Η συζήτηση για τις συμμαχίες που θα υποχρεωθεί να συνάψει ο ΣΥΡΙΖΑ μετά τις εκλογές – και εφόσον βέβαια τις κερδίσει, αναδειχθεί πρώτο κόμμα αλλά όχι αυτοδύναμο – έχει αρχίσει. Και βεβαίως οι αντιπαραθέσεις γύρω από τις συμμαχίες, τους κινδύνους για τον ΣΥΡΙΖΑ από αυτές κλπ κλπ.
Στο άρθρο του κ. Ριζά που αναρτήθηκε στον ΟΙΣΤΡΟ με τίτλο «Σύγκρουση στον ΣΥΡΙΖΑ «εκ πλαγίου»», γίνεται αναφορά σε αυτό. Το απόσπασμα από το άρθρο των Γ. Μηλιού και Σπ. Λαπατσιώρα «Ο ΣΥΡΙΖΑ σε σταυροδρόμι…» που παρατίθεται από τον κ. Ριζά, είναι πολύ διαφωτιστικό για τον φόβο που διακατέχει πολλούς μέσα στον ΣΥΡΙΖΑ για το που μπορεί να τον οδηγήσουν αυτές οι συμμαχίες.
Ένα μεγάλο κομμάτι – που φαίνεται πώς όλο και μεγαλώνει – από τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ ως κάποια λύση βλέπει ένα δεύτερο κύμα ριζοσπαστικοποίησης του, μια αριστερή αντεπίθεση και άνοιγμα του κόμματος στην κοινωνία – και βέβαια επιθυμία για συνεργασία με την υπόλοιπη αριστερά, το ΚΚΕ, την ΑΝΤΑΡΣΥΑ και τα άλλα αριστερά πολιτικά μορφώματα.
Οι συζητήσεις για τις συνεργασίες είναι μια πολύ παλιά υπόθεση στην αριστερά. Όπως πολύ σωστά παρατηρεί ο Αντώνης Λιάκος «Η παράδοση με την αναζήτηση συμμαχιών από την Αριστερά έχει το εξής παράδοξο. Οι διασπάσεις συμβαίνουν εξαιτίας διαφωνιών στην αναζήτηση συνεργασιών»[1]. Είναι πολύ πιθανό να μην ξεφύγει και ο ΣΥΡΙΖΑ από αυτό τον «κανόνα»[2]. Ήδη έχουν αρχίσει δειλά-δειλά οι πρώτες «υπόγειες» κόντρες για τις συμμαχίες και για το τι θα πρέπει να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ πριν και μετά την εκλογική του νίκη στις επόμενες εκλογές.
Ο Σλαβόϊ Ζίζεκ φαίνεται πώς είναι πολύ αγαπητός και θεωρείται και σημαντικός φιλόσοφος από μια σημαντική μερίδα της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ. Μάλλον καλή γνώμη γι αυτόν έχει και ο πρόεδρος του. Τον ακούει, τον αναφέρει σε λόγους του, τον έχει «περί πολλού». Δεν πρέπει λοιπόν τυχαία να φιλοξενήθηκε συνέντευξη του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (29-6-2014).
Σε αυτήν συμβουλεύει τον ΣΥΡΙΖΑ τι πρέπει να κάνει και τι να αποφύγει σε αντίθετη κατεύθυνση από αυτή της «Αριστερής Πλατφόρμας» και των υποστηρικτών της, καθώς των Μηλιού-Λαπατσιώρα ακόμα και του ΔΡΟΜΟΥ (Ρούντυ Ρινάλντι, κλπ). Στη συνέντευξη αυτή απάντησε πολύ γρήγορα ο πανεπιστημιακός κ. Αλέξανδρος Χρύσης στον ιστοχώρο ΙΣΚΡΑ – εγώ τουλάχιστον εκεί την βρήκα. Έχω την εντύπωση ότι η αντίθεση θα συνεχιστεί.
Θεωρώ πολύ χρήσιμη την αναδημοσίευση και των δύο κειμένων: της συνέντευξης του Σλαβόϊ Ζίζεκ και την απάντηση του κ. Αλεξ. Χρύση.
