Μὰ μπορεῖ νὰ κακοφορμίσει ἡ θάλασσα;
Της Αγγελίνας Μεταξάτου (Δρ Επιστήμης της Θάλασσας, Msc Δημόσιας Υγείας.)
Στο παρελθόν ο ολιγοτροφισμός των νερών της Ελλάδας, ήταν το πολυτιμότερο οικολογικό χαρακτηριστικό της. Ο ολιγοτροφισμός σε σχέση με τον ευτροφισμό/ μεσοτροφισμό που σήμερα χαρακτηρίζει το σύνολο των θαλασσών μας, έχει την ίδια ακριβώς σχέση που έχει το διαμάντι με το κάρβουνο. Τα κρυστάλλινα ολιγοτροφικά νερά είναι σπάνια, γαλανά, διαυγή, υψηλής βιοποικιλότητας. Τα μεσοτροφικά ή ευτροφικά λόγω ανθρωπογενούς ρύπανσης νερά, είναι πράσινα, θολά, κατά περιόδους εμφανίζουν κίτρινη ή ερυθρά απόχρωση. Στα βράχια δημιουργείται ένα στρώμα μικροοργανισμών γλοιώδες και εμφανίζονται νέα είδη που είναι δείκτες ρύπανσης. Είναι μειωμένης βιοποικιλότητας και εμφανίζουν τα φαινόμενα αύξησης τοξικών αλγών (HABs) που είναι επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία. Στην επιφάνειά τους δημιουργούνται αδιάλυτοι αφροί σαν σαπουνάδα. Η θάλασσα μυρίζει άσχημα λόγω των αποβλήτων, ιδίως σε περίοδο ανοξίας, φαινόμενο συχνό το καλοκαίρι.
- Η εμφάνιση της βιομηχανικής/εντατικής ιχθυοκαλλιέργειας
Η εμφάνιση της βιομηχανικής εντατικής ιχθυοκαλλιέργειας στην χώρα ήρθε με την εμφάνιση του ΠΑΣΟΚ το 1982, στο σεισμογενές νησί της Κεφαλλονιάς. Εισήχθη σαν επενδυτική, ή καλύτερα, σαν βαριά επιδοτούμενη δραστηριότητα από έναν παλιό πολιτικό Οίκο της χώρας.
Ξεκίνησε σε έναν μοναδικό από οικολογικής πλευράς και γεωμορφολογίας κόλπο, τον κόλπο του Αργοστολίου όπου το καρστικό πεδίο του, ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης διοχετεύει στο βυθό του κόλπου, ποτάμια από καθαρό και πλούσια οξυγονωμένο κρυστάλλινο νερό. Ο κόλπος του Αργοστολίου ήταν φημισμένος για τα ολιγοτροφικά κρυστάλλινα γαλάζια νερά του που δημιουργούσαν μια μοναδική διαφάνεια στο βυθό και μεγάλη βιοποικιλότητα. Η διαφάνεια των νερών επέτρεπαν την αλιεία με καμάκι σε βάθος > 20μ. Ήταν ένας ολιγοτροφικός παράδεισος γεμάτος πολύτιμα αλιεύματα όπως σπάνια όστρακα: πίνες, πετροσωλήνες, αχιβάδες, αλλά και πρώτης κατηγορίας ψάρια: σφυρίδες, συναγρίδες, λιθρίνια, κ.λπ. Ένας αστείρευτος πλούτος που έθρεφε για αιώνες τις δεκάδες χιλιάδες κατοίκους και στήριξε τις πολυμελείς οικογένειες τους στην περιοχή. Στις δύο άκρες του δημιουργούνται δύο υγροβιότοποι, ο Κούταβος και το πανέμορφο άλλοτε Λειβάδι ενδιαίτημα για χέλια, θέση ωοτοκίας θαλάσσιων ειδών και πτηνών και πολύτιμο μέρος για την ανάπτυξη των νεαρών ιχθυδίων. Οι δύο υγροβιότοποι όπως και ο κόλπος έχουν πια υποβαθμιστεί οικολογικά και αισθητικά…Παλιότερα για τα νερά της Κεφ/νιας ο Ζ. Λορεντζάτος έγραφε: [«Τίποτα δεν μπορεί να περιγράψει την άμμο αυτή, το κάθε σπυρί της. Έπρεπε να την είχες πατήσει και να σου είχε δοθεί η χάρη, … σαν αποτραβιέται ο κόσμος, να λουστείς στο γεράνιο νερό το αχάραχτο που την κατοικεί και τη μουσκεύει νύχτα μέρα, για να καταλάβεις άκοπα το μέτρο μιας τέτοιας δωρεάς (…)
