Το κανάλι Greekonomics έχει γίνει η πιο αποτελεσματική αντιπολιτευτική φωνή στην Ελλάδα. Η επιτυχία του όμως αποκαλύπτει την κρίση του πολιτικού συστήματος: έναν YouTuber οικονομολόγο να κάνει καλύτερα τη δουλειά που θα έπρεπε να κάνουν οι θεσμικές αντιπολιτευτικές δυνάμεις. Παρά την αξία των αναλύσεών του, το Greekonomics δεν είναι αμερόληπτο και πέρα από ιδεολογίες όπως ισχυρίζεται - η μέθοδος στα οικονομικά δεν είναι ποτέ ουδέτερη, κάθε οικονομικός δείκτης ενσωματώνει πολιτικές επιλογές. Επιπλέον, η χρονική συγκυρία μεταξύ χορηγιών και περιεχομένου δημιουργεί ερωτηματικά. Ωστόσο το κανάλι αναδεικνύει την ανάγκη για εποικοδομητική κριτική στη δημόσια συζήτηση. «Όχι» σε εκείνο, «όχι» στο άλλο, αλλά «ναι» σε τι;
Του Βασίλη Κωστάκη*
Ο Κοσμάς Μαρινάκης, οικονομολόγος και δημιουργός του YouTube καναλιού Greekonomics, κάνει την καλύτερη αντιπολίτευση στην κυβέρνηση.
To κανάλι του Μαρινάκη αριθμεί σχεδόν 400.000 εγγεγραμμένους χρήστες. Από τη δεκαετία του 2010 και τον Γιάννη Βαρουφάκη, είναι ο πρώτος Έλληνας οικονομολόγος με τόσο μεγάλη απήχηση σε μη ακαδημαϊκό κοινό. Όπου εμφανίζεται, διαδικτυακώς αλλά και διά ζώσης, μαζεύει πολλές χιλιάδες κόσμου.
Πριν λίγες μέρες, δημοσιεύτηκε μια μελέτη του με τον οικονομολόγο Αχιλλέα Μαντέ που δείχνει τα κακά χάλια της ελληνικής οικονομίας και το ζοφερό της μέλλον. Η μελέτη παραθέτει επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και Eurostat. Κυκλοφόρησε μαζί με ένα βίντεο όπου ο Μαρινάκης συγκρίνει τις κυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ δείχνοντας, μεταξύ άλλων, την ταξικότητα των πολιτικών τους. Ο ΣΥΡΙΖΑ προσπάθησε να στηρίξει τα χαμηλά εισοδήματα, ενώ η ΝΔ τα υψηλά. Σιγά το νέο, θα πείτε. Ωστόσο είναι σημαντικό να στοιχειοθετείται η γνώση που εμπειρικά έχουμε.
Η φήμη του Μαρινάκη είχε εκτοξευθεί τον περασμένο Δεκέμβρη όταν άγνωστοι τον τραμπούκισαν και ο Άρης Πορτοσάλτε θίχτηκε on air από ένα βίντεο του Greekonomics για το τρίγωνο της διαπλοκής. Σιγά το νέο ίσως πείτε και γι’αυτό. Το τρίγωνο της διαπλοκής ήταν ένα από τα αφηγήματα που έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία το 2015. Όπως και οι «δημοσιογραφικές» επιθέσεις κατά του ΣΥΡΙΖΑ από τον ΣΚΑΙ. Δέκα χρόνια μετά, το τρίγωνο της διαπλοκής και η επίθεση του Πορτοσάλτε μέσα από το ΣΚΑΙ έφερε στο Greekonomics 150.000 νέους ακόλουθους, αναδεικνύοντάς το σε αντιπολιτευτική δύναμη.Το μικρό πρόβλημα με το Greekonomics
Ο Μαρινάκης ισχυρίζεται ότι το κανάλι του είναι αντικειμενικό και αμερόληπτο κι αυτό είναι το πρώτο πρόβλημα.
