Ο Ρίκι, που ήθελε να γίνει αφεντικό του, παραλίγο να γίνει αφεντικό της ανήλικης κόρης του. Οι Κεν Λόουτς και Πολ Λάβερτι, στο "Δυστυχώς απουσιάζατε", έκαναν το 2019 την πιο εύστοχη εισαγωγή στην "επιστροφή στον 20ο αιώνα".
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Τι να σκεφτόταν, άραγε, ο 30χρονος αίλουρος της Νέας Σμύρνης*, που με ταχύτητα τσιτάχ και δύναμη τζάγκουαρ έριξε τον συνομήλικό του αστυνομικό από τη μηχανή, πριν τον παραδώσει στην ορδή του Λιντς; Ποιαν εκδοχή κοινωνικής σύγκρουσης, ποια καρικατούρα πάλης των τάξεων είχε –αν είχε– στο μυαλό του, εκτός απ’ αυτήν της τάξης των παλαιστών – κλέφτες κι αστυνόμοι έξω απ’ το γήπεδο, χανούμια και γαύροι μέσα σ’ αυτό, γιούργια στη Φιλαδέλφεια, «κάτω τα χέρια από την Αγια-Σοφιά, ρε, εδώ θα χτίσει η Ενωση την εκκλησιά της, θέ’τε δε θέ’τε»; Να ’χε ακούσει, άραγε, το παραμικρό, από την ήσυχη αποθήκη του Ασπρόπυργου όπου δούλευε, για τους συναδέλφους του 10.000 χιλιόμετρα μακριά, στην Αλαμπάμα των ΗΠΑ που πασκίζουν να στήσουν συνδικάτο στις αποθήκες της Amazon, έχοντας απέναντί τους μια τεράστια αστυνομία σκέψης, εκφοβισμού και άοπλης (κυρίως) καταστολής; Νιώθει να τον ενώνει κάτι με τους 1,4 εκατομμύρια εργαζόμενους της πολυεθνικής σε όλο τον κόσμο, που οι αποθήκες της χωράνε δέκα χιλιάδες «Αγια-Σοφιές», εκατοντάδες χιλιάδες πειθαρχικούς υπαλλήλους, δισεκατομμύρια προϊόντα, αλλά δεν χωράνε ένα σωματείο;
Ρητορικά και προσχηματικά τα ερωτήματα, αλλά οι απαντήσεις τους είναι ολοζώντανες, εφιαλτικές και τις βιώνουμε πιεστικά στη μοναδική συνθήκη που διαμόρφωσε για δισεκατομμύρια ανθρώπους το πρώτο αληθινά παγκόσμιο γεγονός της Ιστορίας. Η πανδημία της Covid-19 έφερε σχεδόν ομοιόμορφα και περίπου ταυτόχρονα σε όλον τον κόσμο πρωτοφανείς περιορισμούς στα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα και τεράστιες ανατροπές στις συνθήκες εργασίας, κατανάλωσης και κοινωνικότητας. Αν και ο φόβος της αρρώστιας και του θανάτου συσπείρωσε τους υπηκόους κάτω από την προστατευτική σκιά του Λεβιάθαν, οι αποτυχίες των κυβερνήσεων να ελέγξουν την πανδημία και τις καθολικές παρενέργειές της έχουν θολώσει τα όρια ανάμεσα στους προσωρινούς περιορισμούς δικαιωμάτων που θεωρούνται αναγκαίο κακό και σε αυτούς που προδίδουν στρατηγική εγκαθίδρυσης καθεστώτων ψηφιακής και αστυνομικής επιτήρησης. Η καχυποψία για το τι είναι προσωρινό και τι μόνιμο έχει βάλει τις κοινωνίες σε χύτρες ταχύτητας στα πρόθυρα έκρηξης. Το πού, πότε σκάει κάθε μια σε σκηνικά κοινωνικής σύγκρουσης ή τυφλής βίας είναι υπόθεση περίπλοκων διεργασιών που δεν υπόκεινται σε πρόγνωση.
