Τετάρτη 20 Ιανουαρίου 2021

Κανόνας τα χωρικά ύδατα 12 μιλίων – Εξαίρεση μόνο το ανατολικό Αιγαίο


Του Σταύρου Λυγερού

Η Βουλή ψήφισε το κλείσιμο των κόλπων με γραμμές βάσης και την επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια στο Ιόνιο μέχρι το Ταίναρο. Ο υπουργός Εξωτερικών, μάλιστα, προανήγγειλε ότι τα χωρικά ύδατα θα επεκταθούν και στην Κρήτη, όχι μόνο στα νότια, αλλά και στα ανατολικά της. Γιατί άραγε όχι και στο βόρεια της Μεγαλονήσου;

Υπενθυμίζουμε ότι φεύγοντας από το υπουργείο Εξωτερικών (Οκτώβριος 2018), ο Κοτζιάς είχε αναφερθεί στην απόφασή του να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα από τους Οθωνιούς (βορείως της Κέρκυρας), μέχρι τα Αντικύθηρα. Είχε δώσει στίγμα των προθέσεών του, μάλιστα, κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στην ΕΡΤ τον Δεκέμβριο 2017. Μέχρι να φύγει, όμως, από το υπουργείο Εξωτερικών δεν είχε κάνει το σχετικό βήμα. Ούτε το έκανε ο διάδοχός του Κατρούγκαλος.

Σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας, κάθε παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα να επεκτείνει μονομερώς τα χωρικά του ύδατα μέχρι 12 μίλια. Εάν η Ελλάδα ασκούσε το δικαίωμά της, θα ακύρωνε σε μεγάλο βαθμό τις τουρκικές επεκτατικές διεκδικήσεις. Τα διεθνή ύδατα στο Αιγαίο θα περιορίζονταν δραστικά, άρα ένα πολύ μεγάλο τμήμα του θα γινόταν ελληνική θάλασσα.

Μεταξύ άλλων, θα περιοριζόταν και η σημασία της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ σ’ αυτή την περιοχή, αφού θα έμεναν σχετικά μικρές περιοχές (κυρίως στο βόρειο Αιγαίο και λιγότερο στα βόρεια της Κρήτης) προς οριοθέτηση. Γι’ αυτόν τον λόγο οι Τούρκοι είχαν σπεύσει να αποτρέψουν την Αθήνα από το να ασκήσει το νόμιμο δικαίωμά της, χαρακτηρίζοντας αιτία πολέμου (casus belli) την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο.

Τον Ιούνιο 1995 η τουρκική Εθνοσυνέλευση εξουσιοδότησε την κυβέρνηση να λάβει ακόμα και στρατιωτικά μέτρα για να την εμποδίσει. Είχαν επίγνωση ότι, εάν γινόταν επέκταση, θα έχαναν το επεκτατικό τους παιχνίδι στο Αιγαίο. Ταυτοχρόνως θα ενισχυόταν σημαντικά η ελληνική θέση και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Αθήνα δηλώνει ότι διατηρεί ακέραιο το δικαίωμά της για επέκταση και θα το ασκήσει όποτε κρίνει. Πρόκειται για προσχηματική θέση. Όταν ένα δικαίωμα δεν ασκείται για πολλά χρόνια, όπως στην περίπτωσή μας, αποδυναμώνεται, η άσκησή του γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη.

Χωρικά ύδατα πολλαπλού εύρους

Ας σημειωθεί ότι οι κυβερνήσεις Σημίτη, Κώστα Καραμανλή και Γιώργου Παπανδρέου και Τσίπρα, στο πλαίσιο των παλαιότερων διερευνητικών επαφών, έχουν διαπραγματευθεί με την Άγκυρα το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων. Κι αυτό παρότι (σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο) πρόκειται για δικαίωμα, που κάθε παράκτιο κράτος ασκεί μονομερώς. Δηλαδή, δεν έχει υποχρέωση να το διαπραγματευθεί με τα γειτονικά κράτη.

Από τη δεκαετία του 2000, είχα γράψει: «Από τη στιγμή που η Αθήνα έχει κακώς επιλέξει να διαπραγματευθεί με την Άγκυρα το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων, τουλάχιστον ας το διαπραγματευθεί σωστά. Η Αθήνα έπρεπε εξαρχής να έχει επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια σ’ όλες τις περιοχές που δεν γειτνιάζουν με την Τουρκία και στη συνέχεια να διαπραγματευθεί με την Άγκυρα ένα συμβιβασμό για το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων στις περιοχές που γειτνιάζουν.

»Εάν το είχε κάνει, οι μη γειτνιάζουσες με την Τουρκία θαλάσσιες περιοχές θα είχαν βγει εκτός διαπραγμάτευσης, ενώ τώρα η Άγκυρα ζητάει να μην υπάρξει καμία επέκταση στο ανατολικό Αιγαίο, προσφέροντας(;) σαν αντάλλαγμα την αποδοχή της επέκτασης στο Ιόνιο και στο Λιβυκό! Προσφέρει, δηλαδή, αυτό που η Ελλάδα μπορεί να κάνει μόνη της, χωρίς η Τουρκία να έχει το παραμικρό πρόσχημα αντίδρασης, αφού δεν γειτνιάζει με τις θαλάσσιες αυτές περιοχές». Τη θέση αυτή είχα επανειλημμένως διατυπώσει σε άρθρα και την συμπεριέλαβα στην ενότητα “Δώδεκα μίλια και casus belli” στο βιβλίο “Μετά τον Ερντογάν τι;” (Απρίλιος 2013, εκδόσεις Πατάκη).

Προσχηματική θέση

Για χρόνια κυριαρχούσε η άποψη πως εάν γινόταν επέκταση των χωρικών υδάτων μόνο σε κάποιες περιοχές, θα ήταν σαν η Ελλάδα να παραδεχόταν ότι το Αιγαίο είναι ειδική θάλασσα. Ως εκ τούτου, θα έδινε υπόσταση στον τουρκικό ισχυρισμό ότι πρέπει να ισχύσουν ειδικές διευθετήσεις. Το επιχείρημα θα ήταν άξιο συζήτησης εάν η Αθήνα δεν είχε ήδη αποδεχθεί τη φόρμουλα των χωρικών υδάτων διαφορετικού εύρους κατά περιοχή και ήταν αποφασισμένη να πάει στα 12 μίλια.  Οι ελληνικές κυβερνήσεις το διαπραγματεύθηκαν όχι επειδή θεωρούν το Αιγαίο ειδική θάλασσα, αλλά επειδή υπέκυψαν –χωρίς να το ομολογούν– στον εκβιασμό του τουρκικού casus belli.

Αυτή είναι η πραγματικότητα και δεν αλλάζει από την επίσημη ρητορική της Ελλάδας ότι θα επεκτείνει τα χωρικά ύδατά της όποτε το κρίνει. Όταν φοβάται να ασκήσει το δικαίωμά της και όταν έχει ήδη διαπραγματευθεί χωρικά ύδατα διαφορετικού εύρους, το προαναφερθέν επιχείρημα είναι προσχηματικό. Η πραγματική αιτία είναι το φοβικό σύνδρομο της ελληνικής πολιτικής ελίτ, η απροθυμία της να κάνει οτιδήποτε θα ενοχλούσε την Άγκυρα και δυνητικά θα μπορούσε να οδηγήσει σε κρίση.

Ας σημειωθεί ότι η Τουρκία στη Μαύρη Θάλασσα και στις νότιες ακτές της (Ανατολική Μεσόγειο) έχει χωρικά ύδατα 12 μιλίων. Δεν τα έχει, βεβαίως, επεκτείνει στο Αιγαίο, επειδή δεν θα είχε αξιόλογο όφελος και κυρίως γιατί εάν τα επέκτεινε δεν θα μπορούσε να εμποδίσει την Ελλάδα να πράξει το ίδιο.

Κανόνας τα 12 μίλια

Η Ελλάδα δεν αρκεί που επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια σε Ιόνιο και νότια της Πελοποννήσου, ούτε είναι αρκετή η προαναγγελθείσα από τον Δένδια επέκταση νότια και ανατολικά της Κρήτης. Γιατί να μην επεκταθούν και στη βόρεια Κρήτη και στο δυτικό Αιγαίο, αλλά και στη Μακεδονία-Θράκη. Αφού η Αθήνα μπήκε σε διαπραγματεύσεις με την Άγκυρα για τα ελληνικά χωρικά ύδατα, ας αφήσει προς διαπραγμάτευση μόνο τα χωρικά ύδατα των νησιών στο ανατολικό Αιγαίο.

Και βεβαίως, η Ελλάδα πρέπει να είναι γενναιόδωρη στην καθιέρωση διαδρόμων ελεύθερης ναυσιπλοΐας, ώστε να κάμψει και τις όποιες επιφυλάξεις κρατών που τα πολεμικά πλοία τους κυκλοφορούν σ' αυτή τη θάλασσα. Ήδη, άλλωστε, το έχει κάνει στη θάλασσα των Κυκλάδων, όπου και με χωρικά ύδατα έξι μιλίων, λόγω της γεωγραφίας, δεν υπάρχουν διεθνή ύδατα.

Εάν η Αθήνα δεν συμπεριλάβει στην επέκταση και τις προαναφερθείσες περιοχές του Αιγαίου, η Αθήνα θα έχει υποκύψει στον εκβιασμό του casus belli, αποδεχόμενη εμμέσως πλην σαφώς ότι η Άγκυρα έχει και για εκείνες τις περιοχές λόγο. Αντιθέτως, εάν κατοχυρωθούν χωρικά ύδατα 12 μιλίων παντού, με εξαίρεση τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, η όποια άτυπη διαπραγμάτευση με την Άγκυρα θα αφορούσε ένα συμβιβασμό εκεί, δηλαδή χωρικά ύδατα 8-10 μιλίων. Την παραπάνω επιχειρηματολογία είχα επαναλάβει το 2018 στο άρθρο μου "Χωρικά ύδατα: κάλλιο πέντε και στο χέρι, αλλά όχι μόνο στο Ιόνιο".

Η ολιγωρία του παρελθόντος για τα χωρικά ύδατα

Η παρούσα συγκυρία προσφέρεται για κλείσιμο των κόλπων με γραμμές βάσης παντού και για επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια παντού, εκτός των νησιών του ανατολικού Αιγαίου. Κι αυτό, επειδή το καθεστώς Ερντογάν επιχειρεί να το παίξει "καλό παιδί" εν όψει της Συνόδου Κορυφής του Μαρτίου, αλλά κυρίως μέχρι να διαπιστώσει πως θα διαμορφωθούν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις με την κυβέρνηση Μπάιντεν.

Εάν η Αθήνα κάνει το βήμα, στη χειρότερη περίπτωση ο Ερντογάν θα εγκαταλείψει τις διερευνητικές επαφές, αναλαμβάνοντας και το κόστος, και το πολύ-πολύ θα στείλει  τα χωρικά ύδατα επεκταθούν παντού, εκτός ανατολικού Αιγαίου, στην παρούσα συγκυρία πιθανότατα ο Ερντογάν θα στείλει το Oruc Reis στα 7-8 μίλια από τις ακτές εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων. Με άλλα λόγια, θα προκαλέσει την Ελλάδα να προστατεύσει αυτή τη φορά τα χωρικά της ύδατα κι όχι δυνητική ΑΟΖ, όπως συνέβαινε το καλοκαίρι νοτίως του Καστελλορίζου.

Η ολιγωρία του παρελθόντος μετέτρεψε ένα τότε διαχειρίσιμο διπλωματικά πρόβλημα, σε ένα σημερινά δύσκολο εγχείρημα. Μέχρι το 2013, η Άγκυρα δεν είχε εγείρει τις διεκδικήσεις που εγείρει σήμερα. Η "Γαλάζια Πατρίδα" δεν ήταν ακόμα κρατικό δόγμα και ο Ερντογάν ήταν πολύ πιο συγκρατημένος, επειδή ήταν αντιμέτωπο με εσωτερικούς πολέμους, αρχικά με το μετακεμαλικό καθεστώς και αργότερα με το κίνημα Γκιουλέν.

Η Ελλάδα πρέπει να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα παντού, εκτός ανατολικού Αιγαίου, αλλά θα ήταν σκόπιμο να έχει προχωρήσει σε συμφωνία στρατιωτικής συνδρομής με τη Γαλλία και ακόμα καλύτερα να έχει συμπήξει μία μεσογειακή συμμαχία με τη συμμετοχή και της Αιγύπτου, των Εμιράτων και εμμέσως πλην σαφώς με το Ισραήλ. Μία τέτοια συμμαχία θα άλλαζε την εικόνα της Ανατολικής Μεσογείου. Δεν πρόκειται για εύκολο εγχείρημα, αλλά αξίζει τον κόπο να εξαντληθούν όλα τα περιθώρια για να γίνει πράξη.

Ανάρτηση από: https://slpress.gr/