Του Immanuel Wallerstein
Την 1η Ιανουαρίου του 2014 ο Στρατός των Ζαπατίστα για την Εθνική Απελευθέρωση (Ejército Zapatista de Libéración Nacional, EZLN) γιόρτασε την εικοστή επέτειο από την εξέγερση στη Τσιάπας. Τον χρόνο αυτό προβαίνουν σε μία αυτοαξιολόγηση. Τον Απρίλιο, στην επίσημη έκδοση του EZLN, Rebeldía Zapatista (Εξέγερση των Ζαπατίστα), ο Αντάρτης Υποδιοικητής Μοϊσές δημοσίευσε ένα αφιέρωμα για τον «πόλεμο ενάντια στη λησμονιά». Αναφέρει ότι σε μόλις δεκαεννιά χρόνια, ο αγώνας του EZLN «έχει καταστήσει υπό έλεγχο» το δαιμονικό σύστημα που έχει καταπιέσει τους αυτόχθονες λαούς για 520 χρόνια.
Ποιό είναι το κατόρθωμα του EZLN; Με ποια έννοια μπορεί να λεχθεί ότι είναι μία επιτυχία; Το EZLN έχει χλευαστεί όχι μόνο από την δεξιά ανά τον κόσμο, αλλά και από ορισμένα στοιχεία της αριστεράς ανά τον κόσμο με την κατηγορία ότι ήταν και είναι άσχετο με τον παγκόσμιο αγώνα ενάντια στον ιμπεριαλισμό και τον νεοφιλελευθερισμό. Τι έχουν πετύχει, ρωτούν οι επικριτές; Η πορεία τους υπήρξε κάτι περισσότερο από μία επίδειξη δημοσίων σχέσεων;
Αυτού του είδους η κριτική χάνει ολόκληρο το νόημα της εξέγερσης. Το πρώτο τους κατόρθωμα ήταν το ότι επέζησαν απέναντι σε έναν μεξικανικό στρατό που τους προκαλεί για είκοσι χρόνια με σκοπό να τους καταστρέψει. Έχουν συγκρατήσει επιτυχώς την κατάσταση όχι μόνο μέσω της στρατιωτικής ικανότητας του EZLN (η οποία δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτή του μεξικανικού στρατού), αλλά εξαιτίας της πολιτικής τους ισχύος –τόσο εσωτερικά με τους αυτόχθονους λαούς της Τσιάπας, όσο και εξωτερικά με τον υπόλοιπο κόσμο. Είναι αυτή η δύναμη που περιόρισε τις προσπάθειες του στρατού σε τίποτα περισσότερο από παρενόχληση (κάποιες φορές φονική) στις παρυφές των αυτόνομων κοινοτήτων.
Ποιο ήταν το πολυεπίπεδο μήνυμα του EZLN στην μεξικανική κυβέρνηση και στον κόσμο όταν ξεσηκώθηκαν την 1η Ιανουαρίου του 1994; Πρώτα απ’ όλα, διεκδικούσαν εκ νέου την αξιοπρέπεια των καταπιεσμένων αυτόχθονων λαών μέσω της ανανέωσης του αιτήματός τους να διοικηθούν οι δικές τους κοινότητες από τους ίδιους τους τούς λαούς, συλλογικά και δημοκρατικά. Δεύτερον, έλεγαν ότι δεν έχουν κανένα ενδιαφέρον στην κατάληψη της κρατικής εξουσίας στο Μεξικό, πράξη που θα σήμαινε, σύμφωνα με την δική τους οπτική, απλώς αλλαγή ενός συνόλου καταπιεστών με ένα άλλο. Αντ’ αυτού αξίωναν η μεξικανική κυβέρνηση να αναγνώριζε επίσημα και ειλικρινά την αυτονομία τους.
