Του Γεράσιμου Δεληβοριά
Το τέλος της Μεταπολίτευσης (μια συζήτηση με σημασία)
Μπορούμε να μιλάμε για μια ενιαία περίοδο Μεταπολίτευσης? Ο καθηγητής Κ. Βεργόπουλος απαντά κατ’ αρχήν αρνητικά σε μια συνάντηση που οργάνωσε το περιοδικό ΑΡΔΗΝ. Η περίοδος των 34 χρόνων από το 74 μέχρι σήμερα, σίγουρα αναλύεται σε υποπεριόδους, που καθεμιά της είχε διαφορετικά χαρακτηριστικά, τουλάχιστον όσον αφορά την οικονομική πολιτική που ασκήθηκε στην κάθε μία περίοδο και σ’ αυτό έχει οπωσδήποτε δίκηο.
Υπάρχει όμως ένα βασικό χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου, που την ξεχωρίζει οπωσδήποτε από την προδικτατορική περίοδο κι αυτήν με τη σειρά της από την περίοδο του μεσοπολέμου και πάει λέγοντας προς τα πίσω. Είναι το πολιτικό σύστημα, όπως αυτό αποτυπώθηκε στο ΄τελευταίο Σύνταγμα, ο τρόπος άσκησης και διαχείρισης της εξουσίας, αλλά και το σύμπλεγμα των πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών δυνάμεων, που ασκούν και διαχειρίζονται την εξουσία στη χώρα μας, αυτό που σίγουρα ενοποιεί την περίοδο της μεταπολίτευσης και την διαφοροποιεί από τις προηγούμενες.
Μένοντας και επιμένοντας στο οικονομικό πεδίο ο κ. Βεργόπουλος δείχνει πολύ σωστά, πως είναι η ανισοκατανομή και συγκέντρωση του πλούτου σε λίγα χέρια, αυτό που τελικά οδήγησε στην κρίση, ολόκληρη την καπιταλιστική οικονομία , καθώς ο πλούτος, αποτυπωμένος σε χρήμα συσσωρεύονταν και εξακολουθεί να συσσωρεύεται με τη μορφή του αποθησαυρισμού, άρα είναι νεκρό κεφάλαιο, που όχι μόνον δεν εξυπηρετεί την οικονομία, αλλά αντίθετα, αποτελεί τροχοπέδη της και οδηγεί όπως οδήγησε στην κρίση, που φυσικά εκδηλώθηκε πρώτα στους αδύνατους κρίκους της αλυσίδας, τον Μεσογειακό Νότο και με ιδιαίτερη σφοδρότητα στη χώρα μας. Και φυσικά προκάλεσε και τη σημερινή πολιτική κρίση, όχι μονάχα στη χώρα μας.
Η σωστή κατά άλλα οικονομική ανάλυση, αλλά και η γενικότερη συλλογιστική, δεν εξηγεί ότι στη χώρα μας, δεν έχουμε μια απλή πολιτική κρίση, όπως στις άλλες χώρες, αλλά μια πανεθνική κρίση κι ότι τέτοιες κρίσεις η χώρα μας έχει ξαναζήσει αρκετές φορές. Μερικές φορές μάλιστα, χρειάστηκε η επιβολή δικτατορίας, για ν΄ αποτρέψει την πλήρη κατάρρευση του αστικού πολιτικού και κοινωνικού συστήματος.
Ή αστάθεια του πολιτικού συστήματος και οι επαναλαμβανόμενες πανεθνικές κρίσεις, εξηγούνται πρώτον από το γεγονός ότι το κοινοβουλευτικό σύστημα ήταν προϊόν εισαγωγής στη χώρα μας κατά την ίδρυση της από τις Δυτικές Δυνάμεις και «δεν υπήρξε αναγκαία κι αναπόδραστη απόρροια εσωτερικών διεργασιών» και δεύτερον από το γεγονός πως ο εισαγόμενος κοινοβουλευτισμός εγκολπώθηκε τις προϋπάρχουσες πατριαρχικές κοινωνικές σχέσεις, δημιουργώντας το «πελατειακό κράτος των Αθηνών» (βλ. Π.Κονδύλη, Οι αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας).