Το νερό στα μέρη εκείνα ήταν ένα νερό κάτασπρο που ασημόπαιζε στο φως και όπου κολυμπώντας έβλεπες κάτω στον πάτο τον ίσκιο σου να σαλεύει στην άμμο τη μαργαριταρένια, που απλωνόταν καλοστρωμένη, σκαλοπάτια σκαλοπάτια, και γεμάτη μεριές μεριές από τρύπες, άλλες μικρές, άλλες μεγαλύτερες, χίλιω λογιώ, που οδηγούσαν ποιος ξέρει σε ποιες κατοικίες απόκρυφες, κοινοβιακές, και ιδιόρρυθμες, όπως τα μοναστήρια. ]
- Κοινή Αλιευτική Πολιτική
Επιδότηση υδατοκαλλιεργειών και επιδότηση για την απόσυρση του αλιευτικού στόλου ήταν οι μεγάλοι πυλώνες της Ευρωπαϊκής κοινής αλιευτικής πολιτικής [ΚΑΠ]. Δύο τερατώδη πολιτικά εργαλεία που έκαναν πλούσιους πολλούς μεσάζοντες, μελετητές, «παράγοντες» και δημόσιους υπάλληλους. Εργαλεία που μεθοδικά και σε κλίμα λαϊκής ευφορίας υποβάθμισαν και απαξίωσαν τον αλιευτικό τομέα με τρία μέσα.
1. Τη χρηματοδότηση επιλεγμένων ατόμων ή συνεταιρισμών, με κανόνες που ήταν συχνά ενάντια στην κοινή πρακτική και ηθική των τοπικών κοινωνιών.
2. Τα νέα υπερεθνικά εργαλεία επιβολής πολιτικής (Κανονισμοί, Οδηγίες της Ευρ. Επιτροπής και αποφάσεις Ευρ. Δικαστηρίου) χωρίς κοινωνική συναίνεση και ευαισθησία.
3. Την επιβολή της αδιαφάνειας, της ολιγαρχικής αντίληψης και του εύκολου πλουτισμού στο όνομα της ανάπτυξης, διαβρώνοντας έτι περαιτέρω την προβληματική διοίκηση και ηγεσία.
Τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα επέφεραν μια γρήγορη μεταβολή στα μέσα και την οργάνωση της παραγωγής, διέλυσαν εδραιωμένες κοινωνικές και περιβαλλοντικές ισορροπίες, και περιφρόνησαν την βούληση και το μέλλον της κοινωνίας των περιοχών εφαρμογής των προγραμμάτων. Το δόγμα της ΚΑΠ ήταν το δόγμα του «Σοκ και Δέος» για τον πρωτογενή τομέα, με συνέπεια η πλεονάζουσα παραγωγή και οι αθρόες εισαγωγές να οδηγήσουν στην απαξίωση του.
Μείωση του στόλου, στο όνομα της προστασίας των ιχθυοαποθεμάτων και του περιβάλλοντος
Ένα κρεσέντο περιορισμών χωρίς πάντα επαρκή επιστημονική τεκμηρίωση σε βάρος του απλού ψαρά επεβλήθησαν από την ΕΕ με την συναίνεση του πολιτικού προσωπικού της χώρας. Το παραδοσιακό σκαρί, το ξύλινο τρεχαντήρι, στοχοποιήθηκαν σαν εργαλεία μίζερης ζωής και καταστράφηκαν κατά εκατοντάδες χιλιάδες, σκορπώντας δισεκατομμύρια επιλεκτικά σε ημέτερους και την καταστροφή στα αλιευτικά πεδία. Τα παραδοσιακά σκαριά, πονήματα σοφίας αιώνων, αισθητικής και λειτουργικής τελειότητας, ήταν καμωμένα από άξια χέρια, τους καραβομαραγκούς, σε τοπικά ναυπηγεία με φυσικά υλικά και ταίριαζαν στην ολιγοτροφική κλειστή Ελληνική θάλασσα. Η ΕΟΚ όμως, για χάρη των ευρωπαίων βιομηχάνων, τα θεώρησε τριτοκοσμικά και τα αντικατέστησε στα πρώτα προγράμματα ΚΑΠ, με (σιδερένια κατά προτίμηση) σκάφη μεγάλου μήκους υπερδιπλάσιου του παραδοσιακού, κατάλληλα για ανοικτή θάλασσα. Η τοπική ναυπηγική βιοτεχνία διαλύθηκε, ενώ οι εισαγωγές αλιευτικών σκαφών από ξένα ναυπηγεία, «αναπτύχθηκαν».
