Του Δημήτρη Μπελαντή
Στον εικοστό αιώνα υπήρξαν δύο πολύ αποκλίνοντες και διαφορετικοί μαρξισμοί.
Ο σοβιετικός μαρξισμός, η ο μαρξισμός - λενινισμός, η ο "σταλινισμός", που μόνο αυτός έγινε πρακτικά ιδεολογία μαζών, με δύο πολύ αντιφατικές απολήξεις. Τροποποιούμενος δημιουργικά σε κάποιες χώρες (πχ Κίνα, Βιετνάμ, Κούβα κλπ) έγινε η μαζική ιδεολογία της επανάστασης και της ταξικής και αντιιμπεριαλιστικής ανατροπής. Ταυτόχρονα, έγινε η ιδεολογία των μετεπαναστατικών εξουσιών και των γραφειοκρατιών που σταδιακά σχηματίσθηκαν. Από ιδεολογία της επανάστασης, ακόμη και στις πιο σταλινικές του μορφές, κατέληξε να γίνει άρχουσα ιδεολογία, ιδεολογία της νέας άρχουσας τάξης η στρώματος. Η θεωρία για το κόμμα πρωτοπορίας ως φορέα της Ιστορίας υπήρξε καίριας σημασίας σε αυτήν την εξέλιξη.
Ο δυτικός μαρξισμός, με αφετηρία τον Λούκατς, την Ρόζα, τον Γκράμσι και αρκετούς άλλους, επιχείρησε να κριτικάρει τον σοβιετικό μαρξισμό και να επιχειρήσει μια δημιουργική επιστροφή στην αφετηρία των κλασσικών του μαρξισμού. Το πρόβλημα με τον δυτικό μαρξισμό, όπως έδειξε ο Πέρρυ Άντερσον και πολλοί άλλοι, είναι ότι αποτυγχάνοντας να ηγεμονεύσει στην δυτική πολιτική Αριστερά έγινε αρχικά η ιδεολογία και η θεωρία - αξιόλογη - των πολιτικών σεχτών, και όταν οι σέχτες τα παράτησαν, η ιδεολογία του ακαδημαϊκού μαρξισμού, του μεταδομισμού και τελικά μιας θεωρίας που παρά τις αρετές της αναφερόταν σε μια μυθική εργατική τάξη και αδιαφορούσε για την υφιστάμενη, ωσότου βαρέθηκε και στράφηκε προνομιακά στα κινήματα ταυτότητας. Μέσα από αυτό το μονοπάτι, ο δυτικός μαρξισμός, που στήριξε τον Μάη του 68 και τα κινήματα του, έγινε σταδιακά, εν μέρει τουλάχιστον, η δεξαμενή πολιτιστικής ανανέωσης του ύστερου καπιταλισμού. Η μήτρα του Μεταμοντέρνου ως πολιτισμικής συνθήκης του ύστερου καπιταλισμού, με την έννοια του Fredric Jameson.
