Με τις φήμες ότι η κατάσταση της υγείας του Κιμ Γιονγκ-Ουν είναι πολύ άσχημη ή ότι έχει πεθάνει να πληθαίνουν, έχει ενδιαφέρον να δούμε ποια θα είναι η επόμενη μέρα για το καθεστώς της Πιονγιάνγκ.
Το εκτενές άρθρο Γκάρυ Λιούππ * (Άρδην τ. 110 Δεκέμβριος 2017) μας δίνει μια καλή εικόνα για το πώς λειτουργεί αυτό τις τελευταίες δεκαετίες.
Στις 27 Μαρτίου [του 2013], ο ηγέτης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας (ΛΔΚ), «Αξιοσέβαστος και Αγαπητός Στρατάρχης» Κιμ Γιονγκ-Ουν διέκοψε την τελευταία στρατιωτική τηλεφωνική γραμμή μεταξύ Βορρά και Νότου. Τρεις μέρες αργότερα, ανακοίνωσε ότι η ΛΔΚ παραιτείται από τη σύμβαση ειρήνης του 1953 και «εισέρχεται στην κατάσταση πολέμου». Στις 2 Απριλίου ανακοίνωσε την επανενεργοποίηση ενός αντιδραστήρα πλουτωνίου που έκλεισε το 2007 (…). Όλοι έδειχναν να συμφωνούν ότι οι Βορειοκορεάτες, ακόμη και αν αποκτούσαν πυρηνικά όπλα, θα αντιλαμβάνονταν ότι η χρήση τους θα καταστρέψει και τους εαυτούς τους και ότι συνεπώς είναι εξαιρετικά απίθανο όλη η ρητορική και οι δραματικές κινήσεις να οδηγήσουν πραγματικά σε πόλεμο. Πώς εξηγούνται λοιπόν οι κινήσεις τους; (…)
Πρέπει κανείς να αντιμετωπίζει τον Κιμ και τον περίγυρό τους ως «ορθολογιστές». Άλλωστε, η ίδια η Μαντλίν Ολμπράιτ, υπουργός εξωτερικών του Μπιλ Κλίντον, η οποία συνάντησε τον Κιμ Γιονγκ-Ιλ το 2002, αποκάλεσε τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας «πραγματιστή» όσο και «ορθολογικό». Η θέση που υποστηρίζω εδώ είναι ότι οι κυβερνώντες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας δεν είναι λιγότερο ισορροπημένοι σε σύγκριση με τους ομόλογούς τους στο εξωτερικό.
Όσοι είναι στον κύκλο του Κιμ είναι καλά μορφωμένοι, έχουν πρόσβαση στα διεθνή μέσα ενημέρωσης και παρά την φήμη «απομόνωσης» της Βόρειας Κορέας (άλλωστε, η Κορέα ονομάζεται «Ερημίτικο Βασίλειο» πολύ πριν τον διαχωρισμό της το 1945), είναι καλά ενημερωμένοι όσον αφορά τον έξω κόσμο. Ο ιδρυτής της δυναστείας Κιμ Ιλ-Σουνγκ έφυγε από τη Κορέα για τη Μαντσουρία σε ηλικία οκτώ ετών και δεν επέστρεψε πριν το 1945. Ο Κιμ Γιονγκ-Ουν, σήμερα 30 ετών [το 2013] ήταν μαθητής στο Διεθνές Σχολείο της Βέρνης, στην Ελβετία (…) και στο γειτονικό Λίμπεφελντ Σταινχέλζλι (αργότερα απέκτησε πτυχίο στη Φυσική από το πανεπιστήμιο Κιμ-Ιλ Σουνγκ).Πρέπει κανείς να αντιμετωπίζει τον Κιμ και τον περίγυρό τους ως «ορθολογιστές». Άλλωστε, η ίδια η Μαντλίν Ολμπράιτ, υπουργός εξωτερικών του Μπιλ Κλίντον, η οποία συνάντησε τον Κιμ Γιονγκ-Ιλ το 2002, αποκάλεσε τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας «πραγματιστή» όσο και «ορθολογικό». Η θέση που υποστηρίζω εδώ είναι ότι οι κυβερνώντες της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας δεν είναι λιγότερο ισορροπημένοι σε σύγκριση με τους ομόλογούς τους στο εξωτερικό.
Κατά τον ίδιο τρόπο, πολλοί απόγονοι του Κιμ πέρασαν μεγάλο κομμάτι της ζωής τους εκτός ΛΔΚ (…). Ξεκάθαρα λοιπόν, η ελίτ γνωρίζει την πραγματικότητα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, το γεγονός ότι οι ΗΠΑ, όσο βαθιά και αν είναι η οικονομική τους κρίση, παραμένουν υπερδύναμη και είναι ο μεγαλύτερος υποκινητής βίας στον πλανήτη (…). Γνωρίζουν ότι ενέργειες που εκλαμβάνονται σαν προκλητικές από αμφότερες την Κίνα και τις ΗΠΑ, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κυρώσεις και μεγάλα δεινά για τις λαϊκές μάζες της ΛΔΚ. Είναι λοιπόν αμφίβολο το κατά πόσο αυτή η κοινωνική ομάδα επιδιώκει πραγματικά τον πόλεμο. Αλλά ποιος μπορεί να το γνωρίζει πραγματικά; Όλοι οι σχολιαστές δηλώνουν ότι λίγα είναι γνωστά για την ηγεσία της Βόρειας Κορέας. Πως μπορούμε λοιπόν να προσεγγίσουμε τον τρόπο που σκέφτονται αυτές οι ελίτ;
Το σύστημα του Σονγκμπούν (Songbun)
Πρώτα απ’ όλα πρέπει να υποθέσουμε ότι, έχοντας μεγαλώσει μέσα στο σύστημα του Σονγκμπούν, οι ελίτ της Βόρειας Κορέας, είτε το αποδέχονται, είτε δεν το αμφισβητούν με τρόπο εμφανή. Αυτό το σύστημα, ελάχιστα γνωστό εκτός ΛΔΚ, τοποθετεί τους ανθρώπους σε μία από τις 51 κατηγορίες του Σονγκμπούν (που μπορεί να μεταφραστεί ως «στοιχείο»). Αυτές οι κατηγορίες ανακοινώθηκαν από τον Μεγάλο Ηγέτη Κιμ Ιλ-Σουνγκ το 1957 και στη συνέχεια επεξεργάστηκαν από το Κόμμα. Η πρώτη ομάδα αποτελείται από «φιλικές» δυνάμεις (ή δυνάμεις του «πυρήνα»). Αυτές, από το 1957, είναι οι αγρότες, η εργατική τάξη, τα μέλη του Κόμματος, οι βετεράνοι των πολέμων εναντίον των Ιαπώνων και των Η.Π.Α., οι διανοούμενοι της επανάστασης κ.λπ. Ο Κιμ εκτιμούσε ότι αυτές οι δυνάμεις αποτελούν το 25% του πληθυσμού. Ταυτόχρονα, οι «απειλητικές» ή «εχθρικές» δυνάμεις, όπως πρώην ιδιοκτήτες γης και επιχειρηματίες, χριστιανοί ιεραπόστολοι, σαμάνοι, συνεργάτες των Ιαπώνων και άλλοι, αποτελούσαν περίπου το 20% του πληθυσμού. Το υπόλοιπο 55% (συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, των «πρώην μικροπωλητών»), είναι οι «ουδέτεροι».
(…) Η ένταξη σε μία κατηγορία κατά τη γέννηση καθορίζει συνήθως τις επιλογές ενός ατόμου στην εκπαίδευση, την απασχόληση, την γεωγραφική του τοποθεσία, την κατοικία, την παροχή τροφίμων, την πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια και τα δικαιώματα αγοράς ορισμένων αγαθών, όπως π.χ. τηλεοράσεις. Αλλά κάποιοι υποστηρίζουν ότι η πρόσφατη κατάρρευση του κρατικού συστήματος διανομής, με την ταυτόχρονη αύξηση της μαύρης αγοράς καθώς και η πρόσβαση σε κινεζικά προϊόντα, αλλά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχουν περιορίσει τη σημασία του Σονγκμπούν.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό το καθεστώς κληρονομικών προνομίων δεν έχει καμία σχέση με τον μαρξισμό-λενινισμό, ο οποίος στην πραγματικότητα έχει αντικατασταθεί εδώ και καιρό με την «ιδέα του Τζούτσε», όπως αποκαλείται στην επίσημη προπαγάνδα της ΛΔΚ η ιδεολογία του κράτους. Δεν υπάρχει κάποια προσποίηση αταξικής κοινωνίας, ούτε αυτή αποτελεί κάποιο στόχο· η ύπαρξη προνομιούχων στρωμάτων θεωρείται δεδομένη. Η ιδέα είναι ότι οι «εχθρικές» ομάδες θα εξαφανιστούν σταδιακά εξαιτίας των διακρίσεων που αντιμετωπίζουν ή τουλάχιστον θα στερηθούν την ικανότητα να αναμειγνύονται με τον «πυρήνα».