[1] Λιάκος Αντώνης «Κοιτάζοντας πέρα από τους λόφους» [ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ 29/06/2014]
ΣΛΑΒΟΪ ΖΙΖΕΚ, Σλοβένος φιλόσοφος
«Είμαι άθεος, αλλά προσεύχομαι στον θεό να νικήσει ο ΣΥΡΙΖΑ»
Χειμαρρώδης και καταιγιστικός όπως πάντα, ο φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ είναι απολύτως συγκεκριμένος και ξεκάθαρος στις αναλύσεις και τις απόψεις του. Μιλά για την Ευρώπη, την Ελλάδα και την Αριστερά.«Μόνο εμείς οι αριστεροί μπορούμε να σώσουμε τους φιλελεύθερους»
«Το πραγματικό πρόβλημα για τον ΣΥΡΙΖΑ θα φανεί σε περίπτωση που κερδίσει τις εθνικές εκλογές. Θα αφορά το πού θα πάμε, με τι πρόγραμμα»
«Ίσως δούμε συνεργασία φιλελεύθερης τεχνοκρατίας και αντιμεταναστευτικού λαϊκισμού»
Στην τηλεφωνική μας επικοινωνία τον βρίσκω στο Λονδίνο και στη συζήτηση που ακολουθεί είναι, όπως πάντα, χειμαρρώδης και καταιγιστικός. Παρότι μου εξηγεί εξ αρχής ότι δεν γνωρίζει εάν θα ικανοποιήσει τις πολιτικές ερωτήσεις μου, καθόσον δηλώνει φιλόσοφος, ωστόσο στις αναλύσεις και τις απόψεις του είναι απολύτως συγκεκριμένος και ξεκάθαρος. Μιλά για την Ευρώπη, την Ελλάδα και την Αριστερά.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Τάσο Τσακίρογλου
• Εκτός από την Ελλάδα, όπου η ριζοσπαστική Αριστερά τερμάτισε πρώτη στις ευρωεκλογές, στις υπόλοιπες χώρες οι επιδόσεις των κομμάτων της ήταν από μέτριες έως χαμηλές. Την προηγούμενη περίοδο είχαμε αναταραχές, αλλά η κατάσταση δεν ευνόησε τις αντικαπιταλιστικές δυνάμεις. Γιατί;
Είναι καθαρό το γιατί. Μπορεί να μην ενισχύθηκε η αντικαπιταλιστική Αριστερά, αλλά ενισχύθηκε η λαϊκιστική αντιμεταναστευτική Δεξιά. Ο μεγάλος νικητής των ευρωεκλογών ήταν αυτή η Δεξιά, η οποία αναδείχθηκε το ισχυρότερο κόμμα σε μεγάλες χώρες, όπως η Γαλλία και η Βρετανία. Και αυτό δεν είναι παράδοξο. Το πρόβλημα με την Αριστερά για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι το εξής: ναι, είχαμε διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες, αλλά, μέχρι σήμερα, με ορισμένες εξαιρέσεις όπως η Ελλάδα, και εδώ λέω «ίσως», είμαι ακόμα προβληματισμένος, αλλά και η Ισπανία με το Podemos, η Αριστερά δεν κατόρθωσε να παρουσιάσει ένα βιώσιμο πρόγραμμα. Ένα πρόγραμμα για το τι να κάνουμε, το οποίο θα είναι αποδεκτό από τη μεγάλη πλειονότητα. Είναι εύκολο να είσαι αντικαπιταλιστής και να κατηγορείς τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, αλλά το θέμα είναι τι να κάνουμε. Έτσι, η Αριστερά δεν αντιμετώπισε τη ριζοσπαστική αντιμεταναστευτική Δεξιά. Δείτε σε όλη την Ευρώπη: σήμερα στη Γαλλία το Εθνικό Μέτωπο γίνεται πιο «πολιτισμένο». Η Μαρίν Λεπέν ασκεί κριτική ακόμα και στον πατέρα της και έτσι αρκετοί αριστεροί αρχίζουν και συμπαθούν τώρα το Εθνικό Μέτωπο. Το πρόγραμμα αυτού του κόμματος δεν είναι πια ρατσιστικό. Βασικά τάσσεται κατά της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών, η οποία είναι υπηρέτης του διεθνούς Κεφαλαίου, λέει ότι χρειαζόμαστε ένα ισχυρότερο κυρίαρχο κράτος που θα νοιάζεται για τους εργαζομένους του κ.λπ. κ.λπ.
