Του
Γιάννη Τσεκούρα
Πώς θα αντιδρούσατε αν σας έλεγαν πως σήμερα
υπάρχουν 50 εκατομμύρια δούλοι σε ολόκληρο τον κόσμο, και πως πολλά από αυτά
που αγοράζουμε αποτελούν απόρροια αυτής της εκμετάλλευσης;
Σύμφωνα με μια νέα έκθεση από την οργάνωση
ανθρωπίνων δικαιωμάτων Walk Free, περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν σε
καθεστώς «σύγχρονης δουλείας» το 2021, ενώ 1 στα 4 ήταν παιδιά. Μάλιστα, σε
σχέση με την προηγούμενη εκτίμηση το 2016, ο συνολικός αριθμός αυξήθηκε κατά 10 εκατομμύρια.
Η σύγχρονη δουλεία ουσιαστικά αναφέρεται σε καταστάσεις όπου
ένα άτομο γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης, δίχως να μπορεί να αρνηθεί ή να
φύγει λόγω απειλών, βίας, εξαναγκασμού ή εξαπάτησης. Ουσιαστικά, του στερείται
η ελευθερία του. Μπορεί λοιπόν να περιλαμβάνει την καταναγκαστική εργασία, τον
καταναγκαστικό γάμο, ή/και την εμπορία ανθρώπων (όταν πρόκειται για σεξουαλική
εκμετάλλευση, 4/5 θύματα αποτελούν κορίτσια ή γυναίκες), αλλά και άλλες μορφές
εκμετάλλευσης.
Σύμφωνα με την έκθεση, η καταναγκαστική εργασία (συμβαίνει κατά βάση στον ιδιωτικό τομέα) αφορά 27,6 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ οι καταναγκαστικοί γάμοι 22 εκατομμύρια (από τις χώρες που εξετάστηκαν, μόνο 35 έχουν θεσμοθετήσει ως ελάχιστο όριο για να παντρευτεί κάποιος/α τα 18 έτη). Αξίζει να σημειωθεί επίσης πως τις περισσότερες φορές, η παγίδευση σε τέτοιες καταστάσεις δεν είναι παροδική. Μπορεί να διαρκέσει χρόνια, ενώ κατά βάση ο επιβαλλόμενος γάμος είναι ισόβιος.
Η Βόρεια Κορέα (104,6 άνθρωποι ανά 1.000 πληθυσμό), η Ερυθραία (90,3) και η Μαυριτανία (32) εμφανίζουν τον υψηλότερο αριθμό θυμάτων σύγχρονης δουλείας, αναφέρει η έκθεση. Η Σαουδική
Αραβία, η Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κουβέιτ βρίσκονται επίσης
στην πρώτη δεκάδα. Σε απόλυτους αριθμούς ωστόσο, 29 εκατομμύρια
«σύγχρονοι δούλοι» βρίσκονται στην περιοχή της Ασίας και του Ειρηνικού, 7
εκατομμύρια στην Αφρική, 6 εκατομμύρια στην Ευρώπη και την Κεντρική Ασία, 5
εκατομμύρια στην Αμερική και 2 εκατομμύρια σε Αραβικά κράτη.
Ο προφανής στόχος των εκμεταλλευτών είναι να
αποκομίσουν προσωπικό ή/και οικονομικό όφελος, εκμεταλλευόμενοι και τις κατά
περίπτωση συνθήκες. Για παράδειγμα, όπως σημειώνει η Walk Free, ο αναγκαστικός
γάμος είναι διαδεδομένος σε χώρες όπου επικρατούν ιδιαίτερα πατριαρχικές
αντιλήψεις, οι οποίες μεταφράζονται φυσικά σε διακρίσεις μεταξύ των φύλων, ενώ
η κατάσταση επιδεινώνεται όταν υπάρχουν και νόμοι που βάζουν εμπόδια στην όποια
χειραφέτηση των γυναικών. Επίσης, σε χώρες με μεγάλο πληθυσμό μεταναστών, στους
οποίους δεν παρέχεται επαρκής προστασία, η καταναγκαστική εργασία είναι
ιδιαίτερα διαδεδομένη. Όταν μάλιστα αυτή επιβάλλεται από το κράτος, τότε τα
πράγματα γίνονται ακόμη πιο δύσκολα για τα θύματα.
