Ο πολιτικός χάρτης της Τουρκίας

Μετά τα αποτελέσματα των εκλογών της 14ης Μαΐου

Του Δημήτρη Γκάζη

Πολλοί στην Δύση (και στη χώρα μας) είδαν με έκπληξη τα αποτελέσματα των εκλογών στην Τουρκία. Έβλεπαν δημοσκοπικά μια εύκολη επικράτηση του κεμαλικού στρατοπέδου και η τελική επικράτηση Ερντογάν μπορεί γι αυτούς να εξηγηθεί μόνο ως έκφραση της πολιτικής καθυστέρησης του εκλογικού σώματος. Έτσι επιστρατεύονται οι ελιτιστικές θεωρίες για τον απαίδευτο λαό κ.ο.κ. Εθελοτυφλούν όλοι αυτοί για τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που έχουν συντελεστεί στην Τουρκία μέσα στην εικοσαετή διακυβέρνηση του καθεστώτος Ερντογάν. Όσο ο Ερντογάν διαβάζεται ως ένας περιθωριακός και παράφρον ηγέτης, που λίγο ως πολύ αποτελεί σύντομη παρένθεση στην κανονικότητα των σχέσεων με την Τουρκία, τόσο θα έρχονται μηνύματα από τη γείτονα χώρα που θα διαψεύδουν την εικόνα που έχουμε γι αυτή.

Το αποτέλεσμα της πρώτης Κυριακής (που μένει να δούμε αν θα επιβεβαιωθεί και στις επαναληπτικές κάλπες) αποτυπώνει τη μετατροπή της Τουρκίας σε μια σημαντική, και με επεκτατικές φιλοδοξίες, περιφερειακή δύναμη μεταξύ Δύσης και Ανατολής με έντονη ενδογενή δυναμική. Όλα τα παραπάνω, πάντα στην κόψη του ξυραφιού, με έντονες τις εσωτερικές αντιφάσεις (ταξικές, εθνικές, πολιτισμικές) που διαρκώς απειλούν να μετατραπούν σε ανοιχτή κρίση. Ο Ερντογάν και το μπλοκ ισλαμιστών και εθνικιστών που εκπροσωπεί είναι, παρά τις απώλειες και την κυβερνητική φθορά, αδιαμφισβήτητα ο οδηγός αυτής της μετάβασης εκφράζοντας τον δυναμισμό των νέων αστικών στρωμάτων της Ανατολίας και συγκεντρώνοντας την υποστήριξη ή την ανοχή μεγάλου κομματιού των πληβειακών στρωμάτων όσο η αντιπολίτευση προτάσσει ως αντίπαλο όραμα απέναντι του έναν χλιαρό δυτικής κοπής εκσυγχρονισμό.

Παρακάτω θα επιδιώξουμε να παρουσιάσουμε μερικά μόνο στιγμιότυπα από τον πολιτικό χάρτη όπως αυτός διαμορφώθηκε μετά το εκλογικό αποτέλεσμα της 14ης Μαΐου. Θεωρούμε ότι αυτά τα στιγμιότυπα βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα το αποτέλεσμα των εκλογών και τις βασικές τάσεις που αυτό αποτυπώνει.

Πέντε εκατ. περισσότεροι ψηφοφόροι

Η συμμετοχή στις κάλπες κινήθηκε σε υψηλά ποσοστά φτάνοντας στο 87% με 55,8 εκατ. πολίτες να ψηφίζουν έναν εκ των τριών διεκδικητών της προεδρίας. Αντίστοιχα ήταν τα ποσοστά και στις εκλογές του 2018 με τη συμμετοχή τότε να αγγίζει το 86% και τους 51 εκατ. ψήφους. Αυτό που εντυπωσιάζει στα εν λόγω ποσοστά, πέρα από το μαζικό ενδιαφέρον των πολιτών και την πόλωση που γεννά εκλογική συσπείρωση, είναι η ίδια η αύξηση του εκλογικού σώματος κατά 4,8 εκ πολίτες μόλις σε πέντε χρόνια. Η δημογραφική αυτή έκρηξη μιας χώρας των σχεδόν 90 εκατ. κατοίκων διαμορφώνει πολιτικές δυναμικές και προκλήσεις, πιο σημαντικές ίσως από τα καθαυτά ποσοστά των κομμάτων και των υποψηφίων.

