Πόλεμος πατήρ πάντων

Του Γεράσιμου Δεληβοριά

Εδώ και πολύ καιρό, η προφητεία του πολέμου υπήρχε στα άρθρα πολλών έγκριτων αναλυτών. Στην πραγματικότητα, πόλεμοι υπήρχαν πριν και μετά το τέλος του «Ψυχρού Πολέμου», πάντα όμως σε τοπικό επίπεδο. Υπήρχαν και πόλεμοι εμπορικοί για τους οποίους πολλοί αναλυτές προβλέπανε την μετατροπή τους σε κανονικούς πολέμους, με όπλα και με απρόβλεπτες συνέπειες, καθώς βιώναμε ανταγωνισμούς γιγάντων με ανάλογα συμφέροντα.

 Από τις τελευταίες προβλέψεις καμιά δεν επαληθεύθηκε, ακόμη τουλάχιστον.

Όμως ο πόλεμος ήρθε. Και είναι παγκόσμιος. Μόνο που ο εχθρός είναι αόρατος.Και όπως κάθε πόλεμος θα φέρει εκτός από καταστροφές και νεκρούς, πολλές ανατροπές και αναστατώσεις.

 Υπάρχουν κυβερνήσεις που πήραν μέτρα για τη νέα κατάσταση σχετικά έγκαιρα, όπως η δική μας, η οποία εκτός από τα εύσημα της Ζωής Κωνσταντοπούλου έχει και την θετική ανταπόκριση του μεγαλύτερου μέρους της ελληνικής κοινωνίας.

 Δεν συνέβη όμως το ίδιο παντού. Σύμφωνα μάλιστα με τον καθηγητή κ. Άγγελο Χανιώτη («Καθημερινή» 12/4/2020) «τα περισσότερα κράτη ή κρατικά μορφώματα με ομοσπονδιακές δομές ή ισχυρή περιφερειακή αυτονομία απέτυχαν να αντιδράσουν γρήγορα και αποτελεσματικά στην πανδημία».

 Κι όμως. Η Αγγλία (Ηνωμένο Βασίλειο) έχει αρκετά ισχυρές περιφερειακές δομές, όμως ούτε η Σκωτία, ούτε η Βόρ. Ιρλανδία, ούτε η Ουαλλία είναι αυτές που έφεραν προσκόμματα ή αντιδράσεις σε μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας. Αντίθετα, ήταν η κεντρική κυβέρνηση και κυρίως ο πρωθυπουργός της, Μπόρις Τζόνσον που επέμειναν σε χαλαρά μέτρα, μέχρι να γίνει η κατάσταση ανεξέλεγκτη.

 Το ίδιο και στην Γερμανία, στην Ιταλία και την Ισπανία. Υπεύθυνες για την ολιγωρία ήταν οι κεντρικές κυβερνήσεις. Οι περιφερειακές ούτε που ακούστηκαν να προβάλλουν κάποιαν αντίρρηση. Ακόμη και στις ΗΠΑ, όλοι ξέρουν πως ο κύριος υπεύθυνος είναι ο πρόεδρος Τραμπ και η κυβέρνηση του. Ακόμη και τώρα ο Τραμπ επιτίθεται στους κυβερνήτες των πολιτειών που επιμένουν σε περιοριστικά μέτρα, σε μιαν ύστατη προσπάθεια πολιτικής εκμετάλλευσης, εν όψει των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου.

 Η κατάσταση θυμίζει αρκετά εκείνη των πρώτων ημερών, ακόμη και των πρώτων μηνών του 2^ου Παγκοσμίου Πολέμου. Και για να μην ξαφνιαστεί κανείς από τον συσχετισμό, θυμίζουμε: Πόλεμο έχουμε, όπως και τότε.

 Και για νάμαστε ακριβείς, θυμίζει τα τελευταία χρόνια πριν από την τότε Αποκάλυψη. Τι είχαμε τότε; Αγγλογάλλοι, Αμερικανοί και Σοβιετικοί, όλοι κάνανε πως δεν βλέπανε το τέρας να ξυπνά και να βρυχάται. Το απωθούσαν, προσπαθούσαν ακόμη και να το εντάξουνε στα δικά τους γεωπολιτικά σχέδια και επιδιώξεις. Κι όταν άρχισαν οι πρώτες μάχες, ακόμη και τότε, όλοι πιστεύανε πως μπορούσαν να μανουβράρουν, να ποδηγετήσουν το θηρίο.