Ο έμπειρος ψαράς που δεν ήθελε συναλλαγές με τα Υπουργεία και τους παρατρεχάμενους, ο στυλοβάτης της τέχνης του, δεν είχε τόπο πια να απλώσει δίκτυα, δεν είχε τρόπο να ανταγωνιστεί τα νέα τεράστια σκάφη με τις ογκώδεις μηχανές. Παράλληλα αποκλείστηκε από εκατοντάδες κόλπους και όρμους λόγω των ιχθυοκαλλιεργειών οι οποίες έχουν μάλιστα μια μεγάλη ζώνη προστασίας γύρω από τον μισθωμένο χώρο τους! Αλλά και της οικοδόμησης των ακτών για ξενοδοχεία, μαρίνες κλπ.
Τα ελληνικά αλιευτικά, είναι σε λίγους γνωστό, ότι εκμεταλλευόντουσαν και σήκωναν για δεκάδες χρόνια την ελληνική σημαία όχι μόνον στη Μεσόγειο αλλά και στα παράλια της Β. και Δ. Αφρικής. Ατλαντική αλιεία την έλεγαν και τα σκάφη της διαλύθηκαν με ειδικά παχυλά Ευρωπαϊκά προγράμματα διάλυσης της υπερπόντιας αλιείας. Οι ψαροκαπετάνιοι μας, οι πρέσβεις μας αυτοί στην Αφρική, αντικαταστάθηκαν από Ασιάτες ή και Τούρκους.
Αντί για την αναδιάρθρωση του κλάδου και την αυτάρκεια της χώρας σε αλιευτικά προϊόντα, ο τομέας υποβαθμίστηκε κυρίως σαν παράδοση (γνώση και τεχνική), κοινωνική αξία, και ο πληθυσμός της υπαίθρου μυήθηκε στον παρασιτισμό. Κάτω από την πίεση της πολιτικής αυτής, η γη και η εργασία στον πρωτογενή τομέα απαξιώθηκαν δραματικά αφού όλοι πια περιμένουν την επιδότηση. Εμπειρία χιλιάδων χρόνων μαζί με μια βαθιά γνώση της θαλάσσιας ζωής και της ισορροπίας του ανθρώπου στο θαλάσσιο περιβάλλον, σβήνει. Η λήψη των αποφάσεων γίνεται πλέον στις μακρινές Βρυξέλες, χωρίς την συναίνεση του ενδιαφερόμενου.
Άλλοι αλιείς αποσύρθηκαν, κάποιοι αναδιαρθρώθηκαν ακολουθώντας τις σειρήνες των επιδοτούμενων δωματίων και στράφηκαν κυρίως στον τουρισμό. Από καραβοκύρης, καμαριέρα.
Η πολιτική μείωσης του στόλου και της αλιείας ονομάστηκε βιώσιμη ανάπτυξη, εκσυγχρονισμός και πράσινη πολιτική ενάντια στο δόγμα της υπεραλίευσης. Το ίδιο διάστημα η Τουρκία ακολουθεί την αντίστροφη πολιτική αυξάνει γρήγορα την αλιευτική της δύναμη και μπαίνει δυναμικά στο Αιγαίο, την Ανατ. Μεσόγειο ακόμα και στα δικά μας νερά με τα σκάφη της. Σήμερα ο αλιευτικός τομέας μετά από 40 χρόνια επιχειρησιακά προγράμματα ανάπτυξης, απλά φυτοζωεί. Δεν έχει οργανωμένες αγορές και πλήττεται από την περιβαλλοντική υποβάθμιση που προκαλεί η «ανάπτυξη».