Αυτό όμως που όχι απλώς μπορούμε να το προγνώσουμε, αλλά εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας, είναι ότι η «πρωτοπορία» της παγκόσμιας οικονομικής ολιγαρχίας, άλλοτε με την απροκάλυπτη στήριξη των κυβερνήσεων, άλλοτε με την ανοχή τους, σπανιότερα με την αντίθεσή τους, βρήκε στην πανδημία την ιδεώδη ευκαιρία να σαρώσει κεκτημένα ενός ή και δύο αιώνων. Ο καλπασμός του 21ου αιώνα εξελίσσεται σε μια βίαιη επιστροφή στις αρχές του 20ού αιώνα, ενδεχομένως και στα μέσα του 19ου, στα πρώτα σκιρτήματα του ολιγάριθμου τότε προλεταριάτου απέναντι στα σοκ του βιομηχανικού καπιταλισμού.
Καλώς ήρθατε στον 20ό αιώνα! Ξεχάστε τη μεταπολεμική συναίνεση, ξεχάστε το πνεύμα της Φιλαδέλφειας και της κοινωνικής διαπραγμάτευσης. Το κοντέρ του καπιταλισμού μηδενίζει τα πάντα: Τι θα πει εργαζόμενος και τι θα πει σχέση εργασίας; Οι πλατφόρμες δεν χρειάζονται εργαζόμενους, αλλά συνεργάτες και εταίρους. Τι θα πει οκτάωρο και νόμιμος εργάσιμος χρόνος; Η τηλεργασία απελευθερώνει τον εργάτη απ’ το χρονόμετρο. Τι θα πει χώρος εργασίας και συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας; Ο έξυπνος εργαζόμενος μπορεί να γίνει κρίκος της αλυσίδας παραγωγής ακόμη και σε ένα ερημονήσι ή μια απομονωμένη βουνοκορφή. Τι θα πει σύμβαση εργασίας; Ο συνεργάτης χρειάζεται μόνο ένα συμφωνητικό παράδοσης έργου. Τι θα πει συλλογική σύμβαση; Οι ελεύθεροι παραγωγοί έχουν την ευελιξία να ρυθμίσουν ατομικά τους όρους απασχόλησής τους. Τι θα πει κατώτατος και βασικός μισθός; Οι πιονιέροι της ψηφιακής εποποιίας έχουν δικαίωμα να διαμορφώσουν ελεύθερα το πακέτο της αμοιβής τους. Τι θα πει συνδικάτο, σωματείο, σύλλογος, ομοσπονδία; Ο καπιταλισμός της πλατφόρμας απελευθερώνει τους εργαζόμενους από τα βαρίδια της θορυβώδους συλλογικότητας, της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, από τα ίδια τα δεσμά της τάξης τους.
Καλωσορίσατε στον 20ό αιώνα, καλώς ήρθατε και στον 19ο. Ευτυχισμένο το 1848, το 1871, ευτυχισμένο και το 1886 και το 1905 και το 1917, το 1936, το 1944, ευτυχισμένο και το 1973, φτου κι απ’ την αρχή ο «αγών διά το οκτάωρον», για τον μισθό, για την εκπροσώπηση, για δημοκρατία, για ελευθερία από την αστυνομική και την ψηφιακή επιτήρηση, τόσο ίδια όλα αλλά και τόσο πιο δύσκολα στην εποχή που οι αλγόριθμοι μπορούν να ασκήσουν περισσότερη βία από όλα τα αστυνομικά κλομπ, τα χημικά και τις κρότου-λάμψης του κόσμου, να διαλύσουν μια διαδήλωση πριν καν οι διαδηλωτές ξεμυτίσουν απ’ τα σπίτια τους. Το παράδοξο είναι ότι οι ίδιοι αλγόριθμοι μπορούν και να την οργανώσουν.
* Οταν γράφηκε αυτό το κείμενο και δημοσιεύτηκε στην έντυπη "Εφημερίδα των Συντακτών" δεν είχε γίνει γνωστή η είδηση ότι ο δικηγόρος του συλληφθέντα για τα γεγονότα στη Νέα Σμύρνη διαβεβαιώνει ότι θα φέρει αποδείξεις ότι ο 30χρονος δεν ήταν καν εκεί. Οπότε, την εισαγωγή του κειμένου εκλάβετέ την ως μυθοπλαστικό πρόσχημα.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
«Παραγγελιά», και περιμέναν καθισμένοι, και τα ηχεία το αναγγείλαν
κι όλα τα όργανα συλλάβαν το σκοπό για το χορό του Δημοσθένη.
Καθώς ανέβαινε, η πίστα ήταν γεμάτη, ακούστηκε να ουρλιάζει:
«Παραγγελιά!» γιατί το είδε το κακό με δρασκελιές να πλησιάζει.
Η πίστα άδειασε, μονάχα δυο αστυνόμοι, χορεύαν, γυρνώντας του την πλάτη.
Τότε τους έσπρωξε ο μικρός με μια στριγκλιά, «Δικό μου το κομμάτι!»
Τον ρίξαν κάτω σε γυαλιά κομματιασμένα, ξεφώνιζε όπως τον εσέρναν.
Σαν ένα φιλμ ιλιγγιώδες η ζωή τους, του Νίκου έκαψε τα φρένα.
Εξω απ’ την τρέλα δεν είχε κάτι να πιαστεί, γιατί του το ’χαν διαλύσει.
Κατρακυλάει στον προβολέα των σκοταδιών του, στην φρικαλέα ατραξιόν του
με τόση βία που είναι αδύνατον να πω, τι έγινε εκεί κάτου.
Το δράμα όλο συντελέστηκε θαρρώ, στον χώρο του αοράτου.
Διονύση Σαββόπουλου, «Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο»
Ρητορικά και προσχηματικά τα ερωτήματα, αλλά οι απαντήσεις τους είναι ολοζώντανες, εφιαλτικές και τις βιώνουμε πιεστικά στη μοναδική συνθήκη που διαμόρφωσε για δισεκατομμύρια ανθρώπους το πρώτο αληθινά παγκόσμιο γεγονός της Ιστορίας. Η πανδημία της Covid-19 έφερε σχεδόν ομοιόμορφα και περίπου ταυτόχρονα σε όλον τον κόσμο πρωτοφανείς περιορισμούς στα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα και τεράστιες ανατροπές στις συνθήκες εργασίας, κατανάλωσης και κοινωνικότητας. Αν και ο φόβος της αρρώστιας και του θανάτου συσπείρωσε τους υπηκόους κάτω από την προστατευτική σκιά του Λεβιάθαν, οι αποτυχίες των κυβερνήσεων να ελέγξουν την πανδημία και τις καθολικές παρενέργειές της έχουν θολώσει τα όρια ανάμεσα στους προσωρινούς περιορισμούς δικαιωμάτων που θεωρούνται αναγκαίο κακό και σε αυτούς που προδίδουν στρατηγική εγκαθίδρυσης καθεστώτων ψηφιακής και αστυνομικής επιτήρησης. Η καχυποψία για το τι είναι προσωρινό και τι μόνιμο έχει βάλει τις κοινωνίες σε χύτρες ταχύτητας στα πρόθυρα έκρηξης. Το πού, πότε σκάει κάθε μια σε σκηνικά κοινωνικής σύγκρουσης ή τυφλής βίας είναι υπόθεση περίπλοκων διεργασιών που δεν υπόκεινται σε πρόγνωση.
Αυτό όμως που όχι απλώς μπορούμε να το προγνώσουμε, αλλά εξελίσσεται μπροστά στα μάτια μας, είναι ότι η «πρωτοπορία» της παγκόσμιας οικονομικής ολιγαρχίας, άλλοτε με την απροκάλυπτη στήριξη των κυβερνήσεων, άλλοτε με την ανοχή τους, σπανιότερα με την αντίθεσή τους, βρήκε στην πανδημία την ιδεώδη ευκαιρία να σαρώσει κεκτημένα ενός ή και δύο αιώνων. Ο καλπασμός του 21ου αιώνα εξελίσσεται σε μια βίαιη επιστροφή στις αρχές του 20ού αιώνα, ενδεχομένως και στα μέσα του 19ου, στα πρώτα σκιρτήματα του ολιγάριθμου τότε προλεταριάτου απέναντι στα σοκ του βιομηχανικού καπιταλισμού.
Καλώς ήρθατε στον 20ό αιώνα! Ξεχάστε τη μεταπολεμική συναίνεση, ξεχάστε το πνεύμα της Φιλαδέλφειας και της κοινωνικής διαπραγμάτευσης. Το κοντέρ του καπιταλισμού μηδενίζει τα πάντα: Τι θα πει εργαζόμενος και τι θα πει σχέση εργασίας; Οι πλατφόρμες δεν χρειάζονται εργαζόμενους, αλλά συνεργάτες και εταίρους. Τι θα πει οκτάωρο και νόμιμος εργάσιμος χρόνος; Η τηλεργασία απελευθερώνει τον εργάτη απ’ το χρονόμετρο. Τι θα πει χώρος εργασίας και συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας; Ο έξυπνος εργαζόμενος μπορεί να γίνει κρίκος της αλυσίδας παραγωγής ακόμη και σε ένα ερημονήσι ή μια απομονωμένη βουνοκορφή. Τι θα πει σύμβαση εργασίας; Ο συνεργάτης χρειάζεται μόνο ένα συμφωνητικό παράδοσης έργου. Τι θα πει συλλογική σύμβαση; Οι ελεύθεροι παραγωγοί έχουν την ευελιξία να ρυθμίσουν ατομικά τους όρους απασχόλησής τους. Τι θα πει κατώτατος και βασικός μισθός; Οι πιονιέροι της ψηφιακής εποποιίας έχουν δικαίωμα να διαμορφώσουν ελεύθερα το πακέτο της αμοιβής τους. Τι θα πει συνδικάτο, σωματείο, σύλλογος, ομοσπονδία; Ο καπιταλισμός της πλατφόρμας απελευθερώνει τους εργαζόμενους από τα βαρίδια της θορυβώδους συλλογικότητας, της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας, από τα ίδια τα δεσμά της τάξης τους.
Καλωσορίσατε στον 20ό αιώνα, καλώς ήρθατε και στον 19ο. Ευτυχισμένο το 1848, το 1871, ευτυχισμένο και το 1886 και το 1905 και το 1917, το 1936, το 1944, ευτυχισμένο και το 1973, φτου κι απ’ την αρχή ο «αγών διά το οκτάωρον», για τον μισθό, για την εκπροσώπηση, για δημοκρατία, για ελευθερία από την αστυνομική και την ψηφιακή επιτήρηση, τόσο ίδια όλα αλλά και τόσο πιο δύσκολα στην εποχή που οι αλγόριθμοι μπορούν να ασκήσουν περισσότερη βία από όλα τα αστυνομικά κλομπ, τα χημικά και τις κρότου-λάμψης του κόσμου, να διαλύσουν μια διαδήλωση πριν καν οι διαδηλωτές ξεμυτίσουν απ’ τα σπίτια τους. Το παράδοξο είναι ότι οι ίδιοι αλγόριθμοι μπορούν και να την οργανώσουν.
* Οταν γράφηκε αυτό το κείμενο και δημοσιεύτηκε στην έντυπη "Εφημερίδα των Συντακτών" δεν είχε γίνει γνωστή η είδηση ότι ο δικηγόρος του συλληφθέντα για τα γεγονότα στη Νέα Σμύρνη διαβεβαιώνει ότι θα φέρει αποδείξεις ότι ο 30χρονος δεν ήταν καν εκεί. Οπότε, την εισαγωγή του κειμένου εκλάβετέ την ως μυθοπλαστικό πρόσχημα.
ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ
«Παραγγελιά», και περιμέναν καθισμένοι, και τα ηχεία το αναγγείλαν
κι όλα τα όργανα συλλάβαν το σκοπό για το χορό του Δημοσθένη.
Καθώς ανέβαινε, η πίστα ήταν γεμάτη, ακούστηκε να ουρλιάζει:
«Παραγγελιά!» γιατί το είδε το κακό με δρασκελιές να πλησιάζει.
Η πίστα άδειασε, μονάχα δυο αστυνόμοι, χορεύαν, γυρνώντας του την πλάτη.
Τότε τους έσπρωξε ο μικρός με μια στριγκλιά, «Δικό μου το κομμάτι!»
Τον ρίξαν κάτω σε γυαλιά κομματιασμένα, ξεφώνιζε όπως τον εσέρναν.
Σαν ένα φιλμ ιλιγγιώδες η ζωή τους, του Νίκου έκαψε τα φρένα.
Εξω απ’ την τρέλα δεν είχε κάτι να πιαστεί, γιατί του το ’χαν διαλύσει.
Κατρακυλάει στον προβολέα των σκοταδιών του, στην φρικαλέα ατραξιόν του
με τόση βία που είναι αδύνατον να πω, τι έγινε εκεί κάτου.
Το δράμα όλο συντελέστηκε θαρρώ, στον χώρο του αοράτου.
Διονύση Σαββόπουλου, «Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο»
Ανάρτηση από: https://kibi-blog.blogspot.com/