Του Θεόδωρου Παντούλα
Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης ήταν εξαίρεση στον ελλαδικό μικρόκοσμο. Και γι’ αυτό δυσκολευόμαστε να τον ταξινομήσουμε. Δεν στριμώχνεται στα κουτάκια μας, στις προκάτ κατηγοριοποιήσεις μας. Έγραφε αλλά δεν ήταν ακριβώς συγγραφέας. Ήταν, κατά κύριο λόγο, ένας διανοούμενος πολιτικός που τιμούσε και τις δύο αυτές ιδιότητες. Και οι δύο –και οι διανοούμενοι και οι πολιτικοί– σπανίζουν. Πόσο μάλλον ο συνδυασμός τους. Πλεονάζουν οι ημιεγγράματοι πολιτευτές και οι διανοούμενοι (μερικοί τους λένε και «οργανικούς») που σταδιοδρομούν κάνοντας τα θελήματα των πρώτων.
Του Μιχάλη Χαραλαμπίδη τα χνώτα δεν ταίριαζαν με αυτούς τους ανθρώπους, τον στένευαν τα φερσίματά τους. Είχε άλλη συμπεριφορά, γιατί είχε άλλη ποιότητα. Δεν αναφέρομαι στην επιστημοσύνη του. Αναφέρομαι στην ιθαγένειά του. Ήξερε, δηλαδή, από πού ερχόταν και γι’ αυτό ήξερε και πού ήθελε να φτάσει. Ήταν ευγενής και η αφετηρία και η διαδρομή του.Οι περισσότεροι που βρέθηκαν στον σκληρό πυρήνα της εξουσίας δεν αρνήθηκαν τις «ευκολίες» της. Και πολλοί από αυτούς όχι απλώς βούτηξαν το δάχτυλο στο μέλι, αλλά πήραν παραμάσχαλα και το βάζο.
Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης πορεύθηκε χωρίς να λερωθεί από τέτοιες μικρότητες. Κι όχι μόνον αυτό. Όταν το κόμμα έκανε γιουρούσι στο κράτος, αυτός επέμενε όχι απλώς σε μιαν άλλη, έντιμο, περπατησιά αλλά στην επανεύρεση ενός τρόπου συμβατού με τις καταβολές και της καταβολάδες του τόπου μας. Όταν οι υπόλοιποι σταδιοδρομούσαν ως υπότροφοι του κράτους και του παρακράτους, ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης γεωργούσε την επικράτεια αιτούμενος την ένταξη των περιφερειών σε έναν εθνικό κορμό πέραν των ορίων της Αττικής. Μιλούσε για μια πληθυντική πολιτιστική παρακαταθήκη που δεν θα ήταν βαρίδι αλλά πλεονέκτημα στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον. Μιλούσε για μια παραγωγική μνήμη που θα μας καθιστούσε εκ νέου δημιουργούς – εργαζόμενους, δηλαδή, για τον Δήμο.
Δεν εισακούσθηκε και ηττήθηκε κατά κράτος –κυριολεκτικά– από τις στρατιές των εσπατζήδων. Αντί για δημιουργούς, έχουμε σε πλεόνασμα δανειολήπτες. Αντί για γαστρονόμους, φαστφουντάδες. Κι αντί για μαστόρους διακονιαραίους.
Το παράδοξο όμως είναι ότι η ήττα του Μιχάλη Χαραλαμπίδη στεφανώθηκε από μια δικαίωση – πικρή δικαίωση, αλλά δικαίωση. Η Πολιτική δεν είναι αρπαχτή. Είναι πολύ σοβαρή υπόθεση η οποία προϋποθέτει παιδεία και ανιδιοτέλεια που σχεδιάζει και προβλέπει. Τι προβλέπει; Προβλέπει αυτά τα ευκρινή που ακούγονται στο γνωστό πλέον βίντεο. Απόφυση μιας γερμανοκρατούμενης Ευρώπης καταντήσαμε, παρά τους κατά καιρούς, μάλλον κωμικοτραγικούς, κουτσαβακισμούς που προορίζονται για εσωτερική κυρίως κατανάλωση.
Στη χώρα έχουμε σε περίσσευμα «Ευρωπαϊστές» αλλά έχουμε έλλειμμα σε Ευρωπαίους. Γι’ αυτό και μονίμως προσπαθούμε να μαντέψουμε κατά που φυσάει ο άνεμος για να πάμε όπου πάει. Και δεν είμαστε καν στο «βλέποντας και κάνοντας». Κάνουμε χωρίς να βλέπουμε. Και «πάμε κι όπου βγει». Και πού βγαίνει; Εντός χώρας, το ζούμε και φτύνουμε τον κόρφο μας. Εκτός, μας φτύνουν οι υπόλοιποι – «των ευρωπαίων περίγελα».
Στο «εκτός» όμως ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης, ως αδιαπραγμάτευτα Πόντιος, Έλληνας και Ευρωπαίος, δεν ήταν παρακατιανός, αφού αντιλαμβανόταν τον ηγεμονικό ρόλο που έχει η ελληνικότητα στην συγκρότηση της Ευρώπης. Δεν ένιωθε μουσαφίρης στην Ευρώπη, ήταν νοικοκύρης γι’ αυτό, όταν οι υπόλοιποι έψαχναν καρέκλα στο υποτιθέμενο «τέλος της ιστορίας», αυτός αξίωνε να μας ξαναβάλει με το δεξί στην ιστορία, προτείνοντας έναν νέο Ανθρωπισμό, που για να είναι ανθρωπισμός ούτε τους γενοκτόνους της περιοχής θα αμνήστευε ούτε τους λαούς της θα άφηνε υπό ομηρεία.