Παρόλα αυτά, ο Ελληνικός στόλος είναι ο μεγαλύτερος σε αριθμό σκαφών στην Ευρώπη με πολύ χαμηλή όμως παραγωγικότητα. Η αλιεία για τον Έλληνα ήταν και εξακολουθεί να είναι σημαντική, παρά τον οικονομικό μαρασμό της.
Η μέση και παράκτια αλιεία, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ το 2019, συνέλεξαν 82.000 τόνους ιχθύες αξίας μόλις 273,5 εκατ. € και απασχόλησαν 20.000 άτομα, δίνοντας ένα μικρό έστω εισόδημα σε χιλιάδες οικογένειες στα νησιά. Ενώ η κωπήλατη αλιεία απασχολεί 17.000 άτομα εκ των οποίων τα 5.000 άτομα είναι επαγγελματίες (ΕΛΣΤΑΤ 2009-2011). Τα εισοδήματα των παράκτιων αλιέων είναι δύσκολο να εκτιμηθούν, είναι όμως γεγονός ότι ο κλάδος θρέφει χιλιάδες φτωχές οικογένειες και αυτό θα έπρεπε να γίνεται σεβαστό από την ηγεσία της χώρας.
Το ψωμί της θάλασσας γίνεται όλο και πιο πικρό, αλλά παραμένει αναγκαίο.
H σημασία της αλιείας στην απασχόληση στη χώρα, φαίνεται και από τα στοιχεία της Eurostat του έτους 2017 (https://rb.gy/ecuu2n). Στην Ισπανία εργάζονται 41 χιλ. άτομα στην αλιεία, 29 χιλ. στην Ιταλία και στην Ελλάδα 21 χιλ. Αλλά, στη Μεσόγειο και την Μαύρη Θάλασσα το 2/5 (40%) της ολικής ευρωπαϊκής παραγωγής ψαριών (ΕΠΨ) τα πιάνουν ιταλικά σκάφη, ΜΟΝΟΝ το 16,6% ΕΠΨ αλιεύονται από Ελληνικά σκάφη ενώ το 15,1% από κροατικά.
Περιβάλλον, πραγματική οικονομία και ιχθυοκαλλιέργεια
Αλλοίμονο σε όσους προδώσουν τη θάλασσα, γιατί έχει τρόπους να τους καταπίνει.
Η υδατοκαλλιέργεια προωθήθηκε από επιδέξια λόμπυ στο όνομα της πράσινης ανάπτυξης. Οι πρώτες ιχθυοκαλλιέργειες εγκαταστάθηκαν τη δεκαετία του 1980 σε κλειστούς όρμους, κοντά σε πόλεις, συχνά με την παρουσία των ΜΑΤ και σκληρή καταστολή, και εκεί παραμένουν έως και σήμερα. Γιατί οι παχυλές επιδοτήσεις και η τεράστια οικονομική και «θεσμική» βοήθεια που έλαβαν παρά την έλλειψη χωροθέτησης και τα προβλήματα αδειοδότησης που είχαν (;), δεν έπεισε τους επενδυτές να εργαστούν και να αποκτήσουν τεχνογνωσία και δεξιότητα. Οι στρογγυλοί πανάκριβοι κλωβοί ανοικτής θαλάσσης που αγοράζουν πρέπει να αγκυρώνονται σε μεγάλα βάθη (>40μ) στην ανοικτή θάλασσα έξω από κόλπους και όχι δίπλα στην ακτή και κοντά στους οικισμούς που παραμένουν. Προβληματική είναι ακόμα και η διαχείριση των μονάδων και ο έλεγχος σε αυτές από την πολιτεία. Τα ψάρια στοιβαγμένα στους κλωβούς αρρωσταίνουν συνεχώς και γίνεται χρήση πολλών φαρμάκων, αντιβιοτικών ακόμα και φορμόλης, αλλά και χημικών για τον καθαρισμό των διχτυών κα. Όσοι μίλησαν στην Ελλάδα για τα προβλήματα της ιχθυοκαλλιέργειας στο περιβάλλον μπήκαν σε εφιαλτικές περιπέτειες.