• Αυτό σημαίνει μια μεταλλαγμένη Ακροδεξιά;
Όχι. Νομίζω ότι την τελευταία δεκαετία δημιουργείται μια νέα πολιτική διαίρεση στην Ευρώπη. Παλιότερα ήταν όπως στην Ελλάδα: Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ, δηλαδή ένα κεντροδεξιό και ένα κεντροαριστερό κόμμα που εναλλάσσονταν στην εξουσία. Το ίδιο με τους Συντηρητικούς και τους Εργατικούς στην Αγγλία. Τώρα όμως αναδύεται κάτι καινούργιο. Έχουμε ένα κύριο κόμμα, το οποίο θα ονομάζαμε «κόμμα της φιλελεύθερης τεχνοκρατίας». Είναι καθαροί καπιταλιστές, αλλά την ίδια στιγμή είναι ανοιχτοί σε πολιτιστικά μέτρα, όπως για παράδειγμα οι γάμοι των ομόφυλων ζευγαριών κ.λπ. Και έτσι έχουμε ένα, ας πούμε, μεταδημοκρατικό κόμμα, που υποστηρίζει ότι χρειαζόμαστε τεχνοκράτες ειδικούς για να διαχειριστούν την οικονομία και ταυτόχρονα ότι πρέπει να είμαστε ανοιχτοί σε θέματα όπως το σεξ, η θρησκεία κ.λπ. Μ’ αυτόν τον τρόπο η μόνη σοβαρή εναλλακτική είναι αυτή η λαϊκιστική δεξιά εξέγερση.
• Και η ριζοσπαστική Αριστερά;
Αυτή σε όλη την Ευρώπη ισχυριζόταν για δεκαετίες ότι ζούμε σ’ ένα ψευδοκράτος Δικαίου και ότι σε λίγο θα έρθει η κρίση, οπότε θα έχει φτάσει και η ώρα της. Τώρα που η κρίση είναι εδώ, με εξαίρεση την Ελλάδα, η Αριστερά δεν μπόρεσε να ξεφύγει από την απλή διαμαρτυρία του τύπου «σταματήστε την κερδοσκοπία των τραπεζών» κ.λπ.
• Έδωσε μόνο αμυντικούς αγώνες.
Ναι. Δεν είχε ένα ζωντανό πρόγραμμα. Γι’ αυτόν τον λόγο θαυμάζω ακόμα την Ελλάδα. Είναι το μοναδικό παράδειγμα, όπου απ’ αυτές τις μαζικές διαμαρτυρίες βγήκε ένα μαζικό οργανωμένο κίνημα. Αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα θα έλεγα ότι είναι παγκόσμιας και ιστορικής σημασίας, αν και δεν θα πρέπει να περιμένουμε και τόσο πολλά, διότι η Αριστερά δεν πρότεινε κάποια εναλλακτική. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Αριστερά είναι ανόητη. Υπάρχει όντως εναλλακτική. Το πραγματικό πρόβλημα για τον ΣΥΡΙΖΑ θα φανεί σε περίπτωση που κερδίσει τις εθνικές εκλογές. Θα αφορά το πού θα πάμε, με τι πρόγραμμα.
• Τι πρέπει να γίνει κατά τη γνώμη σας;
Σε αντίθεση με διάφορους αναλυτές στην Ελλάδα, που λένε ότι ο Τσίπρας θα εγκαθιδρύσει ένα ολοκληρωτικό αστυνομικό κράτος, λέω ότι η μόνη δυνατότητα για τον ΣΥΡΙΖΑ είναι η μετριοπάθεια. Η μόνη περίπτωση για να πετύχεις κάτι στην Ελλάδα δεν είναι να δοκιμάσεις μια παλαβή αριστερίστικη ριζοσπαστική επανάσταση και μετά να αποτύχεις και στη συνέχεια να έχεις μια καλή ιστορική ανάμνηση του στιλ «Α, τι ωραία που ήταν!». Όχι. Το κράτος στην Ελλάδα είναι διεφθαρμένο και πελατειακό. Ξέρω ότι αυτό που θα πω ακούγεται τρελό και ίσως ορισμένοι μαρξιστές θα με κρέμαγαν γι’ αυτό. Όμως ο ΣΥΡΙΖΑ θα έπρεπε να προσεγγίσει κάποιους παραγωγικούς καπιταλιστές, οι οποίοι, επίσης, πρέπει να έχουν κουραστεί απ’ αυτή την κατάσταση, απ’ αυτό το πελατειακό και παρασιτικό κράτος. Πρέπει να είμαστε ολοκληρωτικά πραγματιστές. Ίσως εάν ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε ένα τίμιο αστικό κόμμα, το οποίο θα μετέτρεπε την Ελλάδα απλώς σ’ ένα κανονικό κράτος (βέβαια κανένα δεν είναι κανονικό, όλα τα κράτη είναι τρελά), σ’ ένα κράτος που να μοιάζει κάπως περισσότερο σ’ ένα κανονικό φιλελεύθερο δημοκρατικό κράτος. Και αυτό είναι ένα εμπόδιο για τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά ταυτόχρονα και μια μοναδική ευκαιρία.