Το σύστημα αυτό επηρεάζει βαθιά τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Για παράδειγμα, η προσπάθεια να προωθηθεί μία μορφή λατρείας της μητέρας του Κιμ Γιονγκ-Ουν, της Κο Γιουνγκ-Χι έχει υπονομευθεί από την χαμηλή ιεραρχία της στο Σονγκμπούν. Γεννημένη στην Οσάκα της Ιαπωνίας το 1952, όπου διαβιεί σημαντικός κορεατικός πληθυσμός, μετακόμισε με την οικογένειά της στη Βόρεια Κορέα σε ηλικία εννέα ετών. Οι Κορεάτες που γεννήθηκαν στην Ιαπωνία ανήκουν σε χαμηλή κατηγορία. Επιπλέον, δεν βοηθά το γεγονός ότι μια νεώτερη αδερφή της κατέφυγε στην Αμερική. Έτσι, κάποια μέλη της ηγεσίας έχουν ενοχληθεί με την κυκλοφορία του ντοκιμαντέρ «Η Μητέρα της Μεγάλης Στρατιωτικής Κορέας», στην οποία η Κο παρουσιάζεται ως αγαπημένη σύζυγος και μητέρα, αντίστοιχη με την Κιμ Γιονγκ-Σουκ, την ένδοξη σύζυγο και σύντροφο του Κιμ Ιλ-Σουνγκ. (…)
Όλοι όσοι ζουν μέσα στο σύστημα του Σονγκμπουν πρέπει να καταλάβουν ότι ανήκουν σε μια υποκατηγορία που καθορίζει τις επιλογές τους στη ζωή. Συνειδητοποιούν επίσης ότι η μοίρα τους βασίζεται στις αποφάσεις κάποιων απρόσωπων στρατηγών, σύμφωνα πάντα με το πνεύμα του Σονγκμπούν («πρώτα ο στρατός»), τέτοιου που ανακοινώθηκε το 1995. Υπήρξε πράγματι σπάνιο στα αυτοαποκαλούμενα «σοσιαλιστικά» κράτη, η στρατιωτική εξουσία να τοποθετείται πάνω από την εξουσία του κόμματος, όπως γίνεται στη Βόρεια Κορέα. Στην Κίνα, ο Μάο Τσε Τούνγκ δήλωσε κάποτε ότι «η πολιτική εξουσία βγαίνει από τη κάννη του τουφεκιού», αλλά πρόσθεσε ότι «το Κόμμα [πρέπει να διευθύνει] τα όπλα, το όπλα δεν πρέπει ποτέ να διοικούν το Κόμμα». Στη Βόρεια Κορέα γίνεται το αντίστροφο. Ο στρατός – που διοικείται μόνο από άντρες υψηλότερων κατηγοριών που θέλουν να διατηρήσουν τη θέση τους – επισκιάζει το κόμμα. Όπου κι αν πηγαίνει ο νεαρός Κιμ ή τουλάχιστον όπου φωτογραφίζεται, είναι περιστοιχισμένος από στρατιωτικούς με τη διπλάσια ηλικία από τον ίδιο. Τα υλικά τους συμφέροντά δεν μπορεί να μην αποτελούν τον μείζονα παράγοντα στην χάραξη πολιτικής στη χώρα. (…)
Οι άνθρωποι γύρω από τον Κιμ Γιονγκ-Ουν που επηρεάζουν την τρέχουσα πολιτική, συμπεριλαμβανομένου του χειρισμού του σημερινού προβλήματος με τις ΗΠΑ και με τη Νότια Κορέα, αντιλαμβάνονται ότι οι μάζες των Βορειοκορεατών δεν έχουν πρόσβαση σε πολλές από τις διαθέσιμες στους ίδιους πληροφορίες. (…) Πιθανότατα, αυτές οι μάζες να πιστεύουν όσα μεταδίδουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, το εκπαιδευτικό σύστημα και η πανταχού παρούσα προπαγάνδα: ότι ο Κιμ Ιλ-Σουνγκ, ο Κιμ Γιονγκ-Ιλ και ο Κιμ Γιονγκ-Ουν είναι μια σειρά από ιδιοφυΐες, που με την απεριόριστη ενεργητικότητά τους και τις αδιάκοπες περιοδείες τους, είναι προσωπικά υπεύθυνες για όλα τα επιτεύγματα της ΛΔΚ. Πιθανότατα, το μεγαλύτερο μέρος του «πυρήνα» σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο, αν και σίγουρα κάποια στρώματα που γνωρίζουν καλύτερα το αντιμετωπίζουν με κάποιο κυνισμό (η εναλλακτική λύση είναι η αυτοκτονία). Το μεγαλύτερο μέρος της «ουδέτερης» ομάδας σκέφτεται μάλλον με τον ίδιο τρόπο. Είναι λάθος δηλαδή, να υποθέσουμε ότι οι άνθρωποι κατηγορούν για όλα τα δεινά που βιώνουν το σύστημα ή τους Κιμ. Είναι πολύ πιθανό πολλοί να νιώθουν κάποια θρησκευτική ευλάβεια για τους Κιμ, που μειώνει την ικανότητά τους να αναλύουν την κατάστασή τους. Ακόμη και ορισμένοι από τους «εχθρούς» (όσοι από αυτούς επέζησαν από την πείνα του 1994-98, που εκτιμάται ότι προκάλεσε μεταξύ κάποιων εκατοντάδων χιλιάδων και δύο εκατομμυρίων θυμάτων), θα μπορούσαν να αποδεχθούν το σύστημα, να αγαπήσουν τον Ηγέτη και να πιστέψουν όσα ανακοινώνει η κυβέρνησή του.
Στη βάση αυτής της πίστης, η ελίτ θεωρεί ότι δύναται να πραγματοποιήσει σχεδόν ό,τι επιθυμεί.
(…) Η ένταξη σε μία κατηγορία κατά τη γέννηση καθορίζει συνήθως τις επιλογές ενός ατόμου στην εκπαίδευση, την απασχόληση, την γεωγραφική του τοποθεσία, την κατοικία, την παροχή τροφίμων, την πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια και τα δικαιώματα αγοράς ορισμένων αγαθών, όπως π.χ. τηλεοράσεις. Αλλά κάποιοι υποστηρίζουν ότι η πρόσφατη κατάρρευση του κρατικού συστήματος διανομής, με την ταυτόχρονη αύξηση της μαύρης αγοράς καθώς και η πρόσβαση σε κινεζικά προϊόντα, αλλά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχουν περιορίσει τη σημασία του Σονγκμπούν.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό το καθεστώς κληρονομικών προνομίων δεν έχει καμία σχέση με τον μαρξισμό-λενινισμό, ο οποίος στην πραγματικότητα έχει αντικατασταθεί εδώ και καιρό με την «ιδέα του Τζούτσε», όπως αποκαλείται στην επίσημη προπαγάνδα της ΛΔΚ η ιδεολογία του κράτους. Δεν υπάρχει κάποια προσποίηση αταξικής κοινωνίας, ούτε αυτή αποτελεί κάποιο στόχο· η ύπαρξη προνομιούχων στρωμάτων θεωρείται δεδομένη. Η ιδέα είναι ότι οι «εχθρικές» ομάδες θα εξαφανιστούν σταδιακά εξαιτίας των διακρίσεων που αντιμετωπίζουν ή τουλάχιστον θα στερηθούν την ικανότητα να αναμειγνύονται με τον «πυρήνα».
Το σύστημα αυτό επηρεάζει βαθιά τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Για παράδειγμα, η προσπάθεια να προωθηθεί μία μορφή λατρείας της μητέρας του Κιμ Γιονγκ-Ουν, της Κο Γιουνγκ-Χι έχει υπονομευθεί από την χαμηλή ιεραρχία της στο Σονγκμπούν. Γεννημένη στην Οσάκα της Ιαπωνίας το 1952, όπου διαβιεί σημαντικός κορεατικός πληθυσμός, μετακόμισε με την οικογένειά της στη Βόρεια Κορέα σε ηλικία εννέα ετών. Οι Κορεάτες που γεννήθηκαν στην Ιαπωνία ανήκουν σε χαμηλή κατηγορία. Επιπλέον, δεν βοηθά το γεγονός ότι μια νεώτερη αδερφή της κατέφυγε στην Αμερική. Έτσι, κάποια μέλη της ηγεσίας έχουν ενοχληθεί με την κυκλοφορία του ντοκιμαντέρ «Η Μητέρα της Μεγάλης Στρατιωτικής Κορέας», στην οποία η Κο παρουσιάζεται ως αγαπημένη σύζυγος και μητέρα, αντίστοιχη με την Κιμ Γιονγκ-Σουκ, την ένδοξη σύζυγο και σύντροφο του Κιμ Ιλ-Σουνγκ. (…)
Όλοι όσοι ζουν μέσα στο σύστημα του Σονγκμπουν πρέπει να καταλάβουν ότι ανήκουν σε μια υποκατηγορία που καθορίζει τις επιλογές τους στη ζωή. Συνειδητοποιούν επίσης ότι η μοίρα τους βασίζεται στις αποφάσεις κάποιων απρόσωπων στρατηγών, σύμφωνα πάντα με το πνεύμα του Σονγκμπούν («πρώτα ο στρατός»), τέτοιου που ανακοινώθηκε το 1995. Υπήρξε πράγματι σπάνιο στα αυτοαποκαλούμενα «σοσιαλιστικά» κράτη, η στρατιωτική εξουσία να τοποθετείται πάνω από την εξουσία του κόμματος, όπως γίνεται στη Βόρεια Κορέα. Στην Κίνα, ο Μάο Τσε Τούνγκ δήλωσε κάποτε ότι «η πολιτική εξουσία βγαίνει από τη κάννη του τουφεκιού», αλλά πρόσθεσε ότι «το Κόμμα [πρέπει να διευθύνει] τα όπλα, το όπλα δεν πρέπει ποτέ να διοικούν το Κόμμα». Στη Βόρεια Κορέα γίνεται το αντίστροφο. Ο στρατός – που διοικείται μόνο από άντρες υψηλότερων κατηγοριών που θέλουν να διατηρήσουν τη θέση τους – επισκιάζει το κόμμα. Όπου κι αν πηγαίνει ο νεαρός Κιμ ή τουλάχιστον όπου φωτογραφίζεται, είναι περιστοιχισμένος από στρατιωτικούς με τη διπλάσια ηλικία από τον ίδιο. Τα υλικά τους συμφέροντά δεν μπορεί να μην αποτελούν τον μείζονα παράγοντα στην χάραξη πολιτικής στη χώρα. (…)
Οι άνθρωποι γύρω από τον Κιμ Γιονγκ-Ουν που επηρεάζουν την τρέχουσα πολιτική, συμπεριλαμβανομένου του χειρισμού του σημερινού προβλήματος με τις ΗΠΑ και με τη Νότια Κορέα, αντιλαμβάνονται ότι οι μάζες των Βορειοκορεατών δεν έχουν πρόσβαση σε πολλές από τις διαθέσιμες στους ίδιους πληροφορίες. (…) Πιθανότατα, αυτές οι μάζες να πιστεύουν όσα μεταδίδουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, το εκπαιδευτικό σύστημα και η πανταχού παρούσα προπαγάνδα: ότι ο Κιμ Ιλ-Σουνγκ, ο Κιμ Γιονγκ-Ιλ και ο Κιμ Γιονγκ-Ουν είναι μια σειρά από ιδιοφυΐες, που με την απεριόριστη ενεργητικότητά τους και τις αδιάκοπες περιοδείες τους, είναι προσωπικά υπεύθυνες για όλα τα επιτεύγματα της ΛΔΚ. Πιθανότατα, το μεγαλύτερο μέρος του «πυρήνα» σκέφτεται με αυτόν τον τρόπο, αν και σίγουρα κάποια στρώματα που γνωρίζουν καλύτερα το αντιμετωπίζουν με κάποιο κυνισμό (η εναλλακτική λύση είναι η αυτοκτονία). Το μεγαλύτερο μέρος της «ουδέτερης» ομάδας σκέφτεται μάλλον με τον ίδιο τρόπο. Είναι λάθος δηλαδή, να υποθέσουμε ότι οι άνθρωποι κατηγορούν για όλα τα δεινά που βιώνουν το σύστημα ή τους Κιμ. Είναι πολύ πιθανό πολλοί να νιώθουν κάποια θρησκευτική ευλάβεια για τους Κιμ, που μειώνει την ικανότητά τους να αναλύουν την κατάστασή τους. Ακόμη και ορισμένοι από τους «εχθρούς» (όσοι από αυτούς επέζησαν από την πείνα του 1994-98, που εκτιμάται ότι προκάλεσε μεταξύ κάποιων εκατοντάδων χιλιάδων και δύο εκατομμυρίων θυμάτων), θα μπορούσαν να αποδεχθούν το σύστημα, να αγαπήσουν τον Ηγέτη και να πιστέψουν όσα ανακοινώνει η κυβέρνησή του.
Στη βάση αυτής της πίστης, η ελίτ θεωρεί ότι δύναται να πραγματοποιήσει σχεδόν ό,τι επιθυμεί.
Ο Κιμιλσουνγκισμός, το Σίντο και ο Νεο-κομφουκιανισμός
Η Βόρεια Κορέα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα θρησκευτικό κράτος. Δεν εννοώ με αυτό, ένα κράτος στο οποίο ο μαρξισμός-λενινισμός έχει αποστεωθεί σε ένα είδος κρατικής θρησκείας, όπως έγινε στη Σοβιετική Ένωση. Ο μαρξισμός-λενινισμός δεν έχει καμία σχέση με τη θρησκεία της Βόρειας Κορέας. Οι δυτικοί δημοσιογράφοι αποκαλούν εσφαλμένα το καθεστώς αυτό ως «σταλινικό». Σίγουρα ο Κιμ Ιλ-Σουνγκ μιμήθηκε τον Στάλιν στη σφυρηλάτηση μιας πανταχού παρούσας προσωπολατρίας, σε αφίσες, αγάλματα κλπ. Ωστόσο, ενώ ο Στάλιν παρέμενε μαρξιστής-λενινιστής, οι Κίμ έχουν εξοβελίσει αυτή την καταβολή.
Η επίσημη ιδεολογία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας είναι ο «Κιμιλσουνγκισμός-Κιμογιονγκιλισμός» που βασίζεται στην ασαφή και ιδιαίτερα ευέλικτη έννοια του Τζούτσε, που αντικατέστησε επίσημα τον μαρξισμό-λενινισμό το 1972. Οι εκδοχές του Συντάγματος της ΛΔΚ του 1998 και του 2009 δεν αναφέρουν καν τον μαρξισμό, παρότι επιμένουν σε έναν σοσιαλισμό «βασισμένο στο Τζούτσε».
Η μελέτη της μαρξιστικής θεωρίας δεν ενθαρρύνεται στη Βόρεια Κορέα. Δεν είναι καν εφικτή για τους περισσότερους. Ένας Ρώσος επιστήμονας έγραφε το 1995, ότι «τα έργα του Μαρξ, του Ένγκελς και του Λένιν, όχι μόνο αποκλείονται από το σχολικό πρόγραμμα σπουδών, αλλά απαγορεύονται γενικά για τον λαό. Σχεδόν όλα τα κλασικά έργα του μαρξισμού-λενινισμού, καθώς και τα ξένα έργα που αφορούν τη μαρξιστική φιλοσοφία, φυλάσσονται σε ειδικούς χώρους, μαζί με άλλα είδη ανατρεπτικών αναγνωσμάτων. Αυτά τα έργα είναι προσβάσιμα μόνο σε ειδικούς και με ειδικές άδειες».
Τι είδους μαρξιστής μπορεί άλλωστε να πιστέψει ότι όταν γεννήθηκε ο «Αγαπητός Ηγέτης», εμφανίστηκε ένα διπλό ουράνιο τόξο πάνω από την κορυφή του βουνού, ένα νέο αστέρι ανέτειλε στους ουρανούς και ένα χελιδόνι εμφανίστηκε, σημαδεύοντας την πρώιμη άφιξη της άνοιξης; (…) Ή ακόμα να δεχτεί τη λιτή δήλωση των μέσων ενημέρωσης της ΛΔΚ, την ημέρα του θανάτου του Κιμ Γιονγκ-Ιλ: «Όταν πέθανε ο Μέγας Στρατάρχης, χιλιάδες γερανοί κατέβηκαν από τον ουρανό για να τον μεταφέρουν. Τα πτηνά όμως δεν μπορούσαν να τον πάρουν, καθώς αντίκρισαν τους Βορειοκορεάτες να σπαράζουν από τον πόνο»;
Τέτοιες επικλήσεις υπερφυσικών δυνάμεων, η ιδέα ότι ο Ουρανός εγκρίνει τους Κίμ, είναι μόνο η αρχή της θρησκευτικότητας της Βόρειας Κορέας. Εάν το καθεστώς έχει ενσωματώσει πτυχές της παραδοσιακής μυθολογίας στη λατρεία του Κιμ, έχει επίσης αντλήσει ιδέες από τον νεοκομφουκιανισμό, την κυρίαρχη ιδεολογία στην Κορέα από τα τέλη του 14ου αιώνα. Αυτή η εκδοχή του κομφουκιανισμού δημιούργησε, όπως λέει ο ιστορικός Τζέιμς Μπ. Παλαί (James B. Β. Palais), «τη βάση όχι μόνο του εκπαιδευτικού προγράμματος και του συστήματος εξέτασης των δημόσιων υπηρεσιών, αλλά και της τελετουργικής πρακτικής, της οικογενειακής οργάνωσης και των ηθικών αξιών» στη χώρα.
Ο Κομφουκιανισμός έχει τις ρίζες του στις αξίες της υιικής ευλάβειας και του σεβασμού των προγόνων, οι οποίες θεωρούνται απαραίτητες για την αρμονική λειτουργία υπό τους ηγέτες που έχουν λάβει την «Εντολή του Ουρανού». Εάν τα παιδιά υπακούουν στους θεωρητικά ενάρετους γονείς, οι υπήκοοι – που γνωρίζουν τη θέση τους σε ένα σταθερό σύστημα τάξεων (ευγενείς, αγρότες, τεχνίτες, έμποροι) – θα υπακούουν στον κυβερνήτη. Αλλά ο κυβερνήτης αυτός οφείλει επίσης να είναι ενάρετος. Αν συμπεριφέρεται άσχημα ή θεωρηθεί ότι δεν είναι ενάρετος, θα υπάρξει αναταραχή, σημαίνοντας πως ο Ουρανός έχει αποσύρει την εντολή του.
Αυτή είναι η ουσία αυτής της συντηρητικής φιλοσοφίας, την οποία ο Μάο Τσε τούνγκ (…) θεώρησε εγγενώς αντιδραστική. Πράγματι, ο Μάο, στο τέλος της ζωής του, δρομολόγησε μια εκστρατεία για να «επικρίνει τον Κομφούκιο». (..) Τι θα μπορούσε άλλωστε να είναι λιγότερο μαρξιστικό από την πρακτική της κληρονομικής βασιλείας;
Αλλά εδώ ίσως είναι βρίσκεται η «ιδιοφυΐα» του Κιμ Ιλ-Σουνγκ. Κατά τη διάρκεια της σινο-σοβιετικής διαμάχης στη δεκαετία του 1950, ο Κιμ Ιλ-Σουνγκ ανέπτυξε την «ιδέα του Τζούτσε». Αυτή η αόριστη ιδέα (που μερικές φορές αποδίδεται ως «αυτοδυναμία»), φάνηκε αρχικά να υποδηλώνει την αποστασιοποίηση της ΛΔΚ απέναντι στη διαμάχη της Κίνας με την ΕΣΣΔ. Αλλά στην πράξη σήμαινε τη δημιουργία ενός εθνικού συστήματος πεποιθήσεων που συνδυάζει ορισμένες σοσιαλιστικές αξίες (οι οποίες παραβιάζονται στην πράξη), με πολλά στοιχεία της εθνικής παράδοσης. (…)
Οι Κινέζοι και οι Σοβιετικοί παρατηρητές ήταν υποχρεωμένοι να αποδεχτούν αυτό το οιονεί υβρίδιο μαρξισμού και νεοκομφουκιανισμού ως σύμμαχο και μέλος ενός φανταστικού «σοσιαλιστικού στρατοπέδου». Μπορούμε να πούμε ότι η στρατηγική αυτή της κορετατικής ηγεσίας λειτούργησε. Ο εγγονός του Κιμ βασιλεύει ακόμα με περίσσια άνεση ως ο σεβαστός κληρονόμος αγαπημένων προγόνων. Η Κίνα και η Ρωσία παραμένουν φιλικές σε γενικές γραμμές. Η Γη της Πρωινής Ηρεμίας φαίνεται πράγματι ήρεμη.
Η επίσημη ιδεολογία της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας είναι ο «Κιμιλσουνγκισμός-Κιμογιονγκιλισμός» που βασίζεται στην ασαφή και ιδιαίτερα ευέλικτη έννοια του Τζούτσε, που αντικατέστησε επίσημα τον μαρξισμό-λενινισμό το 1972. Οι εκδοχές του Συντάγματος της ΛΔΚ του 1998 και του 2009 δεν αναφέρουν καν τον μαρξισμό, παρότι επιμένουν σε έναν σοσιαλισμό «βασισμένο στο Τζούτσε».
Η μελέτη της μαρξιστικής θεωρίας δεν ενθαρρύνεται στη Βόρεια Κορέα. Δεν είναι καν εφικτή για τους περισσότερους. Ένας Ρώσος επιστήμονας έγραφε το 1995, ότι «τα έργα του Μαρξ, του Ένγκελς και του Λένιν, όχι μόνο αποκλείονται από το σχολικό πρόγραμμα σπουδών, αλλά απαγορεύονται γενικά για τον λαό. Σχεδόν όλα τα κλασικά έργα του μαρξισμού-λενινισμού, καθώς και τα ξένα έργα που αφορούν τη μαρξιστική φιλοσοφία, φυλάσσονται σε ειδικούς χώρους, μαζί με άλλα είδη ανατρεπτικών αναγνωσμάτων. Αυτά τα έργα είναι προσβάσιμα μόνο σε ειδικούς και με ειδικές άδειες».
Τι είδους μαρξιστής μπορεί άλλωστε να πιστέψει ότι όταν γεννήθηκε ο «Αγαπητός Ηγέτης», εμφανίστηκε ένα διπλό ουράνιο τόξο πάνω από την κορυφή του βουνού, ένα νέο αστέρι ανέτειλε στους ουρανούς και ένα χελιδόνι εμφανίστηκε, σημαδεύοντας την πρώιμη άφιξη της άνοιξης; (…) Ή ακόμα να δεχτεί τη λιτή δήλωση των μέσων ενημέρωσης της ΛΔΚ, την ημέρα του θανάτου του Κιμ Γιονγκ-Ιλ: «Όταν πέθανε ο Μέγας Στρατάρχης, χιλιάδες γερανοί κατέβηκαν από τον ουρανό για να τον μεταφέρουν. Τα πτηνά όμως δεν μπορούσαν να τον πάρουν, καθώς αντίκρισαν τους Βορειοκορεάτες να σπαράζουν από τον πόνο»;
Τέτοιες επικλήσεις υπερφυσικών δυνάμεων, η ιδέα ότι ο Ουρανός εγκρίνει τους Κίμ, είναι μόνο η αρχή της θρησκευτικότητας της Βόρειας Κορέας. Εάν το καθεστώς έχει ενσωματώσει πτυχές της παραδοσιακής μυθολογίας στη λατρεία του Κιμ, έχει επίσης αντλήσει ιδέες από τον νεοκομφουκιανισμό, την κυρίαρχη ιδεολογία στην Κορέα από τα τέλη του 14ου αιώνα. Αυτή η εκδοχή του κομφουκιανισμού δημιούργησε, όπως λέει ο ιστορικός Τζέιμς Μπ. Παλαί (James B. Β. Palais), «τη βάση όχι μόνο του εκπαιδευτικού προγράμματος και του συστήματος εξέτασης των δημόσιων υπηρεσιών, αλλά και της τελετουργικής πρακτικής, της οικογενειακής οργάνωσης και των ηθικών αξιών» στη χώρα.
Ο Κομφουκιανισμός έχει τις ρίζες του στις αξίες της υιικής ευλάβειας και του σεβασμού των προγόνων, οι οποίες θεωρούνται απαραίτητες για την αρμονική λειτουργία υπό τους ηγέτες που έχουν λάβει την «Εντολή του Ουρανού». Εάν τα παιδιά υπακούουν στους θεωρητικά ενάρετους γονείς, οι υπήκοοι – που γνωρίζουν τη θέση τους σε ένα σταθερό σύστημα τάξεων (ευγενείς, αγρότες, τεχνίτες, έμποροι) – θα υπακούουν στον κυβερνήτη. Αλλά ο κυβερνήτης αυτός οφείλει επίσης να είναι ενάρετος. Αν συμπεριφέρεται άσχημα ή θεωρηθεί ότι δεν είναι ενάρετος, θα υπάρξει αναταραχή, σημαίνοντας πως ο Ουρανός έχει αποσύρει την εντολή του.
Αυτή είναι η ουσία αυτής της συντηρητικής φιλοσοφίας, την οποία ο Μάο Τσε τούνγκ (…) θεώρησε εγγενώς αντιδραστική. Πράγματι, ο Μάο, στο τέλος της ζωής του, δρομολόγησε μια εκστρατεία για να «επικρίνει τον Κομφούκιο». (..) Τι θα μπορούσε άλλωστε να είναι λιγότερο μαρξιστικό από την πρακτική της κληρονομικής βασιλείας;
Αλλά εδώ ίσως είναι βρίσκεται η «ιδιοφυΐα» του Κιμ Ιλ-Σουνγκ. Κατά τη διάρκεια της σινο-σοβιετικής διαμάχης στη δεκαετία του 1950, ο Κιμ Ιλ-Σουνγκ ανέπτυξε την «ιδέα του Τζούτσε». Αυτή η αόριστη ιδέα (που μερικές φορές αποδίδεται ως «αυτοδυναμία»), φάνηκε αρχικά να υποδηλώνει την αποστασιοποίηση της ΛΔΚ απέναντι στη διαμάχη της Κίνας με την ΕΣΣΔ. Αλλά στην πράξη σήμαινε τη δημιουργία ενός εθνικού συστήματος πεποιθήσεων που συνδυάζει ορισμένες σοσιαλιστικές αξίες (οι οποίες παραβιάζονται στην πράξη), με πολλά στοιχεία της εθνικής παράδοσης. (…)
Οι Κινέζοι και οι Σοβιετικοί παρατηρητές ήταν υποχρεωμένοι να αποδεχτούν αυτό το οιονεί υβρίδιο μαρξισμού και νεοκομφουκιανισμού ως σύμμαχο και μέλος ενός φανταστικού «σοσιαλιστικού στρατοπέδου». Μπορούμε να πούμε ότι η στρατηγική αυτή της κορετατικής ηγεσίας λειτούργησε. Ο εγγονός του Κιμ βασιλεύει ακόμα με περίσσια άνεση ως ο σεβαστός κληρονόμος αγαπημένων προγόνων. Η Κίνα και η Ρωσία παραμένουν φιλικές σε γενικές γραμμές. Η Γη της Πρωινής Ηρεμίας φαίνεται πράγματι ήρεμη.
H Εντολή των Ουρανών
Ο Μεγάλος Ηγέτης εν τέλει κατέληξε ότι, προκειμένου να καταστεί εξ ολοκλήρου και αυτοτελώς κορεατική η ΛΔΚ, οφείλει να αντλήσει από την νεο-κομφουκιανή της κληρονομιά. Αυτό δεν σήμαινε την αναβίωση της λατρείας του ίδιου του Κομφούκιου, που ασκούνταν σε ναούς όπως εκείνος του Χαμχούνγκ στο Χαμγκυονγκνάμντο, που καταστράφηκαν όπως και τα περισσότερα μνημεία, από τους βομβαρδισμούς των Αμερικάνων. Αλλά σήμαινε την επίκληση και την εκμετάλλευση παλαιών πεποιθήσεων.
Σήμαινε την υποκατάσταση του παλαιού νεο-κομφουκιανού συστήματος των τεσσάρων τάξεων με τις κατηγορίες του Σονγκμπούν, όπου οι «επαναστάτες διανοούμενοι» στην κορυφή της ιεραρχίας, αντικαθιστούν την παλιά κάστα των νομομαθών, ενώ στην βάση της, πρώην καπιταλιστές και λογιών λογιών λούμπεν στοιχεία παίρνουν την θέση των εμπόρων, τους οποίους απαξίωνε η κομφουκιανή σκέψη. Σήμαινε επίσης, την αντικατάσταση της μοναρχίας που ανέτρεψαν οι Ιάπωνες το 1910, με μια νέα εκδοχή της, που ισχυριζόταν μάλιστα ότι κατέχει το ιδεολογικό αλάθητο και την ουράνια νομιμοποίηση.
Η Κίνα και η ΛΔΚ είναι, όπως λέει μια κινεζική έκφραση «τόσο κοντά όσο τα χείλη με τα δόντια». Διατηρούν βαθύτατους ιστορικούς δεσμούς από την Νεολιθική εποχή, την ίδια γραπτή γλώσσα (τα κινέζικα) για πάνω από 1000 χρόνια, την κουλτούρα του κομφουκιανισμού, κοινά σύνορα μήκους 1500 χιλιομέτρων, και την κοινή εμπειρία του αγώνα εναντίον του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στη διάρκεια του πολέμου της Κορέας (1950-1953). Υπάρχουν δυόμιση εκατομμύρια Κορεάτες στην Κίνα. Από την σκοπιά της τελευταίας, η Βόρεια Κορέα λειτουργεί ως μαξιλάρι έναντι της Ρωσίας, της Ιαπωνίας και της Νοτίου Κορέας. Οι σύγχρονοι Κινέζοι δεν θα περίμεναν ότι οι ηγεμόνες της Κορέας, όπως οι βασιλείς στο παρελθόν, θα αναζητούσαν την έγκριση του Πεκίνου όταν επέλεγαν τους διαδόχους τους. Ωστόσο αυτό ακριβώς συνέβη με τον Γιόνκ-Ιλ στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και με τον Γιόνγκ-Ουν το 2011. Είναι μια εκδοχή της παλαιάς αναζήτησης νομιμοποίησης από τους Κινέζους Αυτοκράτορες, που θεωρούνταν ως εκφραστές της βούλησης των Ουρανών. (…)
Η εικόνα του Ήλιου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην θρησκειοποίηση του καθεστώτος. Από πού άραγε προήλθε, αν όχι από την γειτονική Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου; Η Κορέα είχε αποικιοποιηθεί από το 1910 μέχρι το 1945 από την Ιαπωνία, με τον τοπικό μύθο της Ηλιακής θεάς της. Η κρατική ιαπωνική θρησκεία (Σίντο) προωθήθηκε μεταξύ του (εν μέρει αντιστεκόμενου) κορεάτικου πληθυσμού, ο οποίος κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, όπως και οι Ιάπωνες, διδασκόταν ότι οι αυτοκράτορες της Ιαπωνίας κατάγονται απευθείας από την θεά. Ο Κιμ-Ιλ-Σουνγκ σχετίστηκε έντονα με αυτές τις πεποιθήσεις κατά τα πρώτα οκτώ χρόνια της ζωής του. Έτσι, δεν είναι καθόλου περίεργο που η λατρεία του Κιμ συνδέει απευθείας τον Μεγάλο Ηγέτη με τον ήλιο. Η 15η Απριλίου ημέρα γέννησης του μεγάλου ηγέτη και κορυφαία εορτή της χώρας αποκαλείται «Ημέρα του ήλιου».
Σήμαινε την υποκατάσταση του παλαιού νεο-κομφουκιανού συστήματος των τεσσάρων τάξεων με τις κατηγορίες του Σονγκμπούν, όπου οι «επαναστάτες διανοούμενοι» στην κορυφή της ιεραρχίας, αντικαθιστούν την παλιά κάστα των νομομαθών, ενώ στην βάση της, πρώην καπιταλιστές και λογιών λογιών λούμπεν στοιχεία παίρνουν την θέση των εμπόρων, τους οποίους απαξίωνε η κομφουκιανή σκέψη. Σήμαινε επίσης, την αντικατάσταση της μοναρχίας που ανέτρεψαν οι Ιάπωνες το 1910, με μια νέα εκδοχή της, που ισχυριζόταν μάλιστα ότι κατέχει το ιδεολογικό αλάθητο και την ουράνια νομιμοποίηση.
Η Κίνα και η ΛΔΚ είναι, όπως λέει μια κινεζική έκφραση «τόσο κοντά όσο τα χείλη με τα δόντια». Διατηρούν βαθύτατους ιστορικούς δεσμούς από την Νεολιθική εποχή, την ίδια γραπτή γλώσσα (τα κινέζικα) για πάνω από 1000 χρόνια, την κουλτούρα του κομφουκιανισμού, κοινά σύνορα μήκους 1500 χιλιομέτρων, και την κοινή εμπειρία του αγώνα εναντίον του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στη διάρκεια του πολέμου της Κορέας (1950-1953). Υπάρχουν δυόμιση εκατομμύρια Κορεάτες στην Κίνα. Από την σκοπιά της τελευταίας, η Βόρεια Κορέα λειτουργεί ως μαξιλάρι έναντι της Ρωσίας, της Ιαπωνίας και της Νοτίου Κορέας. Οι σύγχρονοι Κινέζοι δεν θα περίμεναν ότι οι ηγεμόνες της Κορέας, όπως οι βασιλείς στο παρελθόν, θα αναζητούσαν την έγκριση του Πεκίνου όταν επέλεγαν τους διαδόχους τους. Ωστόσο αυτό ακριβώς συνέβη με τον Γιόνκ-Ιλ στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και με τον Γιόνγκ-Ουν το 2011. Είναι μια εκδοχή της παλαιάς αναζήτησης νομιμοποίησης από τους Κινέζους Αυτοκράτορες, που θεωρούνταν ως εκφραστές της βούλησης των Ουρανών. (…)
Η εικόνα του Ήλιου έπαιξε σημαντικό ρόλο στην θρησκειοποίηση του καθεστώτος. Από πού άραγε προήλθε, αν όχι από την γειτονική Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου; Η Κορέα είχε αποικιοποιηθεί από το 1910 μέχρι το 1945 από την Ιαπωνία, με τον τοπικό μύθο της Ηλιακής θεάς της. Η κρατική ιαπωνική θρησκεία (Σίντο) προωθήθηκε μεταξύ του (εν μέρει αντιστεκόμενου) κορεάτικου πληθυσμού, ο οποίος κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου, όπως και οι Ιάπωνες, διδασκόταν ότι οι αυτοκράτορες της Ιαπωνίας κατάγονται απευθείας από την θεά. Ο Κιμ-Ιλ-Σουνγκ σχετίστηκε έντονα με αυτές τις πεποιθήσεις κατά τα πρώτα οκτώ χρόνια της ζωής του. Έτσι, δεν είναι καθόλου περίεργο που η λατρεία του Κιμ συνδέει απευθείας τον Μεγάλο Ηγέτη με τον ήλιο. Η 15η Απριλίου ημέρα γέννησης του μεγάλου ηγέτη και κορυφαία εορτή της χώρας αποκαλείται «Ημέρα του ήλιου».
Αμέσως μετά των θάνατο του Ιλ-Σουνγκ το 1994, σε πόλεις και χωριά ανά την επικράτεια ξεκίνησαν να χτίζονται Πύργοι της Αιώνιας Ζωής, με τον κυριότερο να ανυψώνεται 93 μέτρα πάνω από το μαυσωλείο του Κίμ στην Πιονγιάνγκ. Όταν ο υιός του Μεγάλου Ηγέτη ανέλαβε την εξουσία, αρνήθηκε να υιοθετήσει τον τίτλο του Προέδρου. Το Σύνταγμα της ΛΔΚ προορίζει τον τίτλο αυτό αποκλειστικά για τον Μεγάλο Ηγέτη, για τον οποίο ο Αγαπητός Ηγέτης δήλωσε ότι «θα βρίσκεται για πάντα μαζί μας». Το 1997, η Λαϊκή Δημοκρατία υιοθέτησε ένα νέο ημερολόγιο, όπου το πρώτο έτος της εποχής του Τζούτσε, αντιστοιχεί στο έτος γέννησης του Κιμ, το 1912. Δεν είναι προφανές ότι ο «Κιμιλσουνγκισμός» είναι μια θρησκευτική δοξασία; Και ότι πρέπει να επικαθορίζει την σκέψη ακόμα και εκείνων που σιωπηλά αμφιβάλουν για αυτήν;
Τι σκέφτονται;
Έτσι, έχουμε δύο συστήματα ελέγχου που λειτουργούν ταυτόχρονα: το Σονγκμπούν και το θρησκευτικό σύστημα ελέγχου της σκέψης. Όταν ο νεαρός Γιόνγκ-Ούν κάθεται μαζί με την θεία του Κιόνγκ-Χούι και τον θείο Σάνγκ-Τάεκ, τόσο αυτός όσο και οποιοσδήποτε άλλος συνειδητοποιούν ότι προεδρεύουν μιας ολοκληρωτικά ελεγχόμενης κοινωνίας που βασίζεται στα προνόμια και το στάτους και στην οποία οι πλέον δυσαρεστημένοι είναι οι πλέον αδύναμοι, που κατά το μεγαλύτερο μέρος τους παραμένουν αθέατοι και πιθανότατα δεν αντιπροσωπεύουν κάποιον ιδιαίτερο κίνδυνο· και όπου παρά τις οδύνες πού επισωρεύουν οι λιμοί και η ανθρώπινη βλακεία εξακολουθεί να υπάρχει μια μεγάλη τάξη ανθρώπων που ντύνεται αρκετά καλά, διαθέτει άνετες κατοικίες και βρίσκει κάποιο χρόνο για να αφιερώνει στα σπορ και τις πολιτιστικές δραστηριότητες.
(…). Η μικρή ομάδα που καθορίζει τις πολιτικές αποφάσεις, γνωρίζει ότι η κατάσταση είναι οικτρή. Η χώρα δεν μπορεί να θραφεί από μόνη της. Το σύστημα διανομής τροφίμων με το δελτίο, κατέρρευσε στη δεκαετία του 1990, καθιστώντας δυσκολότερο τον έλεγχο των ανθρώπων. Η χώρα εξαρτάται από πολλές απόψεις από την Κίνα. Το καθεστώς πρέπει να διατηρεί αγαστές σχέσεις με τη γειτονική χώρα, και γι’ αυτό αναγκάζεται να δέχεται μια πλημμυρίδα κινέζικων καταναλωτικών προϊόντων. Το 60% των κατοίκων της Πιονγιάνγκ ηλικίας άνω των είκοσι ετών, κατέχουν πλέον κινητό. Παρ’ όλο που οι περισσότεροι άνθρωποι διατηρούν το κατηγορία του Σονγκμπούν που τους αποδόθηκε στους ίδιους ή στους προγόνους τους, κατά την δεκαετία του 1950 και του 1960, το σύστημα αυτό αποδυναμώνεται καθώς αναδύονται οι δυνάμεις της αγοράς αλλά και τα κοινωνικά δίκτυα. Αυτοί που είναι σε θέση, για παράδειγμα, να πετάξουν στην Σαγκάη και να επιστρέψουν, μπορούν πλέον ανεξάρτητα από την θέση τους στο Σονγκμπούν, να βγάλουν χρήματα και να ζήσουν πιο άνετα ακόμα και από ανώτερούς τους στην κοινωνική ιεραρχία.
Ο σημερινός ασφυκτικός έλεγχος της εξουσίας θα μπορούσε να ξεγλιστρήσει από τα χέρια τους με την άνοδο μιας μπουρζουαζίας της μαύρης αγοράς, μυημένης εξίσου στην πρόσβαση στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, που επισήμως μόνο η ελίτ μπορεί να απολαμβάνει. Έτσι, μπορούν να μάθουν, και να διακινήσουν τις πικρές αλήθειες: Ο Κιμ-Ιλ-Σουνγκ ήταν απλός ταγματάρχης του Σοβιετικού στρατού, με μετριότατες επιδόσεις μέχρι το 1945· ο Κιμ-Γιόνγκ-Ιλ γεννήθηκε στην Σοβιετική Ένωση και όχι στο μυθικό όρος Πανγκτού· ο μεγαλύτερος αδερφός του εξαιρέθηκε από την διαδοχή καθώς έπεσε θύμα μιας παραπλανητικής συμβουλής να επισκεφθεί την Ντίσνεϋλαντ του Τόκιο· Ο Κιμ-Γιόνγκ-Ιλ διατηρούσε 4 δισεκατομμύρια δολάρια καταθέσεων στις τράπεζες του Λουξεμβούργου…
Επίσης μπορούν να διακινήσουν τις ανατριχιαστικές στατιστικές: Το κατά κεφαλήν εισόδημα της Λαϊκής Δημοκρατίας μόλις που προσεγγίζει το 6% εκείνο της Νοτίου Κορέας, το προσδόκιμο ζώης είναι 9 χρόνια λιγότερο, και η βρεφική θνησιμότητα είναι κατά έξι φορές μεγαλύτερη. Και αυτά ενώ οι Κιμ ξοδεύουν 700.000 $ το χρόνο για κονιάκ Hennessey και ο Γιονγκ Ουν φοράει ένα ελβετικό ρολόϊ Philippe Patek 80.000 $!
Αλλά υποπτεύομαι ότι η απειλή ενός μαζικού ξεσηκωμού δεν διαταράσσει (ακόμα) τον λήθαργο των ηγεμόνων. Μπορούν να πιστεύουν ότι ο βαθμός της θρησκευτικής αφοσίωσης είναι τέτοιος ώστε οι μάζες θα συνεχίζουν να λατρεύουν τους Κιμ ακόμα και αν ακουστούν άσχημα πράγματα γι’ αυτούς. Μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί η ασφάλεια του καθεστώτος έναντι παραδοσιακών του αντιπάλων, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Νότιος Κορέα και η Ιαπωνία. Αυτοί που περιτριγυρίζουν τον Κιμ γνωρίζουν ότι η Ουάσιγκτον διχάζεται στο πως να αντιμετωπίσει την Βόρεια Κορέα, με μερικούς να προτάσσουν την επαναπροσέγγιση και άλλους να απαιτούν μια αλλαγή καθεστώτος.
Υπήρξαν κάποιες περίοδοι πολιτισμένου, και παραγωγικού διαλόγου. Το 1994 κατά την διάρκεια της θητείας Κλίντον, οι ΗΠΑ και η ΛΔΚ προώθησαν ένα «κοινά συμφωνημένο πλαίσιο», σύμφωνα με το οποίο η Βόρεια Κορέα θα πάγωνε το πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικής ενέργειας και θα το υποκαθιστούσε, με την συμβολή διεθνών εμπειρογνωμόνων, με δυο αντιδραστήρες ελαφρού ύδατος μέχρι το 2003. Εν τω μεταξύ οι ΗΠΑ θα παρείχαν στην ΛΔΚ πετρέλαιο. Αλλά η συμφωνία κατέπεσε εξαιτίας της αντιπολίτευσης των Ρεπουμπλικάνων στο Κογκρέσο, αλλά και της χλιαρής υποστήριξης που της επιφύλασσε ο ίδιος ο Κλίντον, ο οποίος πίστευε ότι το καθεστώς θα έπεφτε πολύ σύντομα. Οι ΗΠΑ, έτσι, ποτέ δεν κράτησαν τις υποσχέσεις τους, κι η ΛΔΚ επανήλθε στο πυρηνικό της πρόγραμμα.
Τον Φεβρουάριο του 2002, ο Πρόεδρος της Νοτίου Κορέας, Κιμ Ντάε-Γιονγκ συναντήθηκε στην Ουάσιγκτον με τον Αμερικάνο πρόεδρο Μπους. Ο Μπους βέβαια μόλις την προηγούμενη χρονιά (εντελώς ηλιθιωδώς) είχε περιλάβει την Βόρεια Κορέα, μαζί με το Ιράν και το Ιράκ στις χώρες που συναποτελούν τον «άξονα του κακού». Κατά την συνάντησή τους, ο Μπους υποσχέθηκε να μην επιτεθεί στην Βόρεια Κορέα, να παρέχει βοήθεια σε τρόφιμα και να εμπλακεί σε διαπραγματεύσεις με τους Βόρειους. Αλλά ο Κιμ Ντάε-Γιόνγκ έμελε να απογοητευτεί ολοκληρωτικά. Τέσσερα χρόνια αργότερα, θα δηλώσει (…) ότι «ο πρόεδρος Μπους δεν τήρησε τις υποσχέσεις του» καθώς «τα ζητήματα της Βορείου Κορέας τα διαχειρίζονταν νεοσυντηρητικοί».
Το 2005, η κοινή δήλωση των Έξι Χωρών κατέθεσε ένα σχέδιο βοήθειας έναντι αποπυρηνικοποίησης. Η ΛΔΚ συμφώνησε να εγκαταλείψει το πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων ενώ τα άλλα μέρη (η Νότιος Κορέα, η Ρωσία, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία) θα παρείχαν ένα εκατομμύριο τόνους καυσίμων και διάφορες άλλες μορφές βοήθειας. Και πάλι, οι ΗΠΑ απέτυχαν να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους, κατηγορώντας την Πιονγκγιάνκ ότι συνεχίζει να εργάζεται πάνω στο πυρηνικό της πρόγραμμα. Ο τελευταίος γύρος συνομιλιών πραγματοποιήθηκε το 2007. Η Βόρεια Κορέα εν τέλει ανακοίνωσε την δοκιμή ενός πυρηνικού όπλου το 2009. Σήμερα τα βορειοκορεάτικα ΜΜΕ αναφέρονται στα πυρηνικά ως «ζωτικά για το έθνος».
Η ηγεσία της ΛΔΚ επιθυμούσε και συνεχίζει να επιδιώκει κανονικές διπλωματικές και εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, και μια υπόσχεση από την πλευρά τους ότι δεν θα επιτεθούν. Και αυτό, αφήνοντας κατά μέρους την πικρία που προκάλεσε ο πόλεμος της Κορέας, όπου οι αμερικάνικες δυνάμεις σκότωσαν εκατομμύρια Κορεάτες στην προσπάθεια να διατηρήσουν διαιρεμένη την χερσόνησο, εφόσον αυτή δεν μπορούσε να ενοποιηθεί υπό τους όρους που έθεταν οι ίδιοι. Η Πιονγιάνγκ γνωρίζει την όχι και τόσο πρόσφατη τάση των ΗΠΑ να υποστηρίζουν βίαιες αλλαγές καθεστώτων, και όπως πολλές άλλες κυβερνήσεις επιθυμεί να αποφύγει την μοίρα της Καμπούλ, της Βαγδάτης και της Τρίπολης. Κι έτσι, πιστεύει ακράδαντα ότι ο πυρηνικός εκβιασμός είναι η κυριότερη μορφή αποτροπής κάποιας επίθεσης. Και αυτό δεν είναι διόλου παράλογο.
… Από την στιγμή που η θέση της ΛΔΚ είναι ότι οι ΗΠΑ είναι υπεύθυνες για την κατάρρευση των συνομιλιών, μια θέση που τελικά υποστηρίζει και η Κίνα, και ότι δεν τήρησε την συμφωνία του 2005, ίσως τώρα η Πιονγιάνγκ να μπορεί να ισχυριστεί ότι νίκησε. «Εξαναγκάσαμε τον εχθρό να επανέλθει στο τραπέζι των συνομιλιών!» θα ανακοινώσει ο παρουσιαστής του δελτίου ειδήσεων της Πιονγιάνγκ, με μια φωνή που τρέμει από αγανάκτηση (…). Στον κόσμο θα ειπωθεί ότι (…) ήταν η ατσάλινη αποφασιστικότητα του νεαρού ηγέτη που έφερε την νίκη στην αντιπαράθεση, και ότι ο πόλεμος κατά πάσα πιθανότητα δεν θα συμβεί. Ακόμα κι αν οι συνομιλίες συνεχίσουν να μην οδηγούν πουθενά, ο Γιόνγκ-Ούν θα βγει από αυτές ενισχυμένος, με το γόητρό του να έχει διασωθεί. Οι σχέσεις με την Κίνα θα συνεχίσουν στην κανονικότητά τους, το σύστημα του Σονγκμπούν θα διατηρηθεί (αν και θα γίνεται ολοένα και πιο αναποτελεσματικό), η λατρεία των Κιμ θα παραμείνει ισχυρή, κι έτσι, η Εντολή του Ουρανού θα μεταβιβαστεί και στην τρίτη γενιά.
(…). Η μικρή ομάδα που καθορίζει τις πολιτικές αποφάσεις, γνωρίζει ότι η κατάσταση είναι οικτρή. Η χώρα δεν μπορεί να θραφεί από μόνη της. Το σύστημα διανομής τροφίμων με το δελτίο, κατέρρευσε στη δεκαετία του 1990, καθιστώντας δυσκολότερο τον έλεγχο των ανθρώπων. Η χώρα εξαρτάται από πολλές απόψεις από την Κίνα. Το καθεστώς πρέπει να διατηρεί αγαστές σχέσεις με τη γειτονική χώρα, και γι’ αυτό αναγκάζεται να δέχεται μια πλημμυρίδα κινέζικων καταναλωτικών προϊόντων. Το 60% των κατοίκων της Πιονγιάνγκ ηλικίας άνω των είκοσι ετών, κατέχουν πλέον κινητό. Παρ’ όλο που οι περισσότεροι άνθρωποι διατηρούν το κατηγορία του Σονγκμπούν που τους αποδόθηκε στους ίδιους ή στους προγόνους τους, κατά την δεκαετία του 1950 και του 1960, το σύστημα αυτό αποδυναμώνεται καθώς αναδύονται οι δυνάμεις της αγοράς αλλά και τα κοινωνικά δίκτυα. Αυτοί που είναι σε θέση, για παράδειγμα, να πετάξουν στην Σαγκάη και να επιστρέψουν, μπορούν πλέον ανεξάρτητα από την θέση τους στο Σονγκμπούν, να βγάλουν χρήματα και να ζήσουν πιο άνετα ακόμα και από ανώτερούς τους στην κοινωνική ιεραρχία.
Ο σημερινός ασφυκτικός έλεγχος της εξουσίας θα μπορούσε να ξεγλιστρήσει από τα χέρια τους με την άνοδο μιας μπουρζουαζίας της μαύρης αγοράς, μυημένης εξίσου στην πρόσβαση στα διεθνή μέσα ενημέρωσης, που επισήμως μόνο η ελίτ μπορεί να απολαμβάνει. Έτσι, μπορούν να μάθουν, και να διακινήσουν τις πικρές αλήθειες: Ο Κιμ-Ιλ-Σουνγκ ήταν απλός ταγματάρχης του Σοβιετικού στρατού, με μετριότατες επιδόσεις μέχρι το 1945· ο Κιμ-Γιόνγκ-Ιλ γεννήθηκε στην Σοβιετική Ένωση και όχι στο μυθικό όρος Πανγκτού· ο μεγαλύτερος αδερφός του εξαιρέθηκε από την διαδοχή καθώς έπεσε θύμα μιας παραπλανητικής συμβουλής να επισκεφθεί την Ντίσνεϋλαντ του Τόκιο· Ο Κιμ-Γιόνγκ-Ιλ διατηρούσε 4 δισεκατομμύρια δολάρια καταθέσεων στις τράπεζες του Λουξεμβούργου…
Επίσης μπορούν να διακινήσουν τις ανατριχιαστικές στατιστικές: Το κατά κεφαλήν εισόδημα της Λαϊκής Δημοκρατίας μόλις που προσεγγίζει το 6% εκείνο της Νοτίου Κορέας, το προσδόκιμο ζώης είναι 9 χρόνια λιγότερο, και η βρεφική θνησιμότητα είναι κατά έξι φορές μεγαλύτερη. Και αυτά ενώ οι Κιμ ξοδεύουν 700.000 $ το χρόνο για κονιάκ Hennessey και ο Γιονγκ Ουν φοράει ένα ελβετικό ρολόϊ Philippe Patek 80.000 $!
Αλλά υποπτεύομαι ότι η απειλή ενός μαζικού ξεσηκωμού δεν διαταράσσει (ακόμα) τον λήθαργο των ηγεμόνων. Μπορούν να πιστεύουν ότι ο βαθμός της θρησκευτικής αφοσίωσης είναι τέτοιος ώστε οι μάζες θα συνεχίζουν να λατρεύουν τους Κιμ ακόμα και αν ακουστούν άσχημα πράγματα γι’ αυτούς. Μεγαλύτερη ανησυχία προκαλεί η ασφάλεια του καθεστώτος έναντι παραδοσιακών του αντιπάλων, όπως είναι οι ΗΠΑ, η Νότιος Κορέα και η Ιαπωνία. Αυτοί που περιτριγυρίζουν τον Κιμ γνωρίζουν ότι η Ουάσιγκτον διχάζεται στο πως να αντιμετωπίσει την Βόρεια Κορέα, με μερικούς να προτάσσουν την επαναπροσέγγιση και άλλους να απαιτούν μια αλλαγή καθεστώτος.
Υπήρξαν κάποιες περίοδοι πολιτισμένου, και παραγωγικού διαλόγου. Το 1994 κατά την διάρκεια της θητείας Κλίντον, οι ΗΠΑ και η ΛΔΚ προώθησαν ένα «κοινά συμφωνημένο πλαίσιο», σύμφωνα με το οποίο η Βόρεια Κορέα θα πάγωνε το πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικής ενέργειας και θα το υποκαθιστούσε, με την συμβολή διεθνών εμπειρογνωμόνων, με δυο αντιδραστήρες ελαφρού ύδατος μέχρι το 2003. Εν τω μεταξύ οι ΗΠΑ θα παρείχαν στην ΛΔΚ πετρέλαιο. Αλλά η συμφωνία κατέπεσε εξαιτίας της αντιπολίτευσης των Ρεπουμπλικάνων στο Κογκρέσο, αλλά και της χλιαρής υποστήριξης που της επιφύλασσε ο ίδιος ο Κλίντον, ο οποίος πίστευε ότι το καθεστώς θα έπεφτε πολύ σύντομα. Οι ΗΠΑ, έτσι, ποτέ δεν κράτησαν τις υποσχέσεις τους, κι η ΛΔΚ επανήλθε στο πυρηνικό της πρόγραμμα.
Τον Φεβρουάριο του 2002, ο Πρόεδρος της Νοτίου Κορέας, Κιμ Ντάε-Γιονγκ συναντήθηκε στην Ουάσιγκτον με τον Αμερικάνο πρόεδρο Μπους. Ο Μπους βέβαια μόλις την προηγούμενη χρονιά (εντελώς ηλιθιωδώς) είχε περιλάβει την Βόρεια Κορέα, μαζί με το Ιράν και το Ιράκ στις χώρες που συναποτελούν τον «άξονα του κακού». Κατά την συνάντησή τους, ο Μπους υποσχέθηκε να μην επιτεθεί στην Βόρεια Κορέα, να παρέχει βοήθεια σε τρόφιμα και να εμπλακεί σε διαπραγματεύσεις με τους Βόρειους. Αλλά ο Κιμ Ντάε-Γιόνγκ έμελε να απογοητευτεί ολοκληρωτικά. Τέσσερα χρόνια αργότερα, θα δηλώσει (…) ότι «ο πρόεδρος Μπους δεν τήρησε τις υποσχέσεις του» καθώς «τα ζητήματα της Βορείου Κορέας τα διαχειρίζονταν νεοσυντηρητικοί».
Το 2005, η κοινή δήλωση των Έξι Χωρών κατέθεσε ένα σχέδιο βοήθειας έναντι αποπυρηνικοποίησης. Η ΛΔΚ συμφώνησε να εγκαταλείψει το πρόγραμμα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων ενώ τα άλλα μέρη (η Νότιος Κορέα, η Ρωσία, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία) θα παρείχαν ένα εκατομμύριο τόνους καυσίμων και διάφορες άλλες μορφές βοήθειας. Και πάλι, οι ΗΠΑ απέτυχαν να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους, κατηγορώντας την Πιονγκγιάνκ ότι συνεχίζει να εργάζεται πάνω στο πυρηνικό της πρόγραμμα. Ο τελευταίος γύρος συνομιλιών πραγματοποιήθηκε το 2007. Η Βόρεια Κορέα εν τέλει ανακοίνωσε την δοκιμή ενός πυρηνικού όπλου το 2009. Σήμερα τα βορειοκορεάτικα ΜΜΕ αναφέρονται στα πυρηνικά ως «ζωτικά για το έθνος».
Η ηγεσία της ΛΔΚ επιθυμούσε και συνεχίζει να επιδιώκει κανονικές διπλωματικές και εμπορικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, και μια υπόσχεση από την πλευρά τους ότι δεν θα επιτεθούν. Και αυτό, αφήνοντας κατά μέρους την πικρία που προκάλεσε ο πόλεμος της Κορέας, όπου οι αμερικάνικες δυνάμεις σκότωσαν εκατομμύρια Κορεάτες στην προσπάθεια να διατηρήσουν διαιρεμένη την χερσόνησο, εφόσον αυτή δεν μπορούσε να ενοποιηθεί υπό τους όρους που έθεταν οι ίδιοι. Η Πιονγιάνγκ γνωρίζει την όχι και τόσο πρόσφατη τάση των ΗΠΑ να υποστηρίζουν βίαιες αλλαγές καθεστώτων, και όπως πολλές άλλες κυβερνήσεις επιθυμεί να αποφύγει την μοίρα της Καμπούλ, της Βαγδάτης και της Τρίπολης. Κι έτσι, πιστεύει ακράδαντα ότι ο πυρηνικός εκβιασμός είναι η κυριότερη μορφή αποτροπής κάποιας επίθεσης. Και αυτό δεν είναι διόλου παράλογο.
… Από την στιγμή που η θέση της ΛΔΚ είναι ότι οι ΗΠΑ είναι υπεύθυνες για την κατάρρευση των συνομιλιών, μια θέση που τελικά υποστηρίζει και η Κίνα, και ότι δεν τήρησε την συμφωνία του 2005, ίσως τώρα η Πιονγιάνγκ να μπορεί να ισχυριστεί ότι νίκησε. «Εξαναγκάσαμε τον εχθρό να επανέλθει στο τραπέζι των συνομιλιών!» θα ανακοινώσει ο παρουσιαστής του δελτίου ειδήσεων της Πιονγιάνγκ, με μια φωνή που τρέμει από αγανάκτηση (…). Στον κόσμο θα ειπωθεί ότι (…) ήταν η ατσάλινη αποφασιστικότητα του νεαρού ηγέτη που έφερε την νίκη στην αντιπαράθεση, και ότι ο πόλεμος κατά πάσα πιθανότητα δεν θα συμβεί. Ακόμα κι αν οι συνομιλίες συνεχίσουν να μην οδηγούν πουθενά, ο Γιόνγκ-Ούν θα βγει από αυτές ενισχυμένος, με το γόητρό του να έχει διασωθεί. Οι σχέσεις με την Κίνα θα συνεχίσουν στην κανονικότητά τους, το σύστημα του Σονγκμπούν θα διατηρηθεί (αν και θα γίνεται ολοένα και πιο αναποτελεσματικό), η λατρεία των Κιμ θα παραμείνει ισχυρή, κι έτσι, η Εντολή του Ουρανού θα μεταβιβαστεί και στην τρίτη γενιά.
* Ο Γκάρι Λιούππ είναι καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Τάφτς, όπου κατέχει μια δεύτερη έδρα στο εκεί τμήμα της Θεολογίας
Counterpunch, 16 Απριλίου 2013
Μετάφραση: Γιώργος Ρακκάς και Δημήτρης Παπαμιχαήλ
Μετάφραση: Γιώργος Ρακκάς και Δημήτρης Παπαμιχαήλ
Ανάρτηση από: https://ardin-rixi.gr/