 Το ίδιο και τώρα. Η Αμερική, αρχικά είδε τον SARS CoV -2 σαν έναν πολύτιμο σύμμαχο στον εμπορικό της πόλεμο με την Κίνα. Και όταν η επιδημία έφθασε στην Αμερική, το κύριο μέλημα του Τραμπ ήταν να μην σταματήσει την λειτουργία της η αμερικανική οικονομική μηχανή, να μην βρεθεί η αμερικανική οικονομία σε θέση αμύνης απέναντι στους ανταγωνιστές της.  Γι’ αυτό και καθυστέρησε να πάρει μέτρα, γι’ αυτό και τώρα βιάζεται να επανέλθει στην «κανονικότητα». Και καθώς η τιμή του πετρελαίου κατρακυλά, κάθε μέρα που περνά χωρίς να ανάβουν οι μηχανές, οδηγεί χιλιάδες επιχειρήσεις σε πτώχευση και την αμερικανική οικονομία σε κατρακύλα. 

 Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και οι κυβερνήσεις των δυνατότερων οικονομικά ευρωπαϊκών κρατών.  Η Γερμανία έχει κάθε λόγο να φοβάται για την απώλεια της ηγεμονίας της στην Ευρωζώνη, ηγεμονία που την καθιστά σοβαρό παίκτη στους οικονομικούς ανταγωνισμούς παγκοσμίως. Κάθε εργατοώρα που χάνεται της αφαιρεί και έναν πόντο σ’ αυτό το παιχνίδι.

Η Ολλανδία, το Φλαμανδικό Βέλγιο και η Αυστρία δεν είναι απλά δορυφόροι, είναι προεκτάσεις της Γερμανίας κι αν δεν έχουν ενωθεί και οργανικά – κρατικά μαζί της είναι για να ασκείται καλύτερα ο γερμανικός έλεγχος στην ΕΕ. Η Γαλλία,  η Ιταλία και η Ισπανία βλέπουν την οικονομική τους κατάσταση να κατηφορίζει. Το κλείσιμο επιχειρήσεων σημαίνει ακόμη μεγαλύτερη υποβάθμιση των οικονομιών τους και της ανταγωνιστικής τους ικανότητας. Όμως ο κορονοϊός αποδείχθηκε και για την Γαλλία ένας πολύτιμος σύμμαχος στην προσπάθεια της να κλονίσει κάπως την απόλυτη γερμανική κυριαρχία. Η πρόταση για ευρωομόλογο ήταν η αρχή. Είναι σίγουρο πως η προσπάθεια θα συνεχιστεί.

 Όσο για τη νέα κυβέρνηση της Αγγλίας, αυτή πρέπει εκτός των άλλων να απαλύνει τις οικονομικές συνέπειες του Brexit, ένας ακόμη λόγος για να υποβαθμίσει τον κορονοϊκό κίνδυνο. Ίσως όμως ένας ακόμη ισχυρός λόγος να είναι αυτό που η μαρξίστρια οικονομολόγος, καθηγήτρια Τζόαν Ρόμπινσον είχε πεί στην διάλεξη της στην Αθήνα το 1972. «Εμείς οι Άγγλοι, είμαστε τα σκυλιά των Αμερικανών».

 Υπάρχει ωστόσο και μια ακόμη παράμετρος, που μας θυμίζει ο καθηγητής Κώστας Κωστής (Καθημερινή 29/3/20). «Η λογική του κράτους είναι ότι πρέπει να σώσει την κοινότητα, γιατί χωρίς αυτήν δεν υπάρχει».

 Είναι αυτό που ξέχασε ο Αλέξης Τσίπρας και το επιτελείο του, αφήνοντας τη Μάνδρα και το Μάτι, στο έλεος της πλημμύρας την πρώτη, της φωτιάς το δεύτερο. Ο Μητσοτάκης αντίθετα, κινήθηκε απ’ την αρχή στην γραμμή της σωτηρίας, εισπράττοντας αμέριστη κοινωνική υποστήριξη. Και παρά τις προσπάθειες του Γεωργιάδη κι αρκετών άλλων επιτελών του, ακόμη εξακολουθεί να την απολαμβάνει.

 Όπως η Αμερική, έτσι και οι ευρωπαϊκές χώρες – και η δική μας φυσικά – βιάζονται να επανέλθουν στην κανονικότητα. Όμως σε ποιά κανονικότητα; Ποιά είναι η «κανονικότητα» στην οποία όλοι λένε πως πρέπει να επανέλθουμε;