Από το διαδίκτυο επιλέγω δύο αναφορές: 1. η αναφορά για τον ιχθυολόγο κ. Χρήστο Λοβέρδο Στελλακάτο ο οποίος καταγγέλλει μια απίστευτη δικαστική δίωξη και άγρια περιπέτεια που βίωσε γιατί αναφέρθηκε στις συνθήκες εκτροφής των ψαριών στην ιχθυοκαλλιέργεια όπου εργαζόταν (https://rb.gy/a6uhag).
2. την περιπέτεια του τ. υπαλλήλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Έλληνα της διασποράς, Γιώργου Ζησιμάτου. (https://rb.gy/fmdmqb). Ο πρόωρα χαμένος Ζησιμάτος δέχθηκε όμοια αγωγή με αυτήν του κ. Χ. Στελλακάτου γιατί σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης είπε τη γνώμη του για τη ρύπανση του κόλπου Αργοστολίου, η οποία δεν άρεσε στα ιχθυοτροφεία.
Εντυπωσιακό είναι ότι οι μελέτες πάνω στο φλέγον θέμα των επιπτώσεων της υδατοκαλλιέργειας στην Ελλάδα είναι λίγες, αποσπασματικές και μικρής κλίμακας παρά την τεράστια διασπορά των ιχθυοκαλλιεργειών στην Ανατ. Μεσόγειο που προκαλεί σωρευτικό αποτέλεσμα.
Αν και το θέμα της οικολογικής επίπτωσης της ιχθυοκαλλιέργειας είναι πολύ σοβαρό και δεν μπορεί να αναλυθεί εδώ, αξίζει να ειπωθούν δυο λόγια. Η υδατοκαλλιέργεια απαιτεί τεράστιες ποσότητες θαλασσινού αλλά και γλυκού νερού για τους ιχθυογενετικούς σταθμούς και το συσκευαστήριο. Σε μία μόνο μονάδα της Λέσβου π.χ. σύμφωνα με τη ΜΠΕ δηλώνεται ότι: [εντός του γηπέδου του συσκευαστηρίου έχουν ανορυχθεί και λειτουργούν επτά γεωτρήσεις θαλασσινού νερού, οι οποίες καλύπτουν τις ανάγκες σε νερό του ιχθυογεννητικού σταθμού δηλ. 1.457.455 m3/ετησίως. Οι ανάγκες σε νερό του συσκευαστηρίου ανέρχονται στα 1.248 m3 /ετησίως, οι οποίες καλύπτονται από το δημοτικό δίκτυο. Για την κάλυψη των αναγκών του προσωπικού σε νερό, έχουν ανορυχθεί και λειτουργούν δύο γεωτρήσεις, ετήσιας απολήψιμης ποσότητας 328,5 m3.]
Η υδατοκαλλιέργεια επιβαρύνει το νερό με ποικίλα χημικά και βιολογικά στοιχεία όπως νεκρά ψάρια, χημικά και φάρμακα για την θεραπεία των ψαριών και την απολύμανση των εγκαταστάσεων, υπολείμματα τροφής, βλέννα, απόβλητα ελαιώδη από τα ιχθυέλαια αλλά και τα καύσιμα των βοηθητικών σκαφών, πλαστικά και φελιζόλ και στερεά απόβλητα από κάθε είδους κατασκευές εντός της θάλασσας ή επί του αιγιαλού και υλικά συσκευασίας των ψαριών και των τροφών.
Οι επιστήμονες επικεντρώνονται κυρίως στην τοπική μελέτη των εκροών από τις μονάδες δύο περιοριστικών στοιχείων στο νερό, του αζώτου Ν και φωσφόρου Ρ, τα δεδομένα τους είναι λίγα, χωρίς διάρκεια και συστηματική συλλογή και παρακολούθηση. Η αύξηση αυτών των στοιχείων Ν & Ρ συνδέεται με την αλλαγή της ποιότητας των νερών από ολιγοτροφικά σε μέσο-ευτροφικά και την οικολογική και αισθητική τους υποβάθμιση. Σύμφωνα με τα παραπάνω θα πρέπει να τονίσουμε πως οι παραγόμενες ποσότητες Ν&Ρ, περιττωμάτων, ούρων και κοπράνων εξαρτώνται από την πραγματική βιομάζα που υπάρχει στους ιχθυοκλωβούς όπως επίσης και την τροφή (ποιότητα και ποσότητα) που χορηγείται.