Τρίτον, το ELZN διάλεξε αυτή την ημερομηνία (της εξέγερσης) καθώς σηματοδοτούσε την έναρξη της ισχύος της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου της Βόρειας Αμερικής (NAFTA). Διαλέγοντας αυτήν την ημερομηνία επιβεβαίωναν την απόρριψη τους προς τον ιμπεριαλιστικό ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών στο Μεξικό και σε ολόκληρο τον κόσμο. Τέταρτον, δήλωναν ότι, μακράν από το να είναι στενά επικεντρωμένοι στον αγώνα στην Τσιάπας, υποστήριζαν τους αγώνες όλων των καταπιεσμένων λαών και τάξεων ανά τον κόσμο. Το τόνισαν αυτό συγκαλώντας στην Τσιάπας αυτό που οι ίδιοι αποκαλούσαν «διαγαλαξιακές» συναντήσεις και αρνούμενοι να αποκλείσουν συμμετέχοντες με την αιτιολογία ότι άλλοι συμμετέχοντες δεν τους δέχονταν στη διαδικασία. Και πέμπτον, επιδίωξαν να προωθήσουν αυτές τις απόψεις σε άλλους καταπιεσμένους λαούς στο Μεξικό μέσα από το Εθνικό Κογκρέσο Ιθαγενών.
Η εξέγερση του EZLN ήταν η αρχή της αντεπίθεσης της παγκόσμιας αριστεράς μπροστά στις σχετικά βραχύβιες επιτυχίες της παγκόσμιας δεξιάς μεταξύ της δεκαετίας του 1970 και του 1994. Ο συνδυασμός του οικονομικού και πολιτικού αντίκτυπου της Συναίνεσης της Ουάσινγκτον (WashingtonConsensus) και ο φαινομενικός θρίαμβος της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης επέτρεψε στην παγκόσμια δεξιά να περηφανεύεται για τη μόνιμη κυριαρχία του κοσμοσυστήματος. Αυτό που έκαναν οι Ζαπατίστα ήταν να υπενθυμίσουν σε αυτούς (και στην παγκόσμια αριστερά) ότι υπήρχε όντως εναλλακτική, αυτή ενός σχετικά δημοκρατικού και ισότιμου κόσμου.
Το EZLN την 1η Ιανουαρίου του 1994 άνοιξε τον δρόμο για τις επιτυχημένες διαμαρτυρίες στο Σηάτλ το 1999 και στη συνέχεια αλλού, όπως επίσης και στην ίδρυση του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ (WSF) Στο Πόρτο Αλέγκρε το 2001. Η συνεχιζόμενη πάλη του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ και αυτού που τώρα αποκαλείται Παγκόσμιο Κίνημα Δικαιοσύνης κατέστη δυνατή από το EZLN.
Το EZLN την 1η Ιανουαρίου του 1994 άνοιξε τον δρόμο για τις επιτυχημένες διαμαρτυρίες στο Σηάτλ το 1999 και στη συνέχεια αλλού, όπως επίσης και στην ίδρυση του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ (WSF) Στο Πόρτο Αλέγκρε το 2001. Η συνεχιζόμενη πάλη του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ και αυτού που τώρα αποκαλείται Παγκόσμιο Κίνημα Δικαιοσύνης κατέστη δυνατή από το EZLN.
Φυσικά, όπως μας υπενθυμίζει ο Αντάρτης Υποδιοικητής Μοϊσές, «δεν μπορεί να υπάρξει ανάπαυλα: πρέπει με μεγάλη δύναμη να προσφέρουμε τους εαυτούς μας στις προσπάθειές μας». Υποθέτω ότι αυτό είναι το έσχατο μήνυμα του EZLN. Δεν μπορεί να υπάρξει ανάπαυλα για κανέναν από εμάς που πιστεύει πως «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός».
Πηγή: Immanuel Wallerstein,
Μετάφραση: Μαρία Γραμμένου
Μετάφραση: Μαρία Γραμμένου
Σημείωση: Δημοσιεύουμε το άρθρο του Immanuel Wallerstein με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αλληλεγγύης στους Ζαπατίστα, σήμερα 24 Μαϊου 2014. -
