Όταν μπλέκουν η γεωπολιτική, ο εμπορικός πόλεμος που κήρυξε ο Τραμπ, η πράσινη μετάβαση και η πλήρης εξάρτηση της ΕΕ από ξένες χώρες για την εξασφάλιση κρίσιμων πρώτων υλών, το αποτέλεσμα οδηγεί σε ένα γόρδιο δεσμό που η λύση του σκιαγραφείται μέσα από αμφιλεγόμενες στρατηγικές, με αντικρουόμενα αποτελέσματα και άγνωστες επιπτώσεις.
Η ιστορία που θα ξετυλίξουμε είναι αυτή τη στιγμή ένα από τα μεγαλύτερα project της Κομισιόν, μια φιλόδοξη – και για πολλούς υπερφίαλη – στρατηγική απόφαση με τεράστιο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος για το… καλό της οικονομίας και του περιβάλλοντος.
Αν η εισαγωγή του θέματος σας φαντάζει αντιφατική και οξύμωρη, η ανάλυση του θέματος θα καταδείξει ότι αυτή είναι, αυτή τη στιγμή, η πολιτική της Κομισιόν. Μια πολιτική, τρικυμία εν κρανίω.
Οι κρίσιμες πρώτες ύλες
Ήταν Μάρτιος του 2024 όταν η ΕΕ θέσπισε τον ευρωπαϊκό κανονισμό για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (CRM), με την πρόβλεψη ότι η ζήτηση για σπάνιες γαίες αναμένεται να αυξηθεί εκθετικά τα επόμενα έτη.
Σύμφωνα με την Κομισιόν δύο ήταν οι λόγοι για τη θέσπιση του κανονισμού και συγκεκριμένα:
1] Η ζήτηση της ΕΕ για βασικά μέταλλα, υλικά μπαταριών, σπάνιες γαίες, καθώς η ΕΕ απομακρύνεται από τα ορυκτά καύσιμα και στρέφεται σε συστήματα καθαρής ενέργειας που χρειάζονται τέτοιου είδους πρώτες ύλες.
2] Η πράσινη μετάβαση της ΕΕ προϋποθέτει την επαρκή τοπική παραγωγή μπαταριών, ηλιακών συλλεκτών, μόνιμων μαγνητών και άλλων προϊόντων καθαρής τεχνολογίας. Προκειμένου να καλυφθεί η αυξημένη ζήτηση θα απαιτηθεί ανάλογη πρόσβαση σε διάφορες πρώτες ύλες.
Σύμφωνα πάντα με την ΕΕ, «ορισμένοι οικονομικοί κλάδοι είναι υψηλής στρατηγικής σημασίας για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τον ψηφιακό τομέα, το διάστημα και την άμυνα». Όμως, από τη θέση αυτή αρχίζει να διαφαίνεται ότι οι αποφάσεις δεν λαμβάνονται με μόνο ζητούμενο, αλλά με πρόσχημα, την πράσινη μετάβαση και την απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα.Η Κομισιόν με βάση τον κανονισμό προχώρησε στον προσδιορισμό 34 κρίσιμων πρώτων υλών και συγκεκριμένα:
1] Αλουμίνιο/βωξίτης/αλουμίνα
2] Άνθρακας οπτανθρακοποίησης
3] Λίθιο
4] Φώσφορος
5] Αντιμόνιο
6] Άστριος
7] Ελαφρές σπάνιες γαίες
8] Σκάνδιο
9] Αρσενικό
10] Αργυραδάμας
11] Μαγνήσιο
12] Πυριτιούχο μέταλλο
13] Βαρίτης
14] Γάλλιο
15] Μαγγάνιο
16] Στρόντιο
17] Βηρύλλιο
18] Γερμάνιο
19] Γραφίτης
20] Ταντάλιο
21] Βισμούθιο
22] Άφνιο
23] Νιόβιο
24] Μεταλλικό τιτάνιο
25] Βόριο
26] Ήλιο
27] Μέταλλα της ομάδας του λευκόχρυσου
28] Βολφράμιο
29] Κοβάλτιο
30] Βαριές σπάνιες γαίες
31] Φωσφορίτης
32] Βανάδιο
33] Χαλκός
34] Νικέλιο
Από αυτές τις 34 πρώτες ύλες, οι 17 (στον πίνακα που ακολουθεί με κίτρινο χρώμα) χαρακτηρίστηκαν στρατηγικές πρώτες ύλες. Πρόκειται για πρώτες ύλες για τις οποίες οι ανάγκες εφοδιασμού αναμένεται να αυξηθούν εκθετικά και ταυτόχρονα οι σχετικές διαδικασίες παραγωγής έχουν σύνθετες απαιτήσεις, με αποτέλεσμα ο κίνδυνος διαταραχών των εφοδιαστικών τους αλυσίδων να είναι αυξημένος.
Από πού προμηθεύεται τις κρίσιμες πρώτες ύλες η ΕΕ
Η ΕΕ είναι πλήρως εξαρτημένη από τις εισαγωγές κρίσιμων πρώτων υλών και είναι ανέφικτο να καταστεί αυτάρκης. Έτσι, σύμφωνα με την Κομισιόν, στόχος είναι να διαφοροποιήσει τις πηγές εφοδιασμού της.
Μέχρι σήμερα τα στοιχεία δείχνουν ότι η ΕΕ εξαρτάται αποκλειστικά από μία χώρα και συγκεκριμένα:
1] Η Κίνα καλύπτει το 100 % των αναγκών της ΕΕ σε βαριές σπάνιες γαίες. Δηλαδή, βαρίτης, βισμούθιο, γάλλιο, γερμάνιο, μαγνήσιο, φυσικός γραφίτης, όλες οι σπάνιες γαίες (βαριές και ελαφριές), βολφράμιο και βανάδιο.
2] Η Τουρκία καλύπτει το 98 % των αναγκών της ΕΕ σε βόριο
3] Η Νότια Αφρική καλύπτει το 71 % των αναγκών της ΕΕ σε λευκόχρυσο
Ένα χρόνο μετά την υιοθέτηση του κανονισμού, η Κομισιόν προχώρησε στις 25 Μαρτίου του 2025 στην ανακοίνωση της λίστας με τα πρώτα 47 στρατηγικά έργα στο πλαίσιο του Κανονισμού για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA).
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις τα έργα αυτά έχουν στόχο την ενίσχυση της αυτάρκειας της ΕΕ σε κρίσιμες πρώτες ύλες που είναι απαραίτητες για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, καθώς και για την ασφάλεια στον τομέα της άμυνας και της αεροδιαστημικής.
Ποια είναι τα 47 στρατηγικά έργα
Αν και η λίστα δεν είναι τελική, η Κομισιόν έχει επιλέξει 47 στρατηγικά έργα σε 13 κράτη – μέλη της ΕΕ ενώ διαπραγματεύεται και μάλιστα με πολύ ισχυρές πιέσεις και χτυπήματα κάτω από τη μέση, έργα σε χώρες εκτός ΕΕ που είναι σε διαδικασία ένταξης και το εάν θα δεχθούν να προσφέρουν τον ορυκτό τους πλούτο είναι μια κρυφή αλλά κεντρική προϋπόθεση.
Για παράδειγμα, η Σερβία πιέζεται σφόδρα για το κοίτασμα λιθίου που διαθέτει στο Γιαντάρ , κοίτασμα που μπορεί να καλύψει το 25% της ευρωπαϊκής ζήτησης και να τροφοδοτήσει τις ανάγκες 1 εκατομμυρίου ηλεκτρικών οχημάτων. Πρόκειται για το μεγαλύτερο κοίτασμα λιθίου στην Ευρώπη για την εξόρυξη του οποίου υπάρχουν σφοδρές αντιδράσεις στη Σερβία καθώς όλη η εξορυκτική και παραγωγική διαδικασία είναι από τις πιο καταστροφικές για το περιβάλλον.
Τα 47 στρατηγικά έργα που έχουν μπει στη λίστα, αφορούν 25 έργα εξόρυξης, 24 έργα επεξεργασίας, 10 έργα ανακύκλωσης και 2 έργα υποκατάστασης πρώτων υλών. Όσον αφορά στις πρώτες ύλες, αφορούν σε 22 έργα εξόρυξης λιθίου, 12 νικελίου, 11 γραφίτη, 10 κοβαλτίου, 7 μαγγανίου, 3 βολφραμίου και 1 μαγνησίου.
Τι θα γίνει στην Ελλάδα
Ένα από τα έργα που περιλαμβάνονται στη λίστα είναι η μονάδα της Metlen Energy & Metals (Μυτιληναίος) στη Βιομηχανική μονάδα «Αλουμίνιον της Ελλάδος» στη, Βοιωτία, η οποία θα παράγει έως και 50 τόνους γαλλίου ετησίως από το 2027.
Το γάλλιο είναι κρίσιμο για εφαρμογές όπως το 5G, τα ηλιακά πάνελ και τα στρατιωτικά ραντάρ. Οι 50 τόνοι γαλλίου ετησίως εκτιμάται ότι θα καλύψουν σχεδόν το σύνολο της προβλεπόμενης ζήτησης της ΕΕ.
Προνόμια σε βάρος εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας
Τα έργα που εντάσσονται στη λίστα στρατηγικών έργων του Κανονισμού για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA) αναμένεται να χρηματοδοτηθούν με 22,5 δισεκατομμύρια ευρώ ενώ θα απολαμβάνουν μια σειρά προνομίων και διευκολύνσεων, με στόχο την επιτάχυνση της υλοποίησής τους. Τα προνόμια που θα απολαμβάνουν οι επιχειρηματίες είναι τα εξής:
1] Επιτάχυνση αδειοδοτήσεων (fast-track permitting) με τα κράτη – μέλη υποχρεωτικά να ορίζουν διαφορετικές διαδικασίες ταχείας αδειοδότησης για τα έργα αυτά.
2] Ανώτατα χρονικά όρια για την έγκρισή τους είναι οι 24 μήνες για έργα εξόρυξης και οι έως 12 μήνες για έργα επεξεργασίας ή ανακύκλωσης.
3] Προτεραιότητα σε εθνικές και ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις. Άμεση πρόσβαση σε ευρωπαϊκά επενδυτικά εργαλεία όπως τα InvestEU, Horizon Europe, Innovation Fund. Κρατικές ενισχύσεις με χαλαρότερους κανόνες από ότι ισχύουν μέχρι σήμερα στην ΕΕ.
4] Προτεραιότητα στις περιπτώσεις που υπάρχουν συγκρούσεις χρήσεων γης ή χωροταξικού σχεδιασμού στην περιοχή που θα εκτελεστούν καθώς χαρακτηρίζονται ως «υπερεθνικού συμφέροντος». Δηλαδή, για τα συγκεκριμένα έργα καταργείται κάθε προηγούμενος χωροταξικός σχεδιασμός και τα έργα μπορούν να γίνουν ακόμα και σε περιοχές που σύμφωνα με τους εθνικούς νόμους και τις ευρωπαϊκές οδηγίες οι χρήσεις αυτές απαγορεύονται.
Ανάρτηση από: https://neostrategy.gr/