Πολύ γενικά: ο Islam σε εργασία του το 2005 εκτίμησε ότι στις μονάδες με κλωβούς, 132.5 kg N και 25.0 kg P αποβάλλονται στη θάλασσα για κάθε τόνο ψαριών που παράγεται και αυτές. Οι τιμές αυξάνουν σε 462.5 kg N και 80.0 kg P αν υπολογιστούν με βάση τον συντελεστή μετατρεψιμότητας της ξηρής μάζας αντί του συντελεστή μετατρεψιμότητας της συνήθους τροφής. Οι García et al., σε μελέτη τους το 2019 εκτίμησαν ότι στις μονάδες με κλωβούς, 1622 Kg CO2 και 30 Kg NOx στον αέρα, ενώ καταναλώνονται 511 Κg diesel και 1.4 Kg ορυκτέλαια για κάθε τόνο τσιπούρας που παράγεται. Σε μονάδα στη Λέσβο παραγωγής ετήσιας 600 t (τόνος, t) σε τσιπούρα και λαβράκι, εκτίμησαν ότι 12.8 t σωματιδιακό οργανικό άζωτο (PON), 11.3 t σωματιδιακό οργανικό Φωσφόρο (POP) και 5.7 t διαλελυμένο (PO4) αποβάλλεται στην υδάτινη στήλη ετησίως. Σε μονάδα στην Κύπρο παραγωγής ετήσιας 700 t σε τσιπούρα και λαβράκι, εκτίμησαν ότι 14,7 t σωματιδιακό οργανικό άζωτο (PON), 12,9 t σωματιδιακό οργανικό Φωσφόρο (POP) και 6.5 t διαλελυμένο (PO4) αποβάλλεται στην υδάτινη στήλη ετησίως. [Tsagaraki et al., 2013]. Υπάρχουν λίγες μελέτες για το πρόβλημα που προκαλεί η ιχθυοκαλλιέργεια λόγω της χρήσης φορμόλης και άλλων φαρμάκων για την θεραπεία των άρρωστων ψαριών [Leal et al., 2018] και την επίπτωση στο βένθος. Οι Belias et al. το 2003 αναφέρουν ότι κοντά στα κλουβιά δημιουργείται ένα παχύ στρώμα “κουβέρτα” ιλύος που καλύπτει σημαντικά τμήματα του θαλάσσιου βυθού και εμπλουτίζεται σε κολλοειδή οργανικό άνθρακα και ιχνοστοιχεία (Cd, Cu, Fe και Zn) που προέρχονται από αχρησιμοποίητες τροφές ψαριών. Η βιοαποικοδόμηση αυτής της ιλύος οδηγεί στην ανάπτυξη ανοξικών συνθηκών (έλλειμα οξυγόνου) που ακολουθούνται από το σχηματισμό ανεπιθύμητων αερίων, την καθίζηση ή την επανατοποθέτηση μετάλλων και την εξαφάνιση της βενθικής πανίδας (ζώα που ζουν στο βυθό της θάλασσας).
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι είναι βαρύ το αποτύπωμα της υδατοκαλλιέργειας στο περιβάλλον (νερό, αέρα, στεριά). Παρόλα αυτά όμως, ο επενδυτής (ο ελεγχόμενος) οφείλει να μελετά την βιοποικιλότητα της περιοχής της μονάδας του πριν την μίσθωση και μετά, καθώς και τη ρύπανση που προκαλεί, και να ενημερώνει την διοίκηση βάσει των όρων της αδειοδότησης του!