Η επιστημονική μέθοδος δεν είναι ποτέ αμερόληπτη ή ουδέτερη. Ο τρόπος με τον οποίον εξετάζουμε ένα ερευνητικό ερώτημα, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούμε για να συλλέξουμε και να αναλύσουμε δεδομένα, οι διαδικασίες που σχεδιάζουμε την έρευνα, ακόμη και ο τρόπος που διατυπώνουμε το ερώτημα επηρεάζουν το συμπέρασμα.
Για παράδειγμα, ο Μαρινάκης συχνά χρησιμοποιεί το ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν) ως δείκτη προόδου μιας οικονομίας. Το ΑΕΠ, όμως, μετράει την περιβαλλοντική καταστροφή ως θετική οικονομική δραστηριότητα. Αν διατηρούμε τις θάλασσές μας καθαρές και δεν κάνουμε εξορύξεις, κάνουμε κακό στην «ανάπτυξη». Επίσης το ΑΕΠ προωθεί τον υπερκαταναλωτισμό. Αν επισκευάζουμε τα παπούτσια μας αντί να αγοράζουμε καινούργια κάθε χρόνο, κάνουμε κακό στην «ανάπτυξη». Κάθε οικονομικός δείκτης ενσωματώνει φιλοσοφικές/πολιτικές επιλογές για το τι μετράει σαν «πρόοδο». Υπάρχουν πολλοί δείκτες να επιλέξουμε και ο κάθε δείκτης θα πει τη δική του ιστορία. Το ΑΕΠ έχει χρησιμότητα αλλά η επιλογή του συνιστά πολιτική και άρα μεροληπτική θέση.
Ένα άλλο παράδειγμα, για τη μη αντικειμενικότητα των οικονομικών, έρχεται από ένα βίντεό του όπου εξετάζει τις οικονομίες κλίμακας. Εκεί ο Μαρινάκης αναφέρεται στο «κόστος» των τουρμπίνων. Πώς, όμως, μετράει το κόστος; Τι συμπεριλαμβάνει; Υπολογίζει την περιβαλλοντική ρύπανση και τις άθλιες συνθήκες εργασίας που συχνά περιλαμβάνει η κατασκευή μιας τουρμπίνας (π.χ., εξόρυξη ορυκτών στην Αφρική ή απάνθρωπες συνθήκες εργασίας στην Ασία που συνήθως χρειάζονται για να έχουμε μια τουρμπίνα ή ένα «έξυπνο» τηλέφωνο στο χέρι μας);
Από τη στιγμή που αποφασίζουμε ποιες «εξωτερικότητες» να συμπεριλάβουμε στους υπολογισμούς μας, κάνουμε πολιτικές επιλογές που παρουσιάζονται ως τεχνικές. Επιλέγουμε να αφήσουμε κάτι απέξω ή να λάβουμε κάτι υπόψιν. Επομένως, η οικονομική επιστήμη δεν είναι και δεν μπορεί να είναι αντικειμενική. Είναι πάντοτε υποκειμενική. Πάντοτε πολιτική.
Το πόσο πολιτική είναι η οικονομία φάνηκε ξεκάθαρα στο περίφημο βίντεο του Μαρινάκη για το «τρίγωνο της διαπλοκής» (δημοσιογράφοι-συστημικές τράπεζες-κυβέρνηση) και με ό,τι έγινε μετά. Το εν λόγω βίντεο (νούμερο 47) ακολούθησε ένα βίντεο (νούμερο 46) όπου ο Μαρινάκης έπαιρνε συνέντευξη από τον ιδρυτή μιας διαδικτυακής χρηματιστηριακής εταιρείας. Η εν λόγω εταιρεία είναι χορηγός του Greekonomics.
