Μελέτης Μελετόπουλος : Η Κίνηση των 91 και τα σενάρια για Σαμαρά- Καραμανλή

 

Ο Μελέτης Μελετόπουλος, μιλάει στον 98.4 με αφορμή την Διακήρυξη των 91 και τα σενάρια που θέλουν αυτή την πρωτοβουλία, να απευθύνεται προς τους Αντώνη Σαμαρά- Κώστα Καραμανλή ώστε να μπουν μπροστά για να ανοίξει ο δρόμος για ανασύνθεση του πολιτικού σκηνικού της χώρας, το οποίο όπως λέει, όπως είναι σήμερα η χώρα, βρίσκεται σε οριακή κατάσταση αποσύνθεσης.

Η στρατηγική ήττα του εθνομηδενισμού

Του Μελέτη Μελετόπουλου

Ο ΣΥΡΙΖΑ κατάγεται από ένα τμήμα του ΚΚΕ, το ΚΚΕ Εσωτερικού, που αποσχίσθηκε το 1968 από την σταλινική ορθοδοξία και ακολούθησε την γραμμή του δημοκρατικού σοσιαλισμού και της ευρωπαϊκής πορείας της Ελλάδας. Τα ιδρυτικά του στελέχη ήταν σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο Ηλίας Ηλιού, ο Λεωνίδας Κύρκος και ο Μπάμπης Δρακόπουλος. Όταν όμως, μετά τo 1974, ανήλθε σταδιακά στον κομματικό μηχανισμό η δικτυωμένη στα πανεπιστήμια “γενιά του Πολυτεχνείου”, στο κόμμα αυτό αναδύθηκαν διάφορα εισαχθέντα εθνομηδενιστικά ιδεολογήματα, που στράφηκαν με μανία εναντίον της έννοιας του έθνους και του πατριωτισμού.

Ασφαλώς αυτή η ανιστόρητη και επιστημονικά σαθρή εθνομηδενιστική ιδεοληψία δεν αφορούσε το σύνολο των στελεχών του ΚΚΕ εσωτερικού. Και ούτε την ηγεσία του (Κωνσταντόπουλος, Αλαβάνος). Αλλά από αυτόν τον χώρο προήλθαν (και διαδόθηκαν και σε άλλους χώρους) οι διάφορες διαστρεβλώσεις της ελληνικής ιστορίας και η επίθεση εναντίον της εθνικής συνείδησης και ταυτότητας.

Το ΚΚΕ εσωτερικού επί δεκαετίες λειτούργησε περισσότερο σαν κλειστή και αυτοαναφορική λέσχη πολιτικών συζητήσεων. Άλλαξε διάφορα ονόματα και τελικώς σχηματοποιήθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ, τον οποίον παρέλαβε από τον Αλαβάνο το 2008 ο Αλέξης Τσίπρας. Η εκλογική άνοδος του (μέχρι το 2012 εκλογικά περιθωριακού) ΣΥΡΙΖΑ υπήρξε συγκυριακό φαινόμενο, οφειλόμενο στhν βίαιη χρεωκοπία της χώρας και στην μαζική εκπτώχευση της κοινωνίας το 2010-15.

" Περί Πολυτεχνείου "

Του Μελέτη Η. Μελετόπουλου

Το καλοκαίρι του 1973 παραθερίζαμε οικογενειακώς στο Ναύπλιο, στο ξενοδοχείο Διόσκουροι. Μαζί μας έμεινε για λίγες μέρες η γνωστή μας οικογένεια Σπαρτίδη. Ο Άθως Σπαρτίδης, Γενικός Διευθυντής του υπουργείου Συντονισμού, οικονομολόγος του LSE, γυιός αξιωματικού που σκοτώθηκε στην Αλβανία, ακέραιος άνθρωπος, με γκρίζο κοντοκουρεμένο μουστάκι, γυαλιά φυμέ, τα τυπικά της δεκαετίας του ’60 με τις οξείες γωνίες, άτεγκτος, αυστηρός, παλαιομοδίτης, καθαρευουσιάνος, οξύθυμος και δεξιός. Μαζί η γυναίκα του, η δεκαοκτάχρονη κόρη του, και ο δεκαεξάχρονος γυιός του Αλέξανδρος.

Τον Αλέξανδρο τον θυμάμαι σαν να τον βλέπω μπροστά μου. Ήταν ένας χαρούμενος, φλύαρος έφηβος, με γυαλάκια, άκρως πολιτικοποιημένος, σε ριζική αντίθεση με τον υπερδεξιό αντικομμουνιστή πατέρα του, με τα κατοχικά και εμφυλιοπολεμικά βιώματα. Αντιθέτως ο Αλέξανδρος ήταν παιδί των sixties, μιάς εποχής απελευθερωτικής, ρηξικέλευθης, επαναστατικής. Ήταν επόμενο το χάσμα των γενεών μεταξύ πατέρα και υιού Σπαρτίδη. 

Ο κοινοτισμός στον αστερισμό των νεοελληνικών πολιτικών ιδεών

Του Μελέτη Μελετόπουλου* από το Άρδην τ. 93

Στον κατάσπαρτο, χωρίς συνοχή και ευθείες γραμμές, χώρο των νεοελληνικών πολιτικών ιδεών, εμφανίσθηκε δυναμικά η κοινοτική πρόταση στο πρόσωπο του μοναχικού στοχαστή Ίωνος Δραγούμη και του συνοδοιπόρου του, Περικλή Γιαννόπουλου. Στην σύνθετη και αντιφατική σκέψη του Δραγούμη, ο κοινοτισμός συνυπάρχει με άλλα ετερογενή στοιχεία, όπως είναι ο δημοτικισμός, ο εθνικισμός και ο κοσμοπολιτισμός, ταυτόχρονα. Ο δραγουμικός κοινοτισμός είναι συντηρητικός, ρομαντικός, προβιομηχανικός∙ άλλοτε συνάδει και άλλοτε όχι με τα άλλα μέρη της πολιτικής του σκέψης. Ο δημοτικισμός και ο κοινοτισμός του, π.χ., έχουν ως κοινό παρονομαστή την αγάπη για την γνήσια και αυθεντική έκφραση του λαού, διότι πρόκειται για την πανάρχαιη γλωσσική του έκφραση και για την εξίσου πανάρχαιη θεσμική του έκφραση. Ο Δραγούμης δεν αναπτύσσει τις κοινοτικές του ιδέες με την ακριβή γλώσσα του πολιτειολόγου, αλλά με την γλαφυρότητα του λάτρη της αγροτικής κοινωνίας, του λογοτέχνη, του αισθητικού και του περιηγητή.
Ο κοινοτισμός του Δραγούμη δεν είναι επαναστατικός, δεν προτείνει δηλαδή την υλοποίηση κάποιας ουτοπίας. Είναι μάλλον συντηρητικός, διότι, σε εποχή που οι κοινότητες ήταν η ζώσα κοινωνιολογική πραγματικότη­τα του Ελληνισμού, ιδίως του τουρκοκρατούμενου και του απόδημου, ο Δραγούμης πρότεινε την αναγνώρισή τους από το κράτος και την ανακοπή της βαθμιαίας αποδόμησής τους.
Σε αντίθεση με τον σοσιαλισμό, τον μαρξισμό, τον ιδεαλισμό και τις άλλες δυτικής προέλευσης θεωρίες, ο κοινοτισμός υπήρξε λοιπόν αυθεντικό προϊόν, που συνελήφθη σε οργανική συνάφεια με το ελληνικό κοινωνιολογικό παρελθόν και την πραγματικότητα της ελληνικής υπαίθρου, της διασποράς και των τουρκοκρατούμενων ελληνικών χωρών. Ο Δραγούμης, κατά την μακεδονική του θητεία, έζησε και έδρασε στα πλαίσια των κοινοτήτων και βίωσε την έμπρακτη καθοριστική συμβολή τους στην επιβίωση του χειμαζόμενου Ελληνισμού, καθώς και τις αδυναμίες τους.

Το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν

Του Μελέτη Μελετόπουλου

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ συγκροτήθηκε από κατά κανόνα ακέραιους ανθρώπους, χωρίς δεσμεύσεις, δουλείες και εξαρτήσεις. 
Διαπραγματεύεται με την στήριξη του ελληνικού λαού και την σιωπηρή συναίνεση του υπόλοιπου πολιτικού κόσμου, προσπαθώντας να κρατήσει την Ελλάδα μέσα στο ευρώ με στοιχειώδη αξιοπρέπεια. Μέχρι στιγμής δεν έχει βρεθεί λύση, αλλά τουλάχιστον υπάρχει μία αντίσταση στην γερμανική απαίτηση για γενική εκποίηση της χώρας. 

Το πολιτικό κεφάλαιό της, η νέα κυβέρνηση οφείλει να το διαφυλάξει από άστοχες κινήσεις και άσκοπη απώλεια ενέργειας.

Οι μεγαλύτεροι κίνδυνοι για την κυβέρνηση είναι οι ακόλουθοι:

Το ελληνικό έθνος δεν είναι πρόσφατη κατασκευή

Α­πό­σπα­σμα α­πό το βι­βλί­ο του Μελέτη Μελετόπουλου, To ζήτημα του πατριωτισμού, το ο­ποί­ο κυ­κλο­φό­ρη­σε πέ­ρυ­σι α­πό τις εκ­δό­σεις Πα­πα­ζή­ση, δημοσιεύτηκε στο Άρδην τ. 84.

Τά στε­ρε­ό­τυ­πα καί οἱ ἰ­δε­ο­λη­ψί­ες τῆς «προ­ο­δευ­τι­κῆς» δι­α­νό­η­σης

«Θά ᾽ρθει πρῶ­τα ἕ­να ψευ­το­ρω­µ­έ­ϊ­κο˙
νά µήν τό πι­στέ­ψεις. Θά φύ­γει πί­σω».
Κο­σµ­ᾶς Αἰ­τω­λός

Μία ὀ­λι­γά­ρι­θµ­η ἀλ­λά παν­τα­χοῦ πα­ροῦ­σα ὁ­µ­ά­δα πα­νε­πι­στη­µ­ια­κῶν, δη­µ­ο­σι­ο­γρά­φων, δι­α­νο­ου­µ­έ­νων καί πο­λι­τευ­τῶν ἐ­πι­χει­ρεῖ τά τε­λευ­ταῖ­α χρό­νια µέ συ­στη­µ­α­τι­κό καί ἐ­πί­µ­ο­νο τρό­πο νά ἐ­πη­ρε­ά­σει τήν κοι­νή γνώ­µ­η καί ἰ­δι­α­ί­τε­ρα τήν νε­ο­λα­ί­α καί νά µ­ε­τα­βά­λει τήν ἱ­στο­ρι­κή συ­νε­ί­δη­ση καί το­ύς πο­λι­τι­κο­ύς προ­σα­να­το­λι­σµ­ο­ύς τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ λα­οῦ. Προ­ω­θεῖ και­νο­φα­νεῖς ἀ­πό­ψεις γιά γε­γο­νό­τα µ­ε­ί­ζο­νος ση­µ­α­σί­ας, ὅ­πως ἡ Ἑλ­λη­νι­κή Ἐ­πα­νά­στα­ση, ἀλ­λά καί ὑ­πο­στη­ρί­ζει συγ­κε­κρι­µ­έ­νες θέ­σεις γιά τίς σύγ­χρο­νες ἑλ­λη­νο­τουρ­κι­κές σχέ­σεις, τό Κυ­πρια­κό, τήν ἐν­τα­ξια­κή πο­ρε­ί­α τῆς Τουρ­κί­ας πρός τήν Εὐ­ρω­πα­ϊ­κή ῞Ε­νω­ση, τήν ὑ­πο­τι­θέ­µ­ε­νη ὕ­παρ­ξη µ­ει­ο­νο­τή­των στό ἐ­σω­τε­ρι­κό τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ κρά­τους, τήν ἀ­πό­δο­ση ρα­τσι­στι­κῶν καί σω­βι­νι­στι­κῶν χα­ρα­κτη­ρι­στι­κῶν στόν ἑλ­λη­νι­κό λαό, τήν σχέ­ση µ­ας µέ τήν Ὀρ­θο­δο­ξί­α καί πολ­λά ἄλ­λα. Ἡ ἀ­πή­χη­ση αὐ­τῶν τῶν ἀν­τι­λή­ψε­ων στήν ἑλ­λη­νι­κή κοι­νω­νί­α εἶ­ναι ἐ­λά­χι­στη, ἀ­φοῦ ὅ­λες οἱ ἔγ­κυ­ρες µ­ε­τρή­σεις τῆς κοι­νῆς γνώ­µ­ης δε­ί­χνουν µία συν­τρι­πτι­κή κυ­ρι­αρ­χί­α τοῦ πα­τρι­ω­τι­κοῦ αἰ­σθή­µ­α­τος καί τῶν πα­ρα­δο­σια­κῶν ἀ­ξι­ῶν σέ ὅ­λες τίς ἡ­λι­κί­ες καί τίς κοι­νω­νι­κές ὁ­µ­ά­δες. Πα­ρά ταῦ­τα, ἡ προ­σπά­θεια χον­δρο­ει­δοῦς ἀ­να­θε­ώ­ρη­σης τῆς ἑλ­λη­νι­κῆς ἱ­στο­ρί­ας, µ­α­ζί µέ τήν προ­ώ­θη­ση «ἐ­ναλ­λα­κτι­κῶν» ἀ­πό­ψε­ων στά ἐ­θνι­κά µ­ας θέ­µ­α­τα, ἔ­χουν προ­κα­λέ­σει κα­τά και­ρούς µ­ε­γά­λες ἀν­τι­δρά­σεις καί τήν ὀργή τῆς κοι­νῆς γνώ­µ­ης.  []

Τέσσερα σενάρια γιά την κρίση στην Κύπρο

Του Μελέτη Μελετόπουλου

Όλοι πιά έχουν συνειδητοποιήσει ότι η μοίρα της Κύπρου με αυτήν της Ελλάδας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες. Η εξελισσόμενη κρίση στην Μεγαλόνησο αφορά εξ ίσου και τα δύο ελληνικά κράτη της Ανατολικής Μεσογείου. Τα πιθανά σενάρια που υπάρχουν μπροστά μας, εκτός και εάν συμβεί κάτι απρόβλεπτο, είναι τα εξής. 
Σενάριο πρώτο: η Τουρκία κλιμακώνει περαιτέρω την κρίση, είτε επιχειρώντας να τοποθετήσει πλατφόρμα και γεωτρύπανο μέσα στην κυπριακή ΑΟΖ είτε στέλνοντας πολεμικά πλοία να προσεγγίσουν την κυπριακή ακτογραμμή είτε προκαλώντας τα ελληνικά πολεμικά που βρίσκονται εκεί. Σε αυτήν την περίπτωση, θα βρεθεί αντιμέτωπη όχι μόνον με το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό αλλά και το ρωσσικό και το ισραηλινό που ναυλοχούν στην περιοχή, πιθανώς δε και με τον αμερικανικό Έκτο Στόλο.
Παράλογο εγχείρημα, αλλά βεβαίως κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει μία τέτοια εξέλιξη, αφού η εμφανής κρίση μεγαλείου του Ερντογάν μπορεί να τον οδηγήσει σε γεωπολιτική παραίσθηση και το γνωστό σύνδρομο «σταματώ το τραίνο με το δάχτυλο». Μικρές πάντως πιθανότητες έχει, κατά την γνώμη μου, αυτό το σενάριο. 

Πώς δουλεύει το «σύστημα»

Του Μελέτη Μελετόπουλου* 

«Προτείνω γιά πρόεδρο τον Ν. Αλιβιζάτο», είπε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Καθημερινή» (Κυριακή, 14 Σεπτεμβρίου) ο επικεφαλής του κόμματος «Ποτάμι». Ήταν άλλωστε η μόνη συγκεκριμένη πρόταση που έκανε. Οι άλλες ήταν του τύπου «Πληροφορικά συστήματα και διαφάνεια παντού. Όχι στο κράτος επιχειρηματίας. Δεν είμαστε κρατιστές, ούτε όμως στοχεύουμε στην αποδιοργάνωση του κράτους. Ενίσχυση του πρωτογενούς παραγωγικού τομέα και των εξαγωγών.» κλπ. κλπ. Φαντάζομαι ότι ούτε η ΝΔ ούτε το ΠΑΣΟΚ ούτε η ΔΗΜΑΡ ούτε κανένα κόμμα του παλιοκομματισμού δεν θα είχε απολύτως καμμία αντίρρηση στα παραπάνω. Ενδιαφέρουσα, επίσης, είναι η πλήρης απουσία οιαςδήποτε αναφοράς στην εξωτερική πολιτική και στην εθνική άμυνα. 

«Η δυστυχία να είσαι Έλληνας»

Του Μελέτη Μελετόπουλου

Διάβασα με πραγματική θλίψη ένα άρθρο του κ. Νίκου Δήμου σε πολιτική ιστοσελίδα, με τίτλο «Πότε θα διδαχθούν τα παιδιά την αλήθεια για το 21;» Το άρθρο επιχειρεί να απαξιώσει την μεγάλη Επανάσταση, στην οποία ο κ.Δήμου οφείλει το γεγονός ότι είναι ελεύθερος άνθρωπος και όχι δούλος σε ένα ανελεύθερο κράτος. Στο γεμάτο μίσος κείμενό του, παραθέτει εκφράσεις του τύπου: «Η επανάσταση ξεκίνησε όχι από τους ηρωικούς αρματολούς και κλέφτες (αντίθετα αυτοί και μέσα στον Αγώνα πολεμούσαν σαν μισθοφόροι για αμοιβή και λάφυρα)....»,  «Το Πατριαρχείο το αφόρισε.  Οι Πρόκριτοι και οι Ιεράρχες το χλεύασαν. Ο Καποδίστριας του γύρισε τις πλάτες. Ο Κοραής μας το μυκτήρισε», «Η Εκκλησία όχι μόνο δεν πρωτοστάτησε στον Αγώνα αλλά τον πολέμησε με κάθε τρόπο.», «Φυσικά κανείς δεν ήταν στην Αγία Λαύρα στις 25 Μαρτίου και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός όχι μόνο δεν σήκωσε το λάβαρο (που φτιάχτηκε μετά από 50 χρόνια) αλλά έβριζε τον επαναστάτη Παπαφλέσσα ως ‘εξωλέστατον’», «Η επανάσταση του 21 απέτυχε ολοκληρωτικά», «Στην Επανάσταση έγιναν πράξεις θηριωδίας εκ μέρους των Ελλήνων. Στην κατάληψη της Τριπολιτσάς σφάχτηκαν πάνω από 30.000 άμαχοι – ανάμεσά τους πολλοί Εβραίοι που ήταν αμέτοχοι στον αγώνα. Λόγος: το πλιάτσικο..... (Αντίθετα οι Τουρκαλβανοί υπερασπιστές της πόλης έφυγαν αλώβητοι μετά από συμφωνία. Που σημαίνει ότι ο Κολοκοτρώνης είχε τον έλεγχο του στρατού του και άρα επέτρεψε τη εθνοκάθαρση).” Κλπ. κλπ.

Το ελληνικό έθνος δεν είναι πρόσφατη κατασκευή

Α­πό­σπα­σμα α­πό το βι­βλί­ο του Μελέτη Μελετόπουλου, To ζήτημα του πατριωτισμού, το ο­ποί­ο κυ­κλο­φό­ρη­σε πέ­ρυ­σι α­πό τις εκ­δό­σεις Πα­πα­ζή­ση, δημοσιεύτηκε στο Άρδην τ. 84.

Τά στε­ρε­ό­τυ­πα καί οἱ ἰ­δε­ο­λη­ψί­ες τῆς «προ­ο­δευ­τι­κῆς» δι­α­νό­η­σης

«Θά ᾽ρθει πρῶ­τα ἕ­να ψευ­το­ρω­µ­έ­ϊ­κο˙
νά µήν τό πι­στέ­ψεις. Θά φύ­γει πί­σω».
Κο­σµ­ᾶς Αἰ­τω­λός