Το κράτος δεν έχει έναν μηχανισμό συνεχούς παρακολούθησης της ποιότητας των νερών για να εποπτεύει την τήρηση των όρων αδειοδότησης και λειτουργίας της μονάδας για την υπεράσπιση του δημόσιου συμφέροντος. Δεν καταγράφει σε ανοικτές βάσεις δεδομένων τις ποσότητες της τροφής, αλλά και των απορρίψεων των νεκρών ιστών και ψαριών, των χρησιμοποιούμενων φαρμάκων και βιταμινών, βαφών δικτυών, των διαγνωσμένων παθογόνων, των αποβλήτων χημικών, αερίων κ.α. ανά μονάδα στην παράκτια ζώνη, ως όφειλε. Έχει εκχωρήσει τον ρόλο στον ιδιώτη, συχνά ξένο και ανώνυμο μέτοχο των funds, γεγονός που προκαλεί ανησυχία στις τοπικές κοινωνίες. Κι όμως, τέτοια δημόσια επιστημονικά δίκτυα παρακολούθησης δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας και νέες προοπτικές στην υγιή οικονομία και την βιώσιμη ανάπτυξη.
Η ομιλία της κας Αναστ. Μήλιου https://bit.ly/2KkDQKg στη Βουλή ήταν διαφωτιστική, οι βουλευτές γνωρίζουν τα μεγάλα προβλήματα.
Μεταξύ άλλων είπε: [Σημαντική πτυχή του προβλήματος (της υδατοκαλλιέργειας) αποτελεί η αντίφαση του κατά πόσο προτεραιότητα είναι η πώληση των ψαριών ή η πώληση μετοχών. Οι μεγάλες εταιρείες του κλάδου οι οποίες είναι ενταγμένες στο χρηματιστήριο, επί δεκαετίες συχνά πωλούν τα προϊόντα τους σε τιμές κάτω του κόστους, δημιουργώντας γενικευμένες συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού. Ως αποτέλεσμα στην πλειονότητα του κλάδου η προστασία του περιβάλλοντος τίθεται ως τελευταία προτεραιότητα, ενώ αυτονόητο είναι ότι η ποιότητα του περιβάλλοντος καθορίζει και την ποιότητα των εκτρεφόμενων ψαριών.
…..αν και πολλοί αποκαλούν την ιχθυοκαλλιέργεια βαριά βιομηχανία της Ελλάδας, οι μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου έχουν χρέη στις τράπεζες που προσεγγίζουν το 1 δισ. ευρώ, ενώ εδώ και χρόνια βρίσκονται υπό τραπεζική επιτήρηση. Αυτό συμβαίνει παρόλα τα δεκάδες εκατομμύρια επιδοτήσεων από πόρους της Ε.Ε. που είχαν λάβει τις προηγούμενες δεκαετίες, ενώ τα τελευταία χρόνια αυτά τα υπέρογκα χρέη των μεγάλων (μόνο) εταιρειών ιχθυοκαλλιέργειας κουρεύονται συστηματικά (με ένα κούρεμα που προφανώς μέσω των τραπεζικών ανακεφαλαιώσεων μετακυλίεται στους πολίτες) κ.λπ. κ.λπ. Επίσης η ελλιπής επίσημη χαρτογράφηση των λιβαδιών Ποσειδωνίας αφήνει απροστάτευτα αυτά τα θεμελιώδους σημασίας οικοσυστήματα, τόσο από τις πρακτικές ιχθυοκαλλιέργειας, όσο και γενικότερα από πολυάριθμες άλλες ανθρωπογενείς δραστηριότητες.
Στο πλαίσιο της πρόσφατης συνεδρίασης στη Βουλή, δημιουργήθηκαν πολλά ερωτήματα από την εικόνα γενικής σύμπνοιας που παρουσιάστηκε από κρατικές αρχές, εκπροσώπους της βιομηχανίας, μελετητές και επιστήμονες, καθώς ήταν δύσκολο στον παρατηρητή να διαχωρίσει ποιος είναι ο ελεγκτής, ποιος ο ελεγχόμενος και ποίος ο μελετητής. Όπως δυστυχώς συμβαίνει σε πάρα πολλούς κλάδους στην Ελλάδα, οι κρατικές αρχές που ελέγχουν και τον τομέα της ιχθυοκαλλιέργειας, εθελοτυφλούν… .
