Του Γεράσιμου Δεληβοριά
Μπορεί ο Λένιν να ξεκίνησε το λάθος με την Ουκρανία, όμως ο Πούτιν σήμερα το ολοκληρώνει. Τον Νοέμβριο του 1917, λίγες μονάχα μέρες μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση η νέα σοβιετική κυβέρνηση δημοσίευσε την «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Εθνών της Ρωσίας», με την οποία αναγνώριζε το δικαίωμα κάθε πρώην υπόδουλου έθνους στην Ρωσία να αυτοδιατεθεί και να ιδρύσει ανεξάρτητο κράτος.
Πολύ λίγους μήνες μετά, ανακηρύχθηκε η Ουκρανική Λαϊκή Δημοκρατία. Όμως οι Ουκρανοί δεν ήταν ποτέ ένα ξεχωριστό έθνος. Ήταν πάντοτε Ρώσοι. Το πριγκιπάτο του Κιέβου ήταν το πρώτο από τα ρωσικά πριγκιπάτα που ασπάστηκε τον χριστιανισμό και δέθηκε με το Βυζάντιο. Η γλώσσα ή οι γλώσσες των Ουκρανών είναι διάλεκτοι της ρωσικής. Όσο για την διαφορά θρησκεύματος στα δυτικά, οφείλεται στο γεγονός πως αυτά τα τμήματα βρίσκονταν υπό Πολωνική κατοχή κατά τον 15ο και 16ο αιώνα. Ακόμη και οι Τάταροι που σχεδόν κυριαρχούσαν στις ανατολικές ουκρανικές περιοχές τους ίδιους αιώνες, είχαν πια εκρωσισθεί ολοκληρωτικά το 1917. Οι Κοζάκοι ήταν απλώς επίλεκτα τμήματα του ρωσικού στρατού και το όνομα Τάρας ήταν ένα καθολικά αποδεκτό ρωσικό όνομα. Το δε ανεπίσημο – και κάπως υποτιμητικό – όνομα της Ουκρανίας προεπαναστατικά ήταν Μικρορωσία.
Έτσι, στην Ουκρανία είχαμε την πρώτη προσπάθεια δημιουργίας έθνους από τα πάνω, από το κράτος. Και τα πράγματα θα είχαν πιθανόν έτσι, με μιαν ανεξάρτητη Ουκρανία, αν δεν είχε μεσολαβήσει ο ρωσικός εμφύλιος πόλεμος, μεγάλο μέρος του οποίου διεξήχθη στα Ουκρανικά εδάφη και έληξε τελικά με την ήττα των Λευκών αντεπαναστατών, αλλά και των εξεγερμένων ουκρανών αγροτών που συγκροτούσαν τον «Μαύρο Στρατό» με αρχηγό τον Νέστορα Μαχνό.
Το 1918, οι ουκρανικές ελίτ προσπάθησαν να δημιουργήσουν κράτος και μέσα από αυτό ένα χωριστό έθνος. Εβδομήντα τρία χρόνια μετά το πείραμα επαναλήφθηκε, αυτή την φορά με επιτυχία. Τώρα ήταν η τοπική σοβιετική νομενκλατούρα που αναλάμβανε τα ηνία. Την ίδια διαδικασία είδαμε και στην περίπτωση της Γιουγκοσλαβίας. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση ήταν της ΠΓΔΜ, όπου η τοπική νομενκλατούρα εκμεταλλεύτηκε το όνομα της Μακεδονίας για να μετατρέψει ένα κομμάτι του βουλγαρικού έθνους σε χωριστή εθνότητα, το δικαίωμα διακυβέρνησης της οποίας ανέλαβε εργολαβικά η ίδια.
Έτσι λοιπόν, η επίθεση της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας ενισχύει την δημιουργία μιας ουκρανικής εθνικής συνείδησης, ίσως στην μεγάλη πλειοψηφία του ουκρανικού λαού. Άλλωστε και σε όλη την διάρκεια της σοβιετικής διακυβέρνησης τα παιδιά που γεννιούνταν μάθαιναν πως είναι Ουκρανοί, κάτι διαφορετικό από τους Ρώσους. Το όνομα «Μικρορωσία» είχε απαγορευτεί κι όποιος απλά το εκφωνούσε βρίσκονταν αμέσως στα σοβιετικά γκουλάγκ.