Σχεδόν μάταιος κι αυτός ο κόπος του. Εδώ ο Κεμάλ δεν είναι μακελάρης αλλά ατραξιόν της συμπρωτεύουσας. Κι εμείς τουρίστες στις πατρίδες μας. Για τα υπόλοιπα κανοναρχούν οι λογιστές κι οι τοκιστές. Δεν έχουν πέραση οι ποιητές. Αλλά ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης πίσω δεν έκανε – όχι από στενοκεφαλιά αλλά από συνέπεια. Και το βάρος το σήκωσε μόνος του – δεν είχε συνομιλητές ούτε στο κόμμα του! Σκεφθείτε πώς είναι να ζεις, όντας επικηρυγμένος από έναν υπέρτερο αντίπαλο! Γιατί έτσι έζησε ο Μιχάλης, στου ξυραφιού την κόψη! Αλλά έχει πολλά ποδάρια η φυγοπονία μας. Η αποσιώπηση είναι το πιο αποτελεσματικό. Σαν την τρίχα από το ζυμάρι του δημοσίου βίου τον απέβαλλαν οι μικροί άνθρωποι με τις μικρές ιδέες.
Και αυτή την αποβολή –τίμια πράγματα– την επέτρεψε η δική μας ολιγωρία. Τώρα όμως που ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης δεν είναι κοντά μας, νομίζω ότι μπορούμε να του αναγνωρίσουμε ότι πολιτεύτηκε με επάρκεια, ανυστεροβουλία και όραμα. Κι αυτή η αναγνώριση δεν θα είναι μια παραδοχή χρωστούμενης «συγγνώμης», δεν θα είναι μια πράξη αποκατάστασής του, δεν θα είναι απλώς μια χειρονομία πνευματικής εντιμότητας από μέρους μας. Αυτή η αναγνώριση θα είναι μια απελευθερωτική πράξη. Θα μας απελευθερώσει από τον ολίγιστο εαυτό μας και θα μας ξανακάνει πολίτες, καλύτερους Έλληνες και καλύτερους Ευρωπαίους.
Τελειώνοντας, επιθυμώ να πω κάτι ακόμη που δεν θα ήθελα να ακουστεί σαν απρέπεια, γιατί δεν είναι. Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης δεν ήταν αγοραίος, ήταν της Αγοράς. Είχε λόγο. Κι ο λόγος του είχε παρρησία και την αξίωνε και από τους συνομιλητές του την ευθύτητα. Και σίγουρα δεν θα ενέκρινε να αποσώσω την αναφορά μου αφήνοντας ανολοκλήρωτο τον λογισμό μου. «Η επικαιρότητα του Βησσαρίωνα» ήταν πρόταση δική του, που την επανέφερε με διάφορες αφορμές, στην οποία θεωρώ ότι βάραινε η καταγωγή και τα ευγενή κίνητρα του Βησσαρίωνα.
Συμπαθάτε με, αλλά δεν συμμερίζομαι αυτή την αποτίμηση του Μιχάλη Χαραλαμπίδη. Είχα κι έχω ενστάσεις για τον καρδινάλιο Βησσαρίωνα. Η εξωμοσία δεν είναι νομίζω καλή αρχή για τίποτα. Ο καρδινάλιος Βησσαρίων είναι σημαντικός για την Αναγέννηση, όχι για τον νέο ελληνισμό. Δεν κατα-κρίνω στις προθέσεις του αλλά τις επιλογές του. Για τη θεολογική του αστοχία ας μιλήσουν άλλοι. Εγώ αναφέρομαι στον πολιτικό του καιροσκοπισμό. Σταυροφορία ήθελε. Κι αν αληθεύει ότι οι σταυροφορίες ήσαν εκφράσεις πρώιμης αποικιοκρατίας, όπως της αποτιμούσε κι ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης, δεν χρειάζεται να επιχαίρουμε. Με άλλα λόγια ο αυτόμολος Βησσαρίωνας στον καιρό του πρόκρινε την «σωστή πλευρά της ιστορίας». Οι Έλληνες, όμως, αν έχουμε μια δικαιολογημένη καύχηση είναι πως δεν υπερασπιστήκαμε «τη σωστή πλευρά της Ιστορίας» αλλά την δικαιοσύνη. Με αυτή την πλευρά –των δικαίων– πολιτεύτηκε ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης και πολιτεύτηκε χωρίς εκπτώσεις. Κι αν κάτι διατηρεί την επικαιρότητά του αυτό δεν είναι ο τρόπος του καρδινάλιου Βησσαρίωνα αλλά ο τρόπος του Μιχάλη Χαραλαμπίδη.
Μέρος ομιλίας που πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Θέατρο Καλλιθέας στα πλαίσια διημερίδας προς τιμήν του Μιχάλη Χαραλαμπίδη (29/3/25).
Ανάρτηση από: https://geromorias.blogspot.com/