• Τι εννοείτε;
Για να χρησιμοποιήσουμε την παλιά μαρξιστική γλώσσα, τα αστικά κόμματα είναι ηλίθια, διότι αφήνουν αυτό το πεδίο ελεύθερο και οι πολίτες το γνωρίζουν. Ξέρω ότι οι πολίτες που ψηφίζουν ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι όλοι αριστεροί, αλλά έχουν αηδιάσει από τα υπάρχοντα κόμματα. Επιζητούν μια αποτελεσματική διακυβέρνηση. Εδώ υπάρχει μια υποκρισία της Ε.Ε. Επιτίθενται στην Ελλάδα ως μια διεφθαρμένη χώρα και στις τελευταίες εκλογές υποστήριξαν τη Νέα Δημοκρατία, η οποία αποτελεί την ενσάρκωση αυτής της διαφθοράς. Θα το ξαναπώ. Είναι προς το συμφέρον ακόμα και των δυτικών τραπεζών να είναι πιο ανοιχτόμυαλες.
• Βλέπουμε όμως ότι η Μέρκελ και ο Σόιμπλε επιμένουν στην ίδια συνταγή. Έχουν άγνοια κινδύνου ή ο φανατισμός τους δεν τους επιτρέπει να δουν τις συνέπειες των επιλογών τους;
Εδώ παίζεται ένα πολύ βρόμικο πολιτικό παιχνίδι το οποίο δεν είναι ορθολογικό ακόμα και για τη δική τους ατζέντα. Δεν μιλώ ως μαρξιστής, αλλά ως ένας γενικός παρατηρητής των κοινωνικών εξελίξεων. Σε αντίθεση με χώρες όπως η Κίνα και η Σιγκαπούρη ή οι ΗΠΑ, νομίζω ότι στην Ευρώπη, και δεν εννοώ σε περιθωριακές χώρες αλλά σε χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, η κυρίαρχη τάξη χάνει την ικανότητά της να κυβερνά. Και δεν εννοώ να κυβερνά εξ ονόματος του λαού, αλλά απλά να επιδιώκει ορθολογικά συμφέροντα κ.λπ. Ακόμα και με τη λιτότητα. Φυσικά, όταν βρίσκεσαι σε κρίση πρέπει να κάνεις οικονομία, όμως ακόμα και ένα αναγκαίο επίπεδο λιτότητας πρέπει να εντάσσεται σ’ έναν θετικό σκοπό, δηλαδή να αναδιαρθρώσεις την οικονομία. Νομίζω ότι ο τρόπος που η Ευρώπη χρησιμοποιεί τη λιτότητα είναι ένας ανορθολογικός τελετουργικός τρόπος: είμαστε χρεωμένοι, άρα πρέπει να κάναμε κάτι κακό, άρα πρέπει να υποφέρουμε για να πληρώσουμε το τίμημα.
• Μοιάζει με θρησκευτική προσέγγιση.
Η λιτότητα δεν αποτελεί ορθολογική πολιτική. Είναι μια θρησκευτική τελετουργία.
• Και φυσικά ο ευρωπαϊκός Βορράς την ίδια ώρα έχει τεράστια κέρδη από τις περιοριστικές πολιτικές στον Νότο.
Αυτή είναι η πιο σκοτεινή πλευρά του παιχνιδιού. Και δεν είναι το μόνο παράδοξο. Δείτε τι κάνει η Μέρκελ στη Γερμανία. Εξαιτίας της συμμαχίας με τους Σοσιαλδημοκράτες, κινείται σχεδόν προς τα αριστερά. Δεν εφαρμόζεται πολιτική λιτότητας στη Γερμανία. Ξανακινείται λιγάκι προς ένα κράτος Πρόνοιας. Έτσι, έχουμε αυτή την παράλογη πολιτική. Το πλούσιο κομμάτι της Ευρώπης εκμεταλλεύεται το φτωχό προκειμένου να χρηματοδοτεί την ευημερία του. Ίσως αντιτείνετε ότι η Μέρκελ κάνει ό,τι είναι ορθολογικό για τη Γερμανία. Εγώ αμφιβάλλω. Διότι μακροπρόθεσμα αυτό δεν θα έχει αποτέλεσμα. Στο τέλος θα καταρρεύσει και αυτό θα είναι το τέλος του γερμανικού κράτους Πρόνοιας.
• Και ταυτόχρονα γεννιέται ένα ισχυρό αντιγερμανικό αίσθημα σε όλη την Ευρώπη.
Ναι, διότι ακόμα και η Μαρίν Λεπέν και αυτός ο τρελάρας, ο Νάιτζελ Φάρατζ, της αντιμεταναστευτικής Δεξιάς στην Αγγλία, τον οποίο συνάντησα πρόσφατα σε ένα πάνελ, είναι πολύ ευγενικός και «πολιτισμένος». Δεν παραδέχεται ότι τάσσεται κατά των μεταναστών. Μου είπε: «Εάν οι μετανάστες είναι καλοί και σκληρά εργαζόμενοι άνθρωποι, είναι καλοδεχούμενοι στην Αγγλία». Πρόσθεσε ότι δεν θα είχε πρόβλημα με έναν Έλληνα γείτονα, αλλά με έναν Ρουμάνο Ρομά που είναι εγκληματικό στοιχείο. Θέλει τους καλούς και όχι τους κακούς μετανάστες. Όλοι ξέρουμε όμως ότι όντως είναι ρατσιστής. Έχουμε αυτή τη νέα «πολιτισμένη» αντιμεταναστευτική Δεξιά κι αυτό είναι επικίνδυνο.
• Έχουν επιρροή στους απλούς ανθρώπους.
Ακριβώς. Και είναι αποτελεσματικοί. Σε μια μακροπρόθεσμη προοπτική, ίσως αυτές οι δύο τάσεις, δηλαδή οι φιλελεύθεροι τεχνοκράτες και ο αντιμεταναστευτικός λαϊκισμός, ανακαλύψουν ότι μπορούν να δουλέψουν από κοινού. Η επίσημη πολιτική του αστικού κράτους να είναι η φιλελεύθερη τεχνοκρατία με ταυτόχρονη ρατσιστική λαϊκιστική ρητορική.
• Ήδη στην Ελλάδα τα κύρια παραγωγικά υπουργεία τα έχουν νεοφιλελεύθεροι υπουργοί, ενώ η διαχείριση της επικοινωνιακής πολιτικής γίνεται από λαϊκιστές της Δεξιάς.
Ακριβώς. Νομίζω ότι το μήνυμά μας στους ειλικρινείς φιλελεύθερους που τάσσονται κατά της αντιμεταναστευτικής Δεξιάς πρέπει να είναι ότι συμφωνούμε με τους στόχους τους, όπως η ανθρώπινη ελευθερία κ.λπ. Ωστόσο, μόνο μια ριζοσπαστική Αριστερά μπορεί να διασφαλίσει ό,τι αξίζει σε μια φιλελεύθερη ατζέντα. Μόνο εμείς οι αριστεροί μπορούμε να σώσουμε τους φιλελεύθερους. Εάν δεν τους βοηθήσουμε, θα υποταχτούν σ’ αυτή τη νέα λαϊκιστική Δεξιά.
• Εδώ και δύο χρόνια ο Τζούλιαν Ασάνζ κατάφερε ένα ισχυρό πλήγμα στη μυστική διπλωματία και στα κρατικά μυστικά. Την ίδια περίοδο είχαμε τις αποκαλύψεις για τις μαζικές παράνομες παρακολουθήσεις από την αμερικανική NSA. Μπορούμε να αντισταθούμε σ’ αυτές τις ολοκληρωτικές πρακτικές;
Πολλοί μιλώντας για τα WikiLeaks λένε ότι η διαφάνεια είναι ουτοπία. Όμως αυτά άλλαξαν ήδη τον κόσμο. Μας έκαναν να συνειδητοποιήσουμε σε τι κόσμο ζούμε. Και, παρότι έχουμε αρκετές μάχες μπροστά μας, αυτό ήταν μια επιτυχία. Το ευρύ κοινό δεν εμπιστεύεται πλέον τους κρατικούς μηχανισμούς. Είναι ένα σχεδόν ιστορικό επίτευγμα. Γνωρίζαμε ότι γίνονται βασανιστήρια, αλλά λέγαμε «ας είναι, βασανίζουν κάποιους τρομοκράτες». Έτσι, υποκρινόμασταν ότι δεν ξέραμε και τους αφήναμε να κάνουν τη βρόμικη δουλειά μυστικά. Τώρα δεν μπορούμε να υποκρινόμαστε και αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό. Μακροπρόθεσμα αυτές οι ηλίθιες μυστικές υπηρεσίες θα είναι καταστροφή για τις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ θα έπρεπε να αρχίσουν να σκέφτονται για όλα αυτά. Όσοι σήμερα είναι εχθροί τους κάποτε ήταν οι πράκτορές τους. Ο Μπιν Λάντεν χρηματοδοτήθηκε κατά των Ρώσων στο Αφγανιστάν. Δεν είναι μόνο ότι οι ΗΠΑ επιδιώκουν κάποια ιμπεριαλιστικά συμφέροντα. Μακροπρόθεσμα οδηγούνται σε μια αυτοκαταστροφή. Τα έχουν κάνει τελείως θάλασσα.
• Και ο Ομπάμα;
Κοιτάξτε, σήμερα είναι της μόδας να είσαι κατά του Ομπάμα. Όμως αυτός έκανε ορισμένα καλά πράγματα, έστω μετριοπαθή, ενώ υπήρξαν και άλλα που δεν έκανε. Για παράδειγμα αντιστάθηκε στον πειρασμό να εισβάλει στη Συρία. Αυτό που φοβάμαι είναι η τρομακτική προπαγάνδα κατά του Ομπάμα και το ενδεχόμενο να έρθουν πάλι διάφοροι παρανοϊκοί δεξιοί που θα αρχίσουν τις επεμβάσεις.
• Εννοείτε τους νεοσυντηρητικούς;
Ναι. Γι’ αυτό να μη θεωρούμε τα WikiLeaks αποτυχία. Ήταν επιτυχία. Ακόμα και εάν είμαστε κριτικοί, να μην ξεχνάμε ότι τώρα όλοι ξέρουν ότι μας παρακολουθούν. Νομίζω ότι αυτό το κίνημα των WikiLeaks πρέπει να οικουμενικοποιηθεί. Όλες οι μεγάλες δυνάμεις πρέπει να το φοβούνται. Είναι σημαντικό.
• Το μήνυμά σας για την Ελλάδα;
Είμαι άθεος αλλά προσεύχομαι στον θεό, όπως και εκατομμύρια άλλοι στη Δύση έχουν μια κρυφή ελπίδα, να νικήσει στις εκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά να μην ξεχνάμε ότι κάθε σαράντα-πενήντα χρόνια αφήνουν κάποιο τέτοιο κόμμα να έρθει στην εξουσία για έναν χρόνο και τότε όλα πάνε στραβά, ακολουθεί οικονομικό χάος και οι άνθρωποι παίρνουν το μάθημά τους.
Ποιος είναι
Γεννημένος το 1949, ο Ζίζεκ διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα. Θεωρείται κριτικός θεωρητικός που δουλεύει στο πλαίσιο των παραδόσεων του χεγκελιανισμού, του μαρξισμού και της λακανικής ψυχαναλυτικής. Έχει σημαντική συμβολή σε τομείς όπως η πολιτική θεωρία, η θεωρία του κινηματογράφου και η θεωρητική ψυχανάλυση. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του από τις εκδόσεις Scripta: «Πρώτα σαν τραγωδία και μετά σαν φάρσα» (2011), «Βία: έξι λοξοί στοχασμοί» (2010), «Το υψηλό αντικείμενο της ιδεολογίας» (2006), «Ιράκ: η δανεική χύτρα» (2006), «Η μαριονέτα και ο νάνος» (2005), «Καλωσορίσατε στην έρημο του πραγματικού» (2003), «Μίλησε κανείς για ολοκληρωτισμό;» (2002). Από τις εκδόσεις Πατάκη «Λακάν» (2009).
ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΑΤΕ ΣΤΗΝ ΕΡΗΜΟ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ κ. ΖΙΖΕΚ!
ΜΙΛΗΣΕ ΚΑΝΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ;
Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΧΡΥΣΗ*
Επιχειρώντας να αιτιολογήσει το γεγονός ότι ο μεγάλος νικητής των ευρωεκλογών υπήρξε η ‘λαϊκιστική αντιμεταναστευτική Δεξιά’, σε πρόσφατη συνέντευξή του στην ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, ο διανοούμενος-αστέρας Σλαβόι Ζίζεκ στρέφει το βλέμμα του προς τα αριστερά και αποφαίνεται:
«Αυτό δεν είναι παράδοξο. […] η Αριστερά δεν κατόρθωσε να παρουσιάσει ένα βιώσιμο πρόγραμμα. Ένα πρόγραμμα για το τι να κάνουμε, το οποίο θα είναι αποδεκτό από τη μεγάλη πλειονότητα. Είναι εύκολο να είσαι αντικαπιταλιστής και να κατηγορείς τη γραφειοκρατία των Βρυξελλών, αλλά το θέμα είναι τι να κάνουμε.»
Κατά πρώτον, δεν είναι καθόλου εύκολο να είσαι -όχι απλά να διακηρύσσεις ότι είσαι- αντικαπιταλιστής, διατυπώνοντας ταυτοχρόνως ένα πρόγραμμα αποδεκτό από ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις και σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο.
Με ποια αντικαπιταλιστική Αριστερά, με ποια Αριστερά, γενικότερα, διαλέγεται, όμως, ο Ζίζεκ; Αν οι λέξεις εξακολουθούν να έχουν κάποιο νόημα, αντικαπιταλιστική Αριστερά, με την έννοια πολιτικών σχηματισμών που αμφισβητούν εκ θεμελίων και στην ολότητά του τον καπιταλισμό, δεν υφίσταται ως ορατό πολιτικό μέγεθος στη σύγχρονη Ευρώπη, για να περιοριστούμε μόνο σ’ αυτή. Κατά μείζονα λόγο δεν υπάρχει στις μέρες μας, διεθνώς και στην Ελλάδα, μια Αριστερά με ένα επεξεργασμένο πολιτικό μεταβατικό πρόγραμμα, που θέτει επί τάπητος τη ριζική αμφισβήτηση του καπιταλιστικού συστήματος, προτείνοντας ένα εναλλακτικό σχέδιο σοσιαλιστικού μετασχηματισμού της αστικής κοινωνίας, σαφώς οριοθετημένο και αντιθετικό τόσο προς το λεγόμενο ‘υπαρκτό σοσιαλισμό’, όσο και προς τη σοσιαλδημοκρατία.
Προφανώς, ωστόσο, δεν είναι αυτή η διπλά οριοθετημένη Αριστερά, εκείνη στην οποία προσβλέπει ο Ζίζεκ, ακόμη και όταν χρησιμοποιεί επίθετα όπως ‘αντικαπιταλιστική’ ή ‘ριζοσπαστική’. Η Αριστερά προς την οποία στρέφεται είναι ο ΣΥΡΙΖΑ της ‘μετριοπάθειας’ –αυτό είναι το μέλλον που εύχεται στον ΣΥΡΙΖΑ ο Ζίζεκ- ένα κόμμα που σαν αριστερό θα μπορούσε να ‘συνδιαλέγεται, στη βάση ενός ‘βιώσιμου’ και ‘ζωντανού προγράμματος’, με ‘κάποιους παραγωγικούς καπιταλιστές’ και να διεκδικεί ένα κράτος «που να μοιάζει περισσότερο σ’ ένα κανονικό φιλελεύθερο δημοκρατικό κράτος». Εξ ου και το μήνυμα αλληλεγγύης που απευθύνει ο Ζίζεκ στους ‘ειλικρινείς φιλελεύθερους’, την προγραμματική διάταξη των οποίων «μόνο μια ριζοσπαστική Αριστερά μπορεί να διασφαλίσει», καθώς μόνον «εμείς οι αριστεροί μπορούμε να σώσουμε τους φιλελεύθερους»!
«Εμείς οι αριστεροί»! Αλλά ποιοι αριστεροί; Ας μην παρεξηγηθούμε: εμείς οι αριστεροί, που δε μιλούμε ως μαρξιστές, διευκρινίζει ο ίδιος ο Ζίζεκ, αλλά ως ‘γενικοί παρατηρητές των κοινωνικών εξελίξεων’! Μα επιτέλους πώς είναι δυνατόν να εμφανίζεται κανείς άλλοτε ως ‘στρατευμένος διανοούμενος’, και άλλοτε ως ‘γενικός παρατηρητής των κοινωνικών εξελίξεων’, όπως τώρα διατείνεται ο σύγχρονος ‘ακροβάτης’ της σκέψης;
Εμείς οι αριστεροί -αλλά ποιοι αριστεροί;- «πρέπει να είμαστε ‘ολοκληρωτικά πραγματιστές», επιμένει ο Ζίζεκ. Ωστόσο, ανάμεσα στον επαναστατικό ρεαλισμό και στο συστημικό πραγματισμό υπάρχει άβυσσος. Μας καθιστά άραγε αυτός ο πραγματισμός της μετριοπάθειας που εισηγείται ο Ζίζεκ αποτελεσματικότερους πολέμιους του καπιταλισμού ή, αντιθέτως, αποδοτικότερους συμμάχους των αστικών δυνάμεων εξουσίας του καιρού μας; Και επιτέλους ποια αντικαπιταλιστική ή, γενικότερα, αριστερή πολιτική είναι αυτή, που εγκωμιάζεται ως ‘μετριοπαθής’ και ‘πραγματιστική’, την ίδια στιγμή που αφήνει ‘πεδίο δόξης λαμπρόν’ για τον ψευδεπίγραφο ‘αντισυστημικό’ λόγο της κάθε είδους Ακροδεξιάς της εποχής μας διεθνώς και στη χώρα μας;
Με όρους στρατηγικής και τακτικής, η πρόταση του Ζίζεκ, ως πρόταση μιας σύγχρονης αντικαπιταλιστικής / ριζοσπαστικής Αριστεράς, αποδεικνύεται διάτρητη, αλλά και αποκαλυπτική του ιδεολογικού στίγματος του εισηγητή της. Χωρίς συγκροτημένη και συνεκτική θεωρητική μεθοδολογία, έχοντας ουσιαστικά διαρρήξει κάθε σχέση με το μαρξισμό, χωρίς σαφές ταξικό στίγμα αναφορικά με τα κοινωνικά υποκείμενα που, σε συνθήκες κρίσης, εξωθούνται να συγκρουστούν με το σύστημα, χωρίς συγκεκριμένες προτάσεις σχετικά με τη διαμόρφωση και δράση οργανωμένης πολιτικής πρωτοπορίας, χωρίς την παραμικρή αναφορά σε ένα σχέδιο σύγκρουσης και ρήξης με τα διεθνή καπιταλιστικά κέντρα (ΕΕ, ΔΝΤ κ.α.), η ευφάνταστη επιχειρηματολογία του Ζίζεκ αφήνει εκ των πραγμάτων στο απυρόβλητο την κτηνώδη πραγματικότητα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, την ίδια στιγμή που επαναφέρει με μεταμοντέρνο ένδυμα τις ψευδαισθήσεις για μια σύγχρονη σοσιαλδημοκρατία. Δε γνωρίζω αν οι προσευχές του άθεου Ζίζεκ για εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ θα πιάσουν τόπο. Το βέβαιο είναι, πάντως, ότι ουκ ολίγοι συναγωνιστές του από το συγκεκριμένο πολιτικό χώρο θα βρεθούν δίπλα του, για να τον καλωσορίσουν στην έρημο του σοσιαλφιλελευθερισμού.
*Ο Αλέξανδρος Χρύσης είναι Πανεπιστημιακός.
Ανάρτηση από: http://istrilatis.blogspot.gr
Ανάρτηση από: http://istrilatis.blogspot.gr