Ως αποτέλεσμα, τα προβλήματα αυτά δεν αντιμετωπίζονται ποτέ, ενώ βλέπουμε το παράδοξο ότι δημόσιοι υπάλληλοι που πληρώνονται από τους πολίτες για να προστατεύουν το δημόσιο συμφέρον, να περιγράφουν ως κύριο πρόβλημα την αντίθεση των τοπικών κοινωνιών στην επέκταση ή τη δημιουργία νέων μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας, δεδομένης της γενικότερης υποβάθμισης που θα προκληθεί στην περιοχή.]
Εκτός από τα προβλήματα του περιβάλλοντος ήρθε και η χρεωκοπία των μεγάλων ομίλων, χωρίς όμως να προβληματιστούν οι αρμόδιοι, αφού η επιδότηση μιας επιχείρησης προϋποθέτει τα καλά οικονομικά στοιχεία της, σύμφωνα με το ισχύον δίκαιο. Η εξαγορά των χρεοκοπημένων ομίλων και η εκποίηση στοιχείων τους σε funds παρουσιάστηκε σαν επιτυχία. https://bit.ly/38x4KX6
Εν μέσω πανδημίας η σημερινή κυβέρνηση έχει βάλει όλη τη χώρα σε κατ’ οίκον περιορισμό στο όνομα της δημόσιας υγείας κι οι στοιχειώδεις δημοκρατικές διαδικασίες έχουν σταματήσει. Η περιβαλλοντική όμως επιβάρυνση σε αέρα, θάλασσα και στεριά από κάθε είδους βιομηχανική δραστηριότητα είναι επίσης ένα μείζον θέμα δημόσιας υγείας.
Μια εκκρεμότητα δεκαετιών λήγει με αυτόν τον τρόπο το 2020 σε μια περίοδο που κάθε συνάθροιση και μαζική διαμαρτυρία έχουν απαγορευτεί. Οι δήμαρχοι Πόρου και Ξηρόμερου Αιτωλοακαρνανίας αναφέρουν: [«Το Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο για τις Υδατοκαλλιέργειες (ΠΟΑΥ) ψηφίστηκε σκανδαλωδώς το 2011 μέσα σε μια νύχτα» και προσθέτουν ότι το συγκεκριμένο μοντέλο των ΠΟΑΥ στηρίχτηκε πάνω στο χωροταξικό του 2011 και αποτελεί συνέχειά του, είναι ένα χωροταξικό που έχει «ιστορικό παραβατικότητας και εξαπάτησης της κοινωνίας που νομιμοποίησε παράνομα ιχθυοτροφεία»] https://bit.ly/3p99nxo. Η ανακοίνωση του Δήμου Πόρου https://bit.ly/ 2WBscgf αναγράφονται οι περιοχές.
[Στη «μισή Ελλάδα» προβλέπεται η δημιουργία βιομηχανικών Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Υδατοκαλλιεργειών, όπως προκύπτει από επίσημη ενημέρωση που έλαβε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ο Δήμος Πόρου. …. Όπως αποδεικνύεται, μάλιστα, οι περιοχές δεν είναι 25, αλλά πολύ περισσότερες, καθώς πολλές από αυτές είναι έως και έξι μαζί στον ίδιο τίτλο, ενώ οι περισσότερες αναφέρονται σε ολόκληρους Νομούς ή σε τεράστιους κόλπους (π.χ. Β. & Ν. Ευβοϊκός).
Οι περιοχές λοιπόν στις οποίες η αρμόδια Υπηρεσία του ΥΠΕΝ μαζί με τις εταιρίες ιχθυοκαλλιέργειας έχουν αποφασίσει ότι θα δημιουργηθούν βιομηχανικές ζώνες ιχθυοτροφείων σε στεριά και θάλασσα, χωρίς ποτέ κάποιο δημοκρατικά εκλεγμένο όργανο να έχει συναινέσει σε αυτό, είναι: 1) Θερμαϊκού, 2) Πιερίας, 3) Β. & Ν. Ευβοϊκού, 4) Οξειάς, 5) Κεφαλονιάς, 6) Θεσπρωτίας, 7) Εχινάδων & Αιτωλ/νίας, 8) Κορινθίας, Αργολίδας, Δ. Σαρωνικού, 9) Διαπόριων Νήσων, Σαρωνικού, Σαλαμίνος & ευρύτερης περιοