Αν η κοινωνία δεν θεραπευτεί από τις επιπτώσεις του «υπερβολικού» καπιταλισμού στο εσωτερικό της, η βία και η διαίρεση θα ριζώσουν ακόμη πιο βαθιά, σαν ένας σεισμός που ετοιμάζεται να μας ταρακουνήσει ξανά
Του Νικολάς Σαλασάρ Σούτιλ
Του Νικολάς Σαλασάρ Σούτιλ
Η Χιλή βιώνει μια τεράστια κοινωνική έκρηξη το τελευταίο διάστημα. Για κάποιους ερευνητές όλο αυτό ήταν ένα απροσδόκητο γεγονός που ήρθε να διεμβολίσει την εικόνα κοινωνικής σταθερότητας που η χώρα έχει χτίσει στη διεθνή κοινότητα εδώ και αρκετές δεκαετίες. Ωστόσο, πίσω από τη βιτρίνα της οικονομικής επιτυχίας η Χιλή, που είναι γνωστή ως η «Ελβετία της Λατινικής Αμερικής», έχει εξαιρετικά υψηλά επίπεδα κοινωνικής ανισότητας. Για αρκετές δεκαετίες οι Χιλιανοί που ανήκουν στην εργατική τάξη και στα μεσαία στρώματα έκρυβαν μέσα τους μια «κοινωνική λάβα», μια συσσωρευμένη οργή ενάντια στη διεφθαρμένη πολιτική ελίτ και στο άδικο οικονομικό σύστημα που επιβλήθηκε στη χώρα –ας μην το ξεχνάμε αυτό– με στρατιωτικό νόμο.
Πράγματι η Χιλή ξέσπασε με εκρηκτικό τρόπο, σαν ένα από τα πολλά ηφαίστεια της γης της. Ενώ αρκετοί αναλυτές έχουν επικεντρωθεί σε εξωτερικούς παράγοντες οι οποίοι ερμηνεύουν την εξέγερση με εργαλείο το παρελθόν και τις πολιτικές που εφάρμοσε ο Αουγκούστο Πινοσέτ, αυτό που ίσως διαφεύγει στους περισσότερους σχολιαστές είναι ο εσωτερικός σχηματισμός των κοινωνικών δυνάμεων. Αυτές οι εσωτερικές δυνάμεις δεν έχουν διαμορφωθεί μονομερώς από την οικονομική εκμετάλλευση ή πιο πρόσφατα από την αστυνόμευση και τη βαρβαρότητα του στρατού. Η βία προκύπτει και από τις διαμορφωθείσες σχέσεις στο εσωτερικό της Χιλής. Οι ταραχές και οι συγκρούσεις στη Χιλή δημιουργούν κραδασμούς στην κυβέρνηση, στα πολιτικά κόμματα, στις πόλεις, τις γειτονιές, τις οικογένειες και τις φιλίες. Επομένως το ρήγμα είναι και εσωτερικό.
ΒΑΘΙΑ ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑ
Το νεοφιλελεύθερο σύστημα που επιβλήθηκε από τα Chicago Boys του Αουγκούστο Πινοσέτ εγκαθίδρυσε μια βαθιά αντικοινωνική νοοτροπία στη χιλιανή κοινωνία. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του αχαλίνωτου και βαθιά διχαστικού νεοφιλελευθερισμού αποτελούν διαστρέβλωση αυτού που ο μεγάλος επαναστάτης της Χιλής Φρανσίσκο Μπιλμπάο είχε ονομάσει «χιλιανή κοινωνικότητα». Αντί να διαμορφωθεί μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από ισότητα, ανοχή και βαθιά δημοκρατία, όπως διακήρυξε ο Μπιλμπάο, η Χιλή έχει μετατραπεί σε χωνευτήρι όπου οι συμπεριφορές και οι σχέσεις υπαγορεύονται κατά κύριο λόγο από το υλικό και καταναλωτικό συμφέρον.
Η επιθυμία οικειοποίησης του πλούτου από αυτούς που δεν έχουν (αλλά θα ήθελαν να έχουν) ανταγωνίζεται το συναίσθημα ιδιοκτησίας και ανωτερότητας που αισθάνονται οι προνομιούχοι. Η Χιλή λειτούργησε ως εργαστήριο και δοκιμαστικός σωλήνας όχι μόνο για την οικοδόμηση μιας «πετυχημένης» οικονομίας της αγοράς αλλά και για την εγκαθίδρυση διαχωρισμών που δεν περιορίζονται σε πολιτικές και ιδεολογικές νόρμες και αντιλήψεις, αλλά διατρέχουν όλο το φάσμα των αντιφάσεων της καταναλωτικής επιθυμίας.
Η ΑΚΡΟΔΕΞΙΑ ΠΑΡΑΜΟΝΕΥΕΙ
Οι διαιρέσεις στη Χιλή είναι πιο βαθιές και υπερβαίνουν την πολιτική διαχείριση και τις ταξικές διαφορές. Η προβληματική νοοτροπία που έχει εγκαθιδρυθεί στο εσωτερικό της κοινωνίας εντοπίζεται στην έλλειψη αίσθησης της κοινότητας, της αλληλεγγύης και του συλλογικού καλού. Εκτός από τις επιτυχίες της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου στις επίσημες διοργανώσεις, οι Χιλιανοί δεν έχουν χτίσει ενιαία εθνική ταυτότητα, ένα συλλογικό αφήγημα για την κοινή «χρήση» της ταυτότητάς τους. Ενα από τα κυρίαρχα αιτήματα των διαδηλωτών είναι η δημιουργία λαϊκής συνέλευσης. Πώς όμως θα μπορούσε να λειτουργήσει τέτοιο όργανο σε πρακτικό επίπεδο όταν λείπουν από τη χώρα και τη σύγχρονη κοινωνία της Χιλής τόσο θεμελιώδεις αξίες;
Αυτό που χρειάζεται δεν είναι απαραίτητα νέο σύστημα διακυβέρνησης που θα πάρει τη μορφή λαϊκής συνέλευσης. Ούτε η απομάκρυνση του Σεμπαστιάν Πινέρα θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα, όσο αποτυχημένος κι αν είναι. Εάν ληφθεί υπόψη η δεξιά μετακίνηση των κυβερνήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο τα τελευταία χρόνια, δεν είναι απίθανο η αστάθεια στη Χιλή να οδηγήσει σε μια ακροδεξιά προεδρία υπό την ηγεμονία του κατάπτυστου Χοσέ Αντόνιο Καστ και του νεοσύστατου Partido Republicano.
Η ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΚΑΛΟΥ
Αυτό που χρειάζεται κατά βάση είναι η συγκρότηση μιας νέας συνείδησης που θα έρθει να ανατρέψει το πνευματικό έλλειμμα που έχει επιβληθεί για πολλές δεκαετίες από το προβληματικό και διχαστικό νεοφιλελεύθερο σύστημα. Απαιτείται μια ανακατασκευή των ατομικοτήτων και των πολιτικών υποκειμένων η οποία θα υπερβαίνει τον υλισμό και τον άγριο ανταγωνισμό. Το πιο σημαντικό διακύβευμα είναι να καλλιεργηθεί η κουλτούρα του συλλογικού καλού, η αντίληψη του σεβασμού προς τον άλλο, η αποδοχή της διαφορετικότητας και πάνω απ’ όλα ένα πιο δίκαιο σύστημα διανομής του πλούτου της Χιλής.
Αν η κοινωνία δεν θεραπευτεί από τις επιπτώσεις του «υπερβολικού» καπιταλισμού στο εσωτερικό της, η βία και η διαίρεση θα ριζώσουν ακόμη πιο βαθιά, σαν ένας σεισμός που ετοιμάζεται να μας ταρακουνήσει ξανά.
* Ο Νικολάς Σαλασάρ Σούτιλ είναι Χιλιανός ερευνητής στον τομέα του πολιτισμού και των ψηφιακών τεχνών και ακαδημαϊκός στο Πανεπιστήμιο του Leeds (Ψηφιακή Τέχνη και Πολιτιστική Βιομηχανία)
** Περιοδικό Ηot Doc #192, «Εξεγέρσεις στον κόσμο», 17/11/2019
Ανάρτηση από: https://www.koutipandoras.gr/