Στην Ελλάδα,το πρώτο στοιχείο που αναδύθηκε από την Ουκρανική κρίση και τον πόλεμο που ακολούθησε, είναι η ακατάσχετη πουτινολογία αλλά και η πουτινολατρεία από μιαν πληθώρα αναλυτών, τόσο στα επίσημα και διαδικτυακά μέσα, όσο και στα κοινωνικά δίκτυα από αυτοσχέδιους αναλυτές.
Η τάση αυτή πήρε συχνά γελοίες μορφές, που θυμίζουνε το «Δεξιότερα Κουροπάτκιν!» Χαρακτηριστική η περίπτωση αυτοσχέδιου αναλυτή που κατηγορεί τον Ζελένσκι ότι με την επιμονή του να μην παραδίδεται είναι υπαίτιος για τις τεράστιες ανθρώπινες απώλειες του ουκρανικού λαού, αλλά και γιατί οδηγεί ολόκληρη την ανθρωπότητα προς τον όλεθρο ενός πυρηνικού αφανισμού!
Ο αυτοσχέδιος αναλυτής δεν μπαίνει καν στον κόπο να σκεφτεί πως κι ο Μεταξάς ήταν το ίδιο υπεύθυνος για τις τεράστιες ανθρώπινες απώλειες στα χιόνια της Αλβανίας, αλλά και για την κατάληψη της χώρας από τους Γερμανούς με τα τόσα δεινά που ακολούθησαν, ενώ θα μπορούσαμε να είχαμε μιαν πιο «λάϊτ» ιταλική κατοχή, αν είχε εξαρχής δεχτεί το τελεσίγραφο του Μουσολίνι.
Το ίδιο γελοίο είναι και το επιχείρημα πως η επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς και η πιθανότητα εισδοχής της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ «στενοχωρούσε» αφάνταστα την Ρωσία, της δημιουργούσε ασφυξία και την έφερνε τελικά στα όρια της κατάρρευσης. Οι άνθρωποι που τα ισχυρίζονται αυτά δεν κάνουν τον κόπο να σκεφτούν, πως μια μικρή, πολύ μικρή χώρα όπως η Κούβα, δίχως τους πόρους, την έκταση και τις δυνατότητες της Ρωσίας, ζει εδώ και εξήντα χρόνια σε συνθήκες περικύκλωσης, αποκλεισμού και ασφυξίας κι ωστόσο αντέχει και δεν έχει καταρρεύσει. Ούτε κανείς σκέφθηκε να αναφέρει πως τα σημερινά όπλα δεν καταλαβαίνουν από περικυκλώσεις, βάσεις και επεκτάσεις. Τέλος, θα πρέπει να σκεφθούν οι θιασώτες αυτής της άποψης, ότι κι ο Ερντογάν τα ίδια επιχειρήματα ασφυξίας, στενοχώριας και περικύκλωσης επικαλείται, προκειμένου να βάλει πόδι στα ελληνικά νησιά.
Μια διαφορετική προσέγγιση κάνει με το τελευταίο άρθρο της η καθηγήτρια κ. Νεγρεπόντη – Δελιβάνη. Σύμφωνα μ’ αυτό, οι ΗΠΑ μάλλον παρέσυραν την Ρωσία στον πόλεμο με την Ουκρανία, η οποία μπορεί να αποδειχτεί ένα καινούργιο Αφγανιστάν που θα γονατίσει ξανά την Ρωσία οικονομικά και θα την καταστήσει υποχείριο των ΗΠΑ και της Δύσης.
Υπάρχει μια ακόμη συνηγορία στο επιχείρημα αυτό. Με την κατάληψη της Ουκρανίας, οι Ρώσοι δεν θα έχουν μονάχα ένα παρατεταμένο ουκρανικό αντάρτικο να αντιμετωπίσουν, αλλά και μιαν διαλυμένη οικονομικά Ουκρανία να συντηρήσουν.