Παρά το ότι ο Μαρινάκης είχε (ήπια) κριτική στάση στη συνέντευξη με τον ιδρυτή, η χρονική συγκυρία παραμένει προβληματική. Η αλληλουχία των γεγονότων δημιουργεί ερωτηματικά: πρώτα έρχεται μια συνέντευξη όπου δίνεται πλατφόρμα στον ιδρυτή μιας διαδικτυακής χρηματιστηριακής εταιρείας να παρουσιάσει το όραμά του για το μέλλον του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Αμέσως μετά ακολουθεί βίντεο που (δικαίως) επιτίθεται στις συστημικές τράπεζες, δηλαδή στους εν μέρει ανταγωνιστές του χορηγού του καναλιού.
Ακόμα κι αν η συνέντευξη δεν ήταν προωθητική, η σύγκρουση συμφερόντων εξακολουθεί να υπάρχει. Η χρονική συγκυρία δημιουργεί την αίσθηση ότι υπάρχει συντονισμός μεταξύ του περιεχομένου του καναλιού και των συμφερόντων του χορηγού (έστω κι αν δεν υπήρχε η πρόθεση). Κι αυτό είναι το δεύτερο πρόβλημα.
Υπάρχει, όμως, και ένα τρίτο, πολύ σοβαρότερο, και γι’ αυτό δεν φταίει το Greekonomics. Απεναντίας, το Greekonomics αναδεικνύει το πρόβλημα και ανοίγει τον διάλογο.
Το μεγάλο πρόβλημα με την αντιπολίτευση και η ώρα για συνθέσεις
Σε μια εποχή όπου οι παραδοσιακές αντιπολιτευτικές δυνάμεις συχνά αποτυγχάνουν να κάνουν τη δουλειά τους, το Greekonomics έχει γεμίσει ένα κενό. Η ποιότητα των αναλύσεων, η χρήση επίσημων στοιχείων, η προσπάθεια εκλαΐκευσης πολύπλοκων οικονομικών εννοιών — όλα αυτά είναι πολύτιμα για τη δημόσια συζήτηση.
Είναι όμως στενάχωρο που ένας οικονομολόγος-YouTuber κάνει πολύ καλύτερα τη δουλειά που θα έπρεπε να κάνουν άλλοι. Η αντιπολίτευση στην Ελλάδα έχει αποτύχει να παρέχει εποικοδομητική κριτική και στοιχειοθετημένες εναλλακτικές προτάσεις. Το ότι ο Μαρινάκης έχει γίνει η πιο αποτελεσματική αντιπολιτευτική φωνή στη χώρα αποκαλύπτει την κρίση του συστήματος.
Αυτό που χρειαζόμαστε δεν είναι λιγότερη κριτική, αλλά εποικοδομητική κριτική. «Όχι» σε αυτό, «όχι» στο άλλο αλλά «ναι» σε τι;
Η περίπτωση του Greekonomics δείχνει ότι υπάρχει ζήτηση για αυτού του είδους την κριτική ανάλυση. Πρέπει να δημιουργηθούν οι συνθήκες για να ανθίσει αυτή η κουλτούρα εποικοδομητικής κριτικής σε όλο το φάσμα της δημόσιας συζήτησης – στα μέσα, στην επίσημη πολιτική σκηνή, στην πανεπιστημιακή κοινότητα. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε πέρα από τις στείρες αντιπαραθέσεις και να οικοδομήσουμε ένα καλύτερο μέλλον για το 99% των πολιτών και το περιβάλλον.
ΥΓ: Κάλεσα τον Μαρινάκη να διαβάσει ένα προσχέδιο του κειμένου για τυχόν ανακρίβειες και άδικες διατυπώσεις μου. Το έκανε άμεσα και με ευγένεια διατύπωσε τις διαφωνίες του. Άλλαξα το κείμενο όπως νόμιζα μετά τη συζήτηση. Όλη ευθύνη για τυχόν λάθη βαραίνει εμένα ενώ η εποικοδομητική συζήτηση που ακολούθησε μεταξύ μας είναι κέρδος και για τους δυο μας.
——————————
*Ο Βασίλης Κωστάκης είναι οικονομολόγος, καθηγητής στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Τάλιν και συνεργαζόμενο μέλος ΔΕΠ στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ.
Ανάρτηση από: https://thepressproject.gr/