Σαν την Λερναία Ύδρα, αυτό το κράτος γεννά συνεχώς νέους πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς σχηματισμούς εξουσίας, με τους σπασμούς των πανεθνικών κρίσεων, παραμένοντας αλώβητο το ίδιο. Ο μεγάλος κίνδυνος σήμερα είναι ακριβώς αυτός, ο ΣΥΡΙΖΑ και οι λοιπές «αντιμνημονιακές» δυνάμεις, ν’ αποδειχτούν το καινούργιο κεφάλι του τέρατος, καθώς δεν έχουν προτείνει κανένα σχέδιο για την οριστική εξάλειψη του.
Ενώ οι δύο δημοσιογράφοι (Λυγερός και Χριστακόπουλος) έμειναν περισσότερο στην ανάλυση των εκλογικών ποσοστών της 6ης Μαϊου και στις πιθανές επιπτώσεις τους, ο περιβαλλοντολόγος Γ. Σχίζας επεσήμανε την αναβίωση της μετανάστευσης Ελλήνων προς άλλες χώρες, τοποθετώντας την μάλιστα στο πλαίσιο του «νεοαποικισμού» που δημιουργεί η νέα παγκόσμια οικονομική πραγματικότητα.
Στο ίδιο φαινόμενο αναφέρθηκε και ο συγγραφέας Γ.Καραμπελιάς, διερωτώμενος μάλιστα εάν η κρίση που βιώνει η χώρα μας δημιουργήθηκε από τις χώρες- αφεντικά της νέας οικονομικής τάξης πραγμάτων, ακριβώς και για να δημιουργήσουν ένα νέο μεταναστευτικό ρεύμα προς τις χώρες τους κυρίως νέων επιστημόνων και ειδικευμένων ατόμων. Ανέφερε μάλιστα σαν παράδειγμα, την είδηση του πενταπλασιασμού των Ελλήνων γιατρών στη Γερμανία.
Οπωσδήποτε ο καπιταλισμός, στη νεαρή του ηλικία κατέστρεψε συνειδητά τις προϋπάρχουσες φεουδαλικές και κοινοτικές μορφές ιδιοκτησίας και νομής της γής, για ν’ «απελευθερώσει» φθηνά εργατικά χέρια για τα εργοστάσια του. Η ίδια πορεία ακολουθείται στην Κίνα εδώ και τριάντα περίπου χρόνια, αλλά και σε άλλες χώρες. Συνεχίζοντας μάλιστα τη συλλογιστική του Γ.Καραμπελιά, θα πρέπει να θυμηθούμε και την «προσφορά» της Αυστραλιανής κυβέρνησης για την «εισαγωγή» διαφόρων ειδικοτήτων στη χώρα της, ενώ έχει αυξηθεί και ο αριθμός των Ελλήνων μεταναστών πρώτης και δεύτερης γενιάς, που παλιννοστούν στη Γερμανία και τις άλλες χώρες.
Ο ίδιος συγγραφέας επεσήμανε και μια συνιστώσα που δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς, τη δημιουργία ενός νέου κοινωνικού «μεσοστρώματος» τα τελευταία σαράντα χρόνια, χωρίς όμως ν’ αναφερθεί διεξοδικά σ’ αυτό, αναλύοντας τα χαρακτηριστικά του, αποδίδοντας τη δημιουργία του στη «διαφθορά» που γεννά το πολιτικό σύστημα.
Έχει σημασία όμως να επιμείνουμε, καθώς αυτό το κοινωνικό στρώμα, είναι δημιούργημα του σύγχρονου πελατειακού κράτους και του πολιτικού συστήματος που το διαχειρίζεται και κυρίως γιατί είναι υπερτροφικό και δυσανάλογα μεγαλύτερο από τα υπόλοιπα κοινωνικά στρώματα, των οποίων αποτελεί υποσύνολο, διαφοριζόμενο απ’ αυτά καθώς είναι δημιούργημα και κοινωνική βάση του πελατειακού πολιτικού συστήματος.Απ’ αυτή την άποψη, αποκτά το πραγματικό της νόημα η διαβόητη φράση του Πάγκαλου
Την ίδια αιτία της «διαφθοράς» ολόκληρης της κοινωνίας μάλιστα έβλεπε ο Γ.Καραμπελιάς στο ερώτημα «γιατί οι Έλληνες δεν εξεγείρονται» ενώ υφίστανται μια τέτοια οικονομική επίθεση, σε άρθρο του στο ΑΡΔΗΝ, πριν από ένα περίπου χρόνο.
Το ίδιο φαινόμενο όμως, είχε παρατηρηθεί στις αρχές της δεκαετίας του 90 στην πρώην ΕΣΣΔ, με την κατάρρευση του κομμουνισμού και την υιοθέτηση ενός «άγριου φιλελευθερισμού» με πρώτο μέτρο την κατάργηση της μονιμότητας στην εργασία και της κρατικής εγγύησης μισθών, εκπαίδευσης, υγείας και κοινωνικής μέριμνας.
Και κεί, ενώ ο κοινωνικός ιστός είχε διαλυθεί και είχαν εμφανιστεί ακραίες καταστάσεις (κάθετη αύξηση της πορνείας και της επαιτείας, εγκατάλειψη παιδιών κλπ) δεν υπήρξε κοινωνική έκρηξη, αλλά περιορισμένες αντιδράσεις. Η απάντηση, εκτός από τη διατήρηση των κατασταλτικών μηχανισμών του σοβιετικού καθεστώτος και την γρήγορα ανάπτυξη της μαφίας, που εξαφάνιζε κάθε ενοχλητικό, βρίσκεται στο γεγονός πως οι εξελίξεις ήσαν πολύ γρήγορες και η κοινωνία, αποχαυνωμένη από την καταπίεση και τον κρατικό προστατευτισμό, δεν πρόλαβε να τις αφομοιώσει έγκαιρα και ν’ αντιδράσει ανάλογα. Σαν την ευρισκόμενη σε κώμα γυναίκα στην ταινία «Αντίο Λένιν» η κοινωνία στην πλειοψηφία της έβλεπε τη νέα πραγματικότητα σαν «εικονική», σαν ένα κακό όνειρο που γρήγορα θα τελείωνε με την επαναφορά του παλαιότερου καθεστώτος (ακόμη υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν ξυπνήσει από το κώμα). Όταν πια άρχισε να συνειδητοποιεί τη νέα κατάσταση, ήταν πολύ αργά. Τότε αναζήτησε έναν «ισχυρό άνδρα» που θα την «έσωζε», εναποθέτοντας τις ελπίδες της στον Πούτνιν. Το ίδιο σενάριο με τη Γερμανία του μεσοπολέμου, όταν τα υποβαθμισμένα κοινωνικά μεσοστρώματα, έθρεψαν το ναζισμό κι έφεραν τον Χίτλερ στην εξουσία.
Στο ίδιο έργο θεατές, βλέπουμε και στη χώρα μας αυτό το καινούργιο μεσόστρωμα, να λειτουργεί σαν αμορτισέρ που απορροφά τους κοινωνικούς κραδασμούς, καθώς ελπίζει, τη διατήρηση της κατάστασης του. Είναι το ίδιο στρώμα που παρέμεινε στα δύο κόμματα του πάλαι ποτέ δικομματισμού? Είναι κομμάτι του ίδιου στρώματος αυτό που στράφηκε στο ναζισμό? Αν ψάξει ο καθένας μας στα παραδείγματα της καθημερινότητας μας, αλλά κι όσα παρακολουθήσαμε σε τηλεοπτικές εκπομπές και συζητήσεις, θα δεί ότι ναι, κάτι τέτοιο συμβαίνει. Θ’ αναζητήσει και η ελληνική κοινωνία έναν «ισχυρό άνδρα» για ν’ ακουμπήσει τις κουρασμένες ελπίδες της? Στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ της Κυριακής 13/5/12, υπήρχε ένα «περίεργο» δημοσίευμα που συσχέτιζε την μετά το θάνατο του Παπάγου εποχή, όπου ανέτειλε του άστρο του «αρειμάνιου» προπάτορα των Καραμανλήδων, με τη σημερινή. Ο αρθρογράφος αναρωτιόταν αν θα συμβεί κάτι ανάλογο σήμερα. Κι επειδή κανείς καινοφανής αστέρας δεν φωτίζει τον κατασκότεινο ουρανό μας, μήπως κάπου ετοιμάζεται αυτό το άστρο?