Γενικότερα, η σύγχρονη δουλεία συνδέεται
άρρηκτα με παγκόσμιες προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή, η ανισότητα, ο κορονοϊός
και οι επιπτώσεις του, αλλά και οι συγκρούσεις, ενώ πιο ευάλωτοι είναι οι
γυναίκες, τα παιδιά και οι μετανάστες.
Εκείνοι που καταφέρουν να ξεφύγουν από
πολέμους, φυσικές καταστροφές ή καταπίεση των δικαιωμάτων τους, ή επιδιώκουν να
μεταναστεύσουν έτσι ώστε να βρουν (αξιοπρεπή) εργασία, είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι
στην εκμετάλλευση, την ώρα που σήμερα μεταναστεύουν περισσότεροι άνθρωποι από
οποιαδήποτε άλλη φορά τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, σύμφωνα με την οργάνωση.
Πιο κοντά απ’ οσο νομίζουμε
Σύμφωνα με στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας,
η σύγχρονη δουλεία βρίσκεται πολύ πιο κοντά μας απ’ όσο νομίζουμε. Περίπου οι
μισές περιπτώσεις καταναγκαστικής εργασίας και το ¼ του συνόλου των
καταναγκαστικών γάμων, συναντώνται σε χώρες ανώτερου/μεσαίου ή υψηλού
εισοδήματος.
Ακόμα όμως κι όταν οι «σύγχρονοι δούλοι» βρίσκονται μακριά, σε χώρες χαμηλού εισοδήματος, η ζήτηση από πλούσιες χώρες και η διακίνηση αγαθών, από πρώτες ύλες έως τη μεταποίηση, δημιουργεί ορισμένες αδιαφανείς αλυσίδες εφοδιασμού, πολλές από τις οποίες είναι «ματωμένες».
Για παράδειγμα, το 2021, οι χώρες της G20
(Αργεντινή, Αυστραλία, Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής,
Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία, Ιταλία, Ινδία, Ινδονησία, Καναδάς, Κίνα,
Μεξικό, Νότια Αφρική, Νότια Κορέα, τη Ρωσία, τη Σαουδική Αραβία, την Τουρκία,
και Ευρωπαϊκή Ένωση), εισήγαγαν εμπορικά αγαθά αξίας 468 δισεκατομμυρίων
δολαρίων (στην κορυφή βρίσκονται οι ΗΠΑ), τα οποία ανήκουν στην κατηγορία των
«προϊόντων κινδύνου» (at-risk products), δηλαδή είναι πολύ πιθανό να αποτελούν
προϊόντα σκλαβιάς.
Υπενθυμίζεται πως σύμφωνα με στοιχεία που είχαν δημοσιευθεί το 2018,
η αξία αυτών των προϊόντων ανερχόταν στα 272 εκατομμύρια, πράγμα που σημαίνει
πως όσο περνάει ο καιρός αυξάνεται.
Μεταξύ των «προϊόντων κινδύνου» που εισάγουν
οι χώρες της G20, στην κορυφή βρίσκονται τα ηλεκτρονικά είδη, ενώ ακολουθούν τα
ενδύματα, το φοινικέλαιο (το οποίο βρίσκεται σχεδόν σε κάθε προϊόν, από τα
μπισκότα μέχρι τις παιδικές τροφές), τα φωτοβολταϊκά και τα υφάσματα.