Η νέα βουλή εγγυητής του Ερντογανισμού

Ταυτόχρονα με τις προεδρικές εκλογές διεξήχθησαν και οι εκλογές για την ανάδειξη των 600 εκπροσώπων του νέου κοινοβουλίου. Σε αυτές η συμμαχία του Ερντογάν απέσπασε την πλειοψηφία με 323 βουλευτές (AKP 268, MHP 50, YRP 5) από 344 στην προηγούμενη βουλή, η κεμαλική αντιπολίτευση εξέλεξε 212 βουλευτές (CHP 169, IYI 43) από 189 το 2023 και η Συμμαχία για την Εργασία και την Ελευθερία 65 βουλευτές (61 HDP, 4 TIP) από 67 βουλευτές που είχε εκλέξει το HDP το 2023. Ο Ερντογάν βγαίνει μεν τραυματισμένος από την πιο δύσκολη μέχρι σήμερα εκλογική αναμέτρηση για το καθεστώς του όμως διατηρεί την κρίσιμη πλειοψηφία στη βουλή. Ακόμη και αν ο Κ. Κιλιντσάρογλου κερδίσει στις επαναληπτικές εκλογές της 28ης Μαΐου θα είναι αδύνατο με το κοινοβούλιο απέναντι του να προωθήσει τις μεταρρυθμίσεις που υποσχέθηκε προεκλογικά δημιουργώντας μια ντε φάκτο συνθήκη ομηρίας από τον ερντογανικό καθεστώς.

Στις προεδρικές εκλογές ο Τ. Ερντογάν έλαβε 49.5% ή 27,1 εκατ. ψήφους (το 2018 έλαβε 52,6% και 26,3 εκατ. ψήφους). Ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, της ενωμένης αντιπολίτευσης έλαβε 44,9% ή 24,6 εκατ. ψήφους (το 2018 ο υποψήφιος των Κεμαλιστών απέσπασε το 30,6% των ψήφων, με την Ακσενέρ και τον Ντεμιρτάς του HDP, που τώρα στήριξαν τον Κ. Κιλιντσάρογλου. να καταγράφουν ποσοστά 7,3% και 8,4% αντίστοιχα, αθροιστικά δηλαδή όλοι μαζί ποσοστό 36,3%). Τρίτος ήρθε, παρά την πόλωση, ο υπερεθνικιστής Σινάν Ογκάν με 5,7% ενώ ένα 0,4% του εκλογικού σώματος ψήφισε τον αποσυρθέντα Μουχαρέμ Ιντσέ. Βλέπουμε ουσιαστικά δύο σχεδόν αμετάβλητα μπλοκ παρά τις εσωτερικές ανακατατάξεις (απορρόφηση της αντιπολίτευσης από την υποψηφιότητα των Κεμαλιστών, διάσπαση των ψήφων των Γκρίζων Λύκων μεταξύ Ερντογάν και Ογκάν). Η ίδια παγιωμένη εικόνα αποτυπώνεται και επί του εδάφους (βλέπε τους χάρτες), με την αντιπολίτευση να κερδίζει, όπως και το 2018, στα παραδοσιακά προπύργια των Κεμαλιστών στη δύση και σε αυτά του HDP στα εδάφη του Β. Κουρδιστάν και τον Τ. Ερντογάν να επικρατεί στις επαρχίες της «βαθιάς Τουρκίας».

Στις προεδρικές εκλογές ο Τ. Ερντογάν έλαβε 49.5% ή 27,1 εκατ. ψήφους (το 2018 έλαβε 52,6% και 26,3 εκατ. ψήφους). Ο Κεμάλ Κιλιντσάρογλου, της ενωμένης αντιπολίτευσης έλαβε 44,9% ή 24,6 εκατ. ψήφους (το 2018 ο υποψήφιος των Κεμαλιστών απέσπασε το 30,6% των ψήφων, με την Ακσενέρ και τον Ντεμιρτάς του HDP, που τώρα στήριξαν τον Κ. Κιλιντσάρογλου. να καταγράφουν ποσοστά 7,3% και 8,4% αντίστοιχα, αθροιστικά δηλαδή όλοι μαζί ποσοστό 36,3%). Τρίτος ήρθε, παρά την πόλωση, ο υπερεθνικιστής Σινάν Ογκάν με 5,7% ενώ ένα 0,4% του εκλογικού σώματος ψήφισε τον αποσυρθέντα Μουχαρέμ Ιντσέ. Βλέπουμε ουσιαστικά δύο σχεδόν αμετάβλητα μπλοκ παρά τις εσωτερικές ανακατατάξεις (απορρόφηση της αντιπολίτευσης από την υποψηφιότητα των Κεμαλιστών, διάσπαση των ψήφων των Γκρίζων Λύκων μεταξύ Ερντογάν και Ογκάν). Η ίδια παγιωμένη εικόνα αποτυπώνεται και επί του εδάφους (βλέπε τους χάρτες), με την αντιπολίτευση να κερδίζει, όπως και το 2018, στα παραδοσιακά προπύργια των Κεμαλιστών στη δύση και σε αυτά του HDP στα εδάφη του Β. Κουρδιστάν και τον Τ. Ερντογάν να επικρατεί στις επαρχίες της «βαθιάς Τουρκίας».

Ακραίοι εθνικιστές και φανατικοί Ισλαμιστές

Παρά την πόλωση, μεταξύ AKP και CHP, μεγάλη ήταν η διασπορά ψήφων σε μικρότερα κόμματα. Ενισχυμένες βγαίνουν οι ακραία εθνικιστικές και φανατικές ισλαμιστικές δυνάμεις, που συμμαχώντας με τον Ερντογάν έχουν εκπροσώπηση στη βουλή. Δεν αναφερόμαστε μόνο στο MHP του Μπαχτσελί που παγιώνεται ως σύμμαχος-ρυθμιστής του καθεστώτος Ερντογάν αλλά και στο ακραία σουνιτικό Νέο Κόμμα Ευημερίας του Φατίχ Ερμπακάν (γιου του πρώην πρωθυπουργού της Τουρκίας) που έλαβε 2,8% και εξέλεξε 5 βουλευτές και το κουρδικό συντηρητικό ισλαμιστικό κόμμα HUDA-PAR που συμμετέχοντας στις λίστες του AKP εξέλεξε 4 βουλευτές. Πλάι στα παραπάνω, ποσοστό 2,5% έλαβε η συμμαχία των υπερεθνικιστικών κομμάτων που στήριξε την υποψηφιότητα του Σ. Ογκάν, μένοντας όμως εκτός βουλής, ανεβάζοντας το συνολικό ποσοστό των εκτός βουλής κομμάτων στο 9% (από 2.5% το 2018). Στον αντίποδα εκτός βουλής έμειναν οι «μικροί» σύμμαχοι των Κεμαλιστών, με το Κόμμα Δημοκρατίας και Προόδου του Αλί Μπαμπατσάν (πρώην υπουργός Οικονομικών του Ερντογάν) και το ήπια ισλαμικό Κόμμα του Μέλλοντος του πρώην πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου να καταγράφουν ποσοστά μικρότερα του 1%.

Οι ψήφοι των Κούρδων

Το HDP διατηρεί την πρωτιά στις επαρχίες όπου κυριαρχεί το κουρδικό στοιχείο. Στις περιοχές αυτές υπερισχύει και στις προεδρικές εκλογές ο Κ. Κιλιντσάρογλου, γεγονός που αποδεικνύει ότι η πλειοψηφία των Κούρδων του HDP ακολούθησαν τη γραμμή του κόμματος για ενίσχυση του ηγέτη της αντιπολίτευσης. Τα ποσοστά του HDP (που συμμετείχε στις εκλογές ως Αριστερό και Πράσινο Κόμμα σε συμμαχία με το αριστερό κόμμα TIP υπό τον τίτλο Συμμαχία για την Εργασία και την Ελευθερία) εμφανίζουν σημαντική πτώση της τάξης των 3-5 ποσοστιαίων μονάδων στις περιοχές αυτές. Το αριστερό φιλοκουρδικό κόμμα φαίνεται να διατηρεί μεν σημαντικές δυνάμεις αλλά έχει απώλειες που οφείλονται από τη μία στην ακραία καταστολή, τις διώξεις και τη νοθεία του καθεστώτος Ερντογάν και από την άλλη σε διαρροή ψήφων τόσο προς το κεμαλικό CHP (από το οποίο δεν μπόρεσε να διαχωριστεί πλήρως) όσο και προς το συμμαχικό TIP (κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα).

Οι περιοχές των σεισμών

Ο Ερντογάν δεν έχει τις απώλειες που προέβλεπαν πολλοί στις επαρχίες που χτυπήθηκαν από τους φονικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου. Κατά περίπτωση, φαίνεται να διατηρεί τα προπύργιά του (Καρανμαράς, Μαλάτια, Ελαζίγκ) ενώ διατηρεί το προβάδισμα σε άλλα (Κιλίς, Χατάι) παρά την πτώση του έως και 10 μονάδες. Η πολιτική Ερντογάν να επιμείνει, τόσο στις προεκλογικές του ομιλίες όσο και στις εξαγγελίες, για επιδόματα και ανοικοδόμηση και στην επούλωση των πληγών που άφησε πίσω του ο σεισμός φαίνεται να αντέστρεψε την αρχική οργή που συγκέντρωσε απέναντι του λόγω των υπόγειων σχέσεων του με τους εγκληματίες εργολάβους που φέρουν τη βασική ευθύνη για τους δεκάδες χιλιάδες νεκρούς.

Στα μεγάλα αστικά κέντρα

Στις προεδρικές εκλογές ο Τ. Ερντογάν χάνει τη μάχη σε 4 από τα 5 μεγαλύτερα αστικά κέντρα. Συγκεκριμένα σε Κωνσταντινούπολη και Άγκυρα υπολείπεται του Κ. Κιλντσάρογλου κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες, χάνει με πάνω από 25 και 15 ποσοστιαίες μονάδες στα προπύργια των Κεμαλιστών τη Σμύρνη και την Αττάλεια αντίστοιχα, ενώ κερδίζει με 11 μονάδες διαφορά μόνο την Προύσσα. Αυτή η διάσταση μεταξύ των μεγάλων αστικών κέντρων και της περιφέρειας είναι μια πραγματικότητα που καταγράφηκε και σε προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις και αποτυπώνει μεταξύ άλλων μια πληθώρα αντιθέσεων ταξικών, ηλικιακών, μορφωτικών, ιδεολογικών κ.ά. που φαίνεται να τέμνουν την τουρκική κοινωνία και διαρκώς εντείνονται.

Οι ψήφος των Τούρκων στο εξωτερικό

Στις εκλογές συμμετείχαν 1,77 εκατ. Τούρκοι του εξωτερικού (οι μισοί περίπου από τους έχοντες δικαίωμα ψήφου). Ο Τ. Ερντογάν απέσπασε 57,2% με τον Κ. Κιλιντσάρογλου να συγκεντρώνει το 39,8% των ψήφων. Η παραπάνω διαφορά μεγαλώνει ακόμη περισσότερο, στις κοινότητες Τούρκων στην Ευρώπη που αποτελούν και τη μεγαλύτερη μερίδα ψηφοφόρων (1,2 εκατ. ψήφοι σε Γερμανία, Γαλλία, Βέλγιο, Ολλανδία). Εκεί ο Τ. Ερντογάν κερδίζει με εντυπωσιακά ποσοστά της τάξης του 70%, απόδειξη της ισχυρής παρέμβασης του ισλαμικού και εθνικιστικού του λόγου στις κοινότητες αυτές, που σε στιγμές διεκδικεί να διαμορφώσει προς όφελος της Τουρκίας και την εξωτερική πολιτική των χωρών αυτών.

Ανάρτηση από: https://edromos.gr/