
ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ
(1) Μ. Μπακούνιν ,”Κρατισμός και Αναρχία”, Ελεύθερος Τύπος,Αθήνα 1979 ,σ.82.
(2) Στο ίδιο,σ.50-51. Στην διάρκεια αυτού του πολέμου η Ελλάδα του ΄Οθωνα τάχθηκε έμμεσα με το μέρος της Ρωσίας .Ένα σώμα “εθελοντών” πήγε να πολεμήσει στην Κριμαία ,ενώ σώματα ανταρτών ξεχύθηκαν σε Θεσσαλία, Ήπειρο, Μακεδονία, γιά να πολεμήσουν κατά των Τούρκων κατακτητών. Οι Αγγλογάλλοι σύμμαχοι των Τούρκων ,αποβιβάστηκαν στον Πειραιά και τον κατείχαν γιά τρία χρόνια (1853-6). Τα στρατεύματα κατοχής έφεραν μιά επιδημία χολέρας, η οποία θέρισε χιλιάδες .
Στον Κριμαικό πόλεμο χάθηκαν ένα εκατομμύριο ζωές. Ο Όθων θεωρούνταν αυταρχικός (τον έσερνε η γυναίκα του λένε ) ,αλλά καλών προθέσεων, και αγαπούσε την Ελλάδα. Μετά το 1850 μεταστράφηκε σε Ρωσόφιλο ,γιά να βοηθηθεί στην
απελευθέρωση ελληνικών εδαφών.Ανετράπη από συνδυασμένη στρατιωτική και λαϊκή εξέγερση. Πολλοί βλέπουν βρετανικό δάκτυλο.
Γιά διάδοχος του προτάθηκε ο γιός της βασίλισσα της Αγγλίας ,αλλά κάπου χάλασε η δουλειά.Τελικά επιβλήθηκε ο Δανός Γεώργιος, ευνοούμενος της αγγλικής τράπεζας Humbro,όπως γράφει ο Νίκος Μπελογιάννης στο βιβλίο του “Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα”. Οι Άγγλοι γιά να κερδίσουν την ευγνωμοσύνη των Ελλήνων τους έδωσαν το Επτάνησα.
Μιά χώρα (σαν σύνολο) όταν μπορεί να ελίσσεται μεταξύ των Μ.Δυνάμεων και αξιοποιεί τις αντιθέσεις τους, κάτι κερδίζει τελικά. Αυτό έδειξαν και οι επόμενες εξελίξεις. (Θεσσαλία,Άρτα 1879 ,Κρήτη 1909 Ήπειρος,Μακεδονία ,Αιγαίο 1912-13).
(3) Λένιν, “Άπαντα”, Σύγχρονη Εποχή, τ.17, σ.194.
(4) Πιότρ Κροπότκιν,” Προς τους νέους “, Ελεύθερος
Τύπος, Αθήνα 1975 , σ.96.
Ανάρτηση από: http://geromorias.blogspot.com/