Μία ὀ­λι­γά­ρι­θµ­η ἀλ­λά παν­τα­χοῦ πα­ροῦ­σα ὁ­µ­ά­δα πα­νε­πι­στη­µ­ια­κῶν, δη­µ­ο­σι­ο­γρά­φων, δι­α­νο­ου­µ­έ­νων καί πο­λι­τευ­τῶν ἐ­πι­χει­ρεῖ τά τε­λευ­ταῖ­α χρό­νια µέ συ­στη­µ­α­τι­κό καί ἐ­πί­µ­ο­νο τρό­πο νά ἐ­πη­ρε­ά­σει τήν κοι­νή γνώ­µ­η καί ἰ­δι­α­ί­τε­ρα τήν νε­ο­λα­ί­α καί νά µ­ε­τα­βά­λει τήν ἱ­στο­ρι­κή συ­νε­ί­δη­ση καί το­ύς πο­λι­τι­κο­ύς προ­σα­να­το­λι­σµ­ο­ύς τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ λα­οῦ. Προ­ω­θεῖ και­νο­φα­νεῖς ἀ­πό­ψεις γιά γε­γο­νό­τα µ­ε­ί­ζο­νος ση­µ­α­σί­ας, ὅ­πως ἡ Ἑλ­λη­νι­κή Ἐ­πα­νά­στα­ση, ἀλ­λά καί ὑ­πο­στη­ρί­ζει συγ­κε­κρι­µ­έ­νες θέ­σεις γιά τίς σύγ­χρο­νες ἑλ­λη­νο­τουρ­κι­κές σχέ­σεις, τό Κυ­πρια­κό, τήν ἐν­τα­ξια­κή πο­ρε­ί­α τῆς Τουρ­κί­ας πρός τήν Εὐ­ρω­πα­ϊ­κή ῞Ε­νω­ση, τήν ὑ­πο­τι­θέ­µ­ε­νη ὕ­παρ­ξη µ­ει­ο­νο­τή­των στό ἐ­σω­τε­ρι­κό τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ κρά­τους, τήν ἀ­πό­δο­ση ρα­τσι­στι­κῶν καί σω­βι­νι­στι­κῶν χα­ρα­κτη­ρι­στι­κῶν στόν ἑλ­λη­νι­κό λαό, τήν σχέ­ση µ­ας µέ τήν Ὀρ­θο­δο­ξί­α καί πολ­λά ἄλ­λα. Ἡ ἀ­πή­χη­ση αὐ­τῶν τῶν ἀν­τι­λή­ψε­ων στήν ἑλ­λη­νι­κή κοι­νω­νί­α εἶ­ναι ἐ­λά­χι­στη, ἀ­φοῦ ὅ­λες οἱ ἔγ­κυ­ρες µ­ε­τρή­σεις τῆς κοι­νῆς γνώ­µ­ης δε­ί­χνουν µία συν­τρι­πτι­κή κυ­ρι­αρ­χί­α τοῦ πα­τρι­ω­τι­κοῦ αἰ­σθή­µ­α­τος καί τῶν πα­ρα­δο­σια­κῶν ἀ­ξι­ῶν σέ ὅ­λες τίς ἡ­λι­κί­ες καί τίς κοι­νω­νι­κές ὁ­µ­ά­δες. Πα­ρά ταῦ­τα, ἡ προ­σπά­θεια χον­δρο­ει­δοῦς ἀ­να­θε­ώ­ρη­σης τῆς ἑλ­λη­νι­κῆς ἱ­στο­ρί­ας, µ­α­ζί µέ τήν προ­ώ­θη­ση «ἐ­ναλ­λα­κτι­κῶν» ἀ­πό­ψε­ων στά ἐ­θνι­κά µ­ας θέ­µ­α­τα, ἔ­χουν προ­κα­λέ­σει κα­τά και­ρούς µ­ε­γά­λες ἀν­τι­δρά­σεις καί τήν ὀργή τῆς κοι­νῆς γνώ­µ­ης.  []

Ο κοινοτισμός στον αστερισμό των νεοελληνικών πολιτικών ιδεών

Του Μελέτη Μελετόπουλου* 

Στον κατάσπαρτο, χωρίς συνοχή και ευθείες γραμμές, χώρο των νεοελληνικών πολιτικών ιδεών, εμφανίσθηκε δυναμικά η κοινοτική πρόταση στο πρόσωπο του μοναχικού στοχαστή Ίωνος Δραγούμη και του συνοδοιπόρου του, Περικλή Γιαννόπουλου. Στην σύνθετη και αντιφατική σκέψη του Δραγούμη, ο κοινοτισμός συνυπάρχει με άλλα ετερογενή στοιχεία, όπως είναι ο δημοτικισμός, ο εθνικισμός και ο κοσμοπολιτισμός, ταυτόχρονα. Ο δραγουμικός κοινοτισμός είναι συντηρητικός, ρομαντικός, προβιομηχανικός∙ άλλοτε συνάδει και άλλοτε όχι με τα άλλα μέρη της πολιτικής του σκέψης. Ο δημοτικισμός και ο κοινοτισμός του, π.χ., έχουν ως κοινό παρονομαστή την αγάπη για την γνήσια και αυθεντική έκφραση του λαού, διότι πρόκειται για την πανάρχαιη γλωσσική του έκφραση και για την εξίσου πανάρχαιη θεσμική του έκφραση. Ο Δραγούμης δεν αναπτύσσει τις κοινοτικές του ιδέες με την ακριβή γλώσσα του πολιτειολόγου, αλλά με την γλαφυρότητα του λάτρη της αγροτικής κοινωνίας, του λογοτέχνη, του αισθητικού και του περιηγητή.