Η ναζιστικού τύπου επέμβαση των Ρώσων στην Ουκρανία,
φαίνεται να κλονίζεται. Τί είναι αυτό που ανατρέπει τους σχεδιασμούς τους;
Μήπως οι “έγκαιρες αντιδράσεις” της διεθνούς κοινότητας, του ΟΗΕ, του ΝΑΤΟ και
της ΕΕ, ή μήπως οι γιαλαντζί απόπειρες ανακωχής καιροσκοπούντων μεσολαβητών;
Όλοι είδαμε ότι η διεθνής κοινότητα, στις πρώτες μέρες της εισβολής, αντέδρασε
νωχελικά. Οι στρατιωτικοί αναλυτές που ανέλυαν την πολεμική μηχανή των Ρώσων,
απλά μετρούσαν τις μέρες που οι σιδερόφρακτες μεραρχίες τους θα υπέτασσαν την
Ουκρανία. Είχαν άλλη γνώμη, όμως, τα ουκρανικά οδοφράγματα!
Είδαμε όλους αυτούς που μπορούσαν να προσφέρουν ουσιαστική βοήθεια στους αμάχους, να εξαντλούν τις “κυρώσεις” τους στο χώρο της οικονομίας. Φαίνεται ότι όλα τα ισχυρά κράτη του κόσμου, ετοιμάζοντας την ολιγοεθνική αρχιτεκτονική, δηλαδή έναν κόσμο όπου τα ισχυρά έθνη-κράτη θα απορροφήσουν τα αδύναμα, υπολογίζουν ότι μπορούν να προκαλέσουν στο μέλλον κι αυτοί ανάλογα “πουτινικά” εγκλήματα. Κι αυτοί οι υπολογισμοί τούς οδηγούν, μάλλον, να αντιμετωπίζουν έναν αντίπαλο κατακτητή, μέχρι εκεί που δεν θα μπει σε “δικά τους χωράφια” και όχι μέχρι εκεί που υποδεικνύει το διεθνές δίκαιο.
Πολλοί “φαν” του Πούτιν, δεξιοί και αριστεροί, πλειοδοτούσαν στις “νεοναζιστικές” πρακτικές του με αναλύσεις συμψηφισμού και ουδετερότητας. Κατά την άποψή τους “αφού τέτοιες αιματοχυσίες έκαναν και οι άλλοι (π.χ. Γιουγκοσλαβία) λογικό είναι να τις κάνουν και οι Ρώσοι”. Αποπροσανατόλιζαν έτσι τη συζήτηση για τις υποχρεώσεις της διεθνούς κοινότητας απέναντι σ΄ έναν σφαγιαζόμενο λαό, στον φαύλο κύκλο των συγκρούσεων των ιμπεριαλισμών.Τί ανέστειλε, λοιπόν, την επελαύνουσα υπερδύναμη και
άνοιξε ένα παράθυρο στο μέλλον; Ένα γεγονός, από αυτά που συμβαίνουν συχνά στην
ιστορία των λαών. Μερικοί γενναίοι Ουκρανοί ζήτησαν όπλα από τους κυβερνήτες
τους για να αντισταθούν στους κατακτητές τους. Αυτοί οι πολίτες ενθάρρυναν
ακόμη και τη μουδιασμένη και απροετοίμαστη κυβέρνηση τους να μπει στην χορεία
των μεγάλων στιγμών της ανθρωπότητας, που προσφέρουν τελικά, μόνον οι
εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες των λαών. Μόνον η αντίσταση του ουκρανικού λαού
είναι το μεγάλο παράδειγμα για τους λαούς που απειλούνται από μικρούς ή
μεγάλους σιδερόφρακτους ιμπεριαλισμούς. Στα ουκρανικά οδοφράγματα βρίσκεται η
“σωστή πλευρά της ιστορίας”.
Το καθήκον της διεθνούς κοινότητας
Αν τα ισχυρά κράτη ήθελαν να δράσουν σύμφωνα με το
Διεθνές Δίκαιο και να προστατέψουν τα θεμελιώδη δικαιώματα του ουκρανικού λαού,
μπορούσαν να συγκροτήσουν μια διεθνή στρατιωτική-ειρηνευτική δύναμη (όχι
νατοϊκή), που θα δημιουργούσε αυτό που τους ζητούσε ο πρόεδρος
Ζελένσκι: Μια αντιπυραυλική ομπρέλα πάνω από την Ουκρανία. Ήταν ο μόνος
τρόπος για να μην γίνει η καταστροφή και η σφαγή. Είχαν και την υπεροχή και το
νόμιμο δικαίωμα να το πράξουν.
Το Διεθνές Δίκαιο στηρίζεται σε μια θεμελιώδη αρχή: το σεβασμό των συνόρων. Η παραβίασή τους δίνει το δικαίωμα στον πληττόμενο να αμυνθεί, αλλά και να ζητήσει βοήθεια από τις χώρες που υποστηρίζουν το Διεθνές Δίκαιο. Αν δεν την προσφέρουν, το Διεθνές Δίκαιο κουρελιάζεται και επικρατεί αυτή η καταραμένη κληρονομιά της ανθρωπότητας: το δίκαιο του ισχυρού.
Σύμφωνα με ένα σημαντικό κείμενο του Διεθνούς Δικαίου,
αυτό της Παγκόσμιας Διακήρυξης των Δικαιωμάτων των Λαών (Συνδιάσκεψη του Αλγερίου, 1977), τα θεμελιώδη
δικαιώματα του ουκρανικού λαού παραβιάστηκαν κατάφωρα. Η ουκρανική αντίσταση
κατατάσσεται πλέον στα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα και ως εκ τούτου όχι μόνον
δικαιούνται «…οι μαχητές της να έχουν δικαιώματα προστασίας από το
ανθρωπιστικό δίκαιο του πολέμου» (άρθρο 29), αλλά και η διεθνής
κοινότητα (κράτη, διεθνείς οργανισμοί) έχει υποχρέωση να συνδράμει σ’ αυτόν τον
λαό, τόσο στην «επαναφορά των θεμελιωδών δικαιωμάτων του» (άρθρο
30) όσο και στην «τιμωρία των υπευθύνων των διεθνών εγκλημάτων» (άρθρο
27).
Η μη άσκηση των υποχρεώσεων της διεθνούς κοινότητας,
με πρόσχημα την απειλή παγκόσμιου πολέμου, είναι μια σαθρή δικαιολογία. Γιατί
με βάση αυτήν τη δικαιολογία ο Πούτιν ίσως θα συνεχίσει το κατακτητικό του έργο
και προς τις άλλες χώρες της ανατολικής Ευρώπης. Τέτοιους τύπους δεν τους
σταματάς χαϊδεύοντάς τους.
Η θέση της Ελλάδας
Αν και τα αντανακλαστικά του Έλληνα πρωθυπουργού, σε
σχέση με το Ουκρανικό, ήταν στη σωστή κατεύθυνση, ηθικά τουλάχιστον, αφού
υποστήριξε εμπράκτως την αντίσταση των Ουκρανών, (παλιότερα αυτό γινόταν κυρίως
από αριστερούς), δημιούργησε κάποια σύγχυση, επαναφέροντας μια παλιά μη
νομιμοποιημένη εκλογικά, τουλάχιστον, γεωπολιτισμική επιλογή: Το “Ανήκομεν εις
τη Δύση”. Και μάλιστα, με έπαρση: «Είμαστε η Δύση».
Προσπάθησε να αξιοποιήσει την συγκυρία της
επιθετικότητας της Ρωσίας για να κερδίσει κάποιους πόντους στο παιχνίδι της
δικαίωσης και εκλογίκευσης αυτής της στρατηγικής. Το ότι η Αρχαία Ελλάδα
συμπεριλαμβάνεται στον ιστορικό άξονα που διέπει την πολιτισμική φυσιογνωμία
της Δύσης δεν σημαίνει ότι η σύγχρονη Ελλάδα γίνεται αποδεκτή στη
γεωπολιτισμική κατηγορία “Δύση”.
Οι Δυτικοί θεωρούν ότι Δύση είναι οι χώρες που πέρασαν
από ορισμένα ιστορικά στάδια “ωρίμανσης”, που η Ελλάδα, όμως, δεν τα πέρασε
όλα. Θεωρούν ότι ο κόσμος τους περιλαμβάνει τις λατινοπρεπείς, καθολικές και
προτεσταντικές χώρες της Δυτικής Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής. Η Ελλάδα
εξαιτίας του Βυζαντίου-Ορθοδοξίας και της τουρκικής κατάκτησης δεν ικανοποιεί
όλα τα κριτήρια και κατατάσσεται, απλά, στους συγγενείς του δυτικού πολιτισμού.
Η παραδρομή Μητσοτάκη
Περισσότερο, όμως, ο πρωθυπουργός, με τη δήλωσή του, βιάστηκε να υιοθετήσει την γεωπολιτισμική στρατηγική του Χάντιγκτον, περί “σύγκρουσης των πολιτισμών”. Και επειδή σ’ αυτή τη σύγκρουση το ερώτημα δεν είναι “με ποιόν είσαι” αλλά “τι είσαι”, διόρθωσε το “ανήκομεν εις τη Δύση”, που παραπέμπει περισσότερο στο “με ποιόν είσαι”, με το “είμαστε Δύση” που παραπέμπει στη “σύγκρουση των πολιτισμών” (“τι είσαι;”).
Τοποθετούμενος στο πλαίσιο αυτό, αποποιείται μια
γεωπολιτισμική αλήθεια, που είναι και πλεονέκτημα για τη χώρα μας. Ότι στην
ιστορική διαδρομή του Ελληνισμού, βρίσκονται τα πρωτεύοντα υποστρώματα
διαμόρφωσης ιδιοπροσωπίας και της Δύσης (Αρχαία Ελλάδα) και της Ρωσίας
(Βυζάντιο-Ορθοδοξία), που μπορούν να οδηγήσουν σε μια συμφιλίωσή τους, όπως
συμφιλιώνονται και στη δική μας ιδιοπροσωπία. Το τι είμαστε ιστορικά δεν το
ορίζουν αφαιρέσεις που γίνονται με πολιτικές σκοπιμότητες και γεωπολιτικές
συγκυρίες.
Επιπλέον, απεμπολώντας περιόδους της ελληνικής
ιστορίας, που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τους πολιτισμούς της Ανατολής (όπως
το Βυζάντιο-Ορθοδοξία), διχάζεις πρωτίστως τη δική σου ταυτότητα. Δεν πρέπει να
ξεχνάμε, μας το υπενθυμίζει και Μικρασιατική Καταστροφή, ότι η συρρίκνωση του
Ελληνισμού, ως ιστορικής κατηγορίας, οφείλεται και σε μια διχαστική προσέγγιση
των ιστορικών υποστρωμάτων της εθνοπολιτισμικής μας ταυτότητας.
Η στρατηγική της “σύγκρουσης των πολιτισμών”
χρησιμοποιείται κυρίως από την πολιτικοστρατιωτική ελίτ των ΗΠΑ για να κρατάει
ενωμένα τα έθνη-κράτη της Δύσης υπό την ηγεμονία της. Η επέμβαση της Ρωσίας
στην Ουκρανία, εκτός των άλλων, προσφέρει το κατάλληλο επιχείρημα στις ΗΠΑ,
επίκλησης της γεωπολιτισμικής σύγκρουσης για το συμμάζεμα των αυτόνομων
ιμπεριαλιστικών φιλοδοξιών, κυρίως της Γαλλίας και της Γερμανίας.
Στα ουκρανικά οδοφράγματα
Στην πραγματικότητα, το παρελθόν, το παρόν και το
μέλλον της Ουκρανίας, γίνεται προσπάθεια να αξιολογηθούν στο έδαφος της
αντιπαράθεσης Δύσης-Ρωσίας. Όπως, παλαιότερα, υπό τη δυναμική αυτής της
αντιπαράθεσης, το Ανατολικό Ζήτημα μεταλλάχθηκε από ζήτημα των δικαιωμάτων των
βαλκανικών λαών σε πρόβλημα ασφάλειας των Δυτικών και των Ρώσων και καθορισμού
των ορίων ανάμεσά τους, έτσι συμβαίνει σήμερα, τηρουμένων των αναλογιών και με
τους λαούς της ανατολικής Ευρώπης.
Γι’ αυτό και οι δύο (Δύση και Ρωσία) κατασκευάζουν,
για να προωθήσουν την επιρροή τους, διάφορες φοβίες, αδυναμίες και ανικανότητες
των λαών της ανατολικής Ευρώπης, που υπονοούν ακριβώς την ανάγκη επιτήρησής
τους από αυτούς. Στην πραγματικότητα, αμφισβητείται, με πρωτοβουλία της Ρωσίας,
η “ισορροπία δυνάμεων” στην Ευρώπη και το “εθνικό συμφέρον” γίνεται μια
δικαιολογία για να αναθεωρηθεί ο ευρωπαϊκός χάρτης. Η σύγκρουση εκδηλώνεται
κυρίως στην Ουκρανία, που αποτελεί έναν ενδιάμεσο χώρο και επιχειρείται η
βαλκανοποίησή της.
Υπάρχει, όμως, και ο ουκρανικός λαός που θα
αξιολογήσει τις επιδιώξεις των ισχυρών με βάσει τις νέες αντιστασιακές
εμπειρίες του. Η αντίσταση, τα ουκρανικά οδοφράγματα, σφυρηλατούν τον εθνισμό και
τον πατριωτισμό των Ουκρανών, τους αναβαπτίζουν στο αίμα των νεκρών και τους
δίνουν την δυνατότητα να αξιολογήσουν αυτοί το μέλλον τους, όχι στα εδάφη των
άλλων (Ρωσίας-Δύσης), αλλά στα εδάφη των νεκρών τους.