Εκτός από τα παραπάνω, υπάρχουν πολλά ακόμη προϊόντα που
χρησιμοποιούμε καθημερινά, δίχως να γνωρίζουμε ότι είναι πιθανό να
δημιουργήθηκαν από την εκμετάλλευση κάποιου ανθρώπου, ακόμη και παιδιού, την
ώρα που αναζητούμε αγαθά σε χαμηλές τιμές: το κακάο (η καλλιέργεια και η
συγκομιδή είναι ευάλωτες σε πρακτικές σύγχρονης δουλείας, ενώ σχεδόν τα 2/3
προέρχονται από χώρες της Δυτικής Αφρικής), η ζάχαρη, τα βοοειδή, το ρύζι, τα
ψάρια, το βαμβάκι (αποτελεί
σχεδόν το 50% των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, ο καφές, ο χρυσός, τα ξύλα, τα
τριαντάφυλλα, αλλά και τα κοσμήματα.
Τι μπορεί να γίνει;
Είναι δεδομένο πως οι αλυσίδες εφοδιασμού δεν
είναι κάτι απλό. Πολύ συχνά ο τελικός παραλήπτης βρίσκεται πολύ μακριά από τον
προμηθευτή, κι έτσι είναι δύσκολο να γνωρίζει τις συνθήκες εργασίας. Η
τεχνολογία κάνει ακόμη πιο σύνθετη την κατάσταση. Για παράδειγμα, όπως αναφέρει
το The Conversation, στην Amazon υπάρχουν πάνω από 6 εκατομμύρια πωλητές, ο
καθένας με τη δική του αλυσίδα εφοδιασμού.
Ποιος ευθύνεται λοιπόν; Από τη μία, οι
καταναλωτές προφανώς πρέπει να είναι συνειδητοποιημένοι, να καταγγέλλουν, ακόμη
και να μποϊκοτάρουν αν χρειαστεί. Ωστόσο, δεν μπορεί το βάρος να πέσει σε
αυτούς, αφού οι αιτίες της δουλείας είναι συστημικές. Επομένως, οι επιχειρήσεις
και οι κυβερνήσεις είναι εκείνες που μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα, αν το
θέλουν.
Όπως γράφει το ίδιο δημοσίευμα του
Conversation, οργανισμοί πρέπει να δημιουργήσουν συμβάσεις με τους προμηθευτές,
με ένα τρόπο που να διασφαλίζει ότι αναγνωρίζουν και τηρούν τους διεθνείς
νόμους για την εργασία (λίγα κράτη ωστόσο έχουν ενσωματώσει
επαρκείς διατάξεις). Επίσης, όπως γράφει το ίδιο μέσο, ιδιωτικοί και
δημόσιοι οργανισμοί μπορούν να συνεργαστούν με μικρές αλλά και μεσαίες
επιχειρήσεις, έτσι ώστε να τις ευαισθητοποιήσουν πάνω στο ζήτημα. Γενικότερα,
μπορούν να απαιτούν περισσότερες διασφαλίσεις από τους προμηθευτές, πως ο εφοδιασμός
τους είναι «καθαρός».
Υπάρχει όμως πραγματική θέληση από τα κράτη
και τις εταιρείες για αλλαγή; Είναι δεδομένο πως ειδικά οι μεγάλες βιομηχανίες
επωφελούνται από αυτή την κατάσταση, αφού βρίσκουν εξαιρετικά φθηνά εργατικά
χέρια.
Ίσως λοιπόν τελικά η δύναμη να βρίσκεται
στους πολίτες, ενώ και τα ΜΜΕ μπορούν να συμβάλλουν, όσον αφορά τη δημοσιότητα.
Δεν μας ενοχλεί που μπορεί ο καφές που θα πιούμε, τα ρούχα που θα φορέσουμε, το
φαγητό που θα φάμε και το λάπτοπ που θα χρησιμοποιήσουμε, να είναι προϊόντα εκμετάλλευσης;
Από την άλλη, το πραγματικό ζητούμενο είναι
να σταματήσει το καθεστώς ευαλωτότητας εκατομμυρίων ανθρώπων, που προκύπτει από
τους πολέμους ή/και την κλιματική αλλαγή, αλλά και την πατριαρχία. Αλλά αυτό θα
απαιτούσε πραγματική δράση. Όνειρα θερινής νυκτός θα πείτε…
Ανάρτηση από: https://tvxs.gr/