Ας προσθέσουμε και την παρατήρηση του αναλυτή του CivilNet Eric Hacopian. «Ανάμεσα στην Αρμενία και την Κίνα υπάρχουν επτά σημερινά και μελλοντικά Αφγανιστάν, σημερινά και μελλοντικά αποτυχημένα κράτη. Εάν αφαιρούσατε τις βιομηχανίες άνθρακα από όλες αυτές τις χώρες, τα επίπεδα του ΑΕΠ τους θα κυμαίνονταν από εβδομήντα έως εκατό δολάρια ετησίως. Ένα από τα αποτελέσματα αυτού του πολέμου θα είναι η επιτάχυνση της απαλλαγής από τον άνθρακα, καθώς η Δυτική Ευρώπη μαθαίνει ότι εάν δεν μπορεί να βασιστεί στη Ρωσία, πρέπει να κάνει τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Αυτό θα θέσει σε κίνδυνο την μακροπρόθεσμη εθνική ασφάλεια της Ρωσίας δημιουργώντας επτά Αφγανιστάν στο κατώφλι της, με συνοριακές περιοχές επίπεδες από τις οποίες εκατομμύρια άνθρωποι θα προσπαθήσουν να μεταναστεύσουν με τα πόδια. Όταν αυτά τα κράτη καταρρεύσουν και εκραγούν στα επόμενα είκοσι χρόνια, οι συνέπειες για τους γείτονές τους θα είναι σοβαρές».
Υπάρχει τέλος και η άποψη του δρ Volodymyr Ishchenko: «Η ρωσική αμυντική στρατηγική για αιώνες ήταν η επέκταση, προκειμένου να ωθήσει τα σύνορά της όσο το δυνατόν πιο δυτικά, δημιουργώντας στρατηγικό βάθος, που οδήγησε τις εισβολές του Ναπολέοντα Βοναπάρτη και του Αδόλφου Χίτλερ να αποτύχουν — αν και οι σύγχρονοι πόλεμοι δεν διεξάγονται με τον ίδιο τρόπο όπως ήταν πριν από μισό ή δύο αιώνες».
Το «στρατηγικό βάθος» ήταν όντως μια κυρίαρχη αντίληψη μέχρι και σχεδόν τα μέσα του 20ου αιώνα. Είναι γνωστό πως ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν ήθελε την Δυτική Θράκη γιατί στερούνταν «στρατηγικού βάθους». Όμως είναι δύσκολο να πιστέψουμε πως ο Ιβάν ο Τρομερός, ο Πέτρος, η Αικατερίνη και τόσοι άλλοι Ρώσοι Τσάροι έκαναν τους κατακτητικούς τους πολέμους μονάχα για το «στρατηγικό βάθος». Ούτε ο Πέτρος, ούτε η Αικατερίνη μπορούσαν να προβλέψουν την εκστρατεία του Ναπολέοντα, ούτε ο Στάλιν αυτήν του Χίτλερ.
Στην πραγματικότητα η Ρωσία, από την εποχή του Ιβάν ήταν προσκολλημένη στην ιδέα πως αυτοκρατορία σημαίνει ενιαίο απέραντο έδαφος, συνεχώς επεκτεινόμενο. Και η ειρωνεία της Ιστορίας είναι πως η αντίληψη αυτή πέρασε και στους κόκκινους επιγόνους των Τσάρων. Αν παρατηρήσουμε την εξέλιξη της δημιουργίας της Σοβιετικής Ένωσης, θα δούμε ότι ενώ αρχικά ξεκινά με τέσσερις ομόσπονδες δημοκρατίες, στην συνέχεια αρχίζει να εξαπλώνεται στα εδάφη της πρώην τσαρικής Ρωσίας, ολοκληρώνοντας τη νέα αυτοκρατορία μέχρι που σπάει τα μούτρα της στην Φιλανδία. Ο σημερινός «Τσάρος» και θαυμαστής του Στάλιν, την ίδια ακριβώς τακτική ακολουθεί.
Μαζί με την ιδέα της αυτοκρατορίας οι σοβιετικοί κληρονόμησαν και ενστερνίστηκαν τον μεγαλορωσικό ηγεμονισμό, μετατρέποντας ξανά την νέα κόκκινη αυτοκρατορία τους σε φυλακή εθνών. Η ιδέα του «καινούργιου ανθρώπου» που έπρεπε να δημιουργηθεί, στην πραγματικότητα σήμαινε τον εκρωσισμό όλης της επικράτειας. Όλες οι υποχρεωτικές μετακινήσεις εθνοτήτων που έπρεπε να εξαφανιστούν, αυτόν τον σκοπό εξυπηρετούσαν. Το ίδιο και μετακινήσεις συνόρων μεταξύ των ομόσπονδων κρατών και οι προσαρτήσεις ή αφαιρέσεις εδαφών και περιοχών, όπως αυτή της Κριμαίας που «χαρίστηκε» στην Ουκρανία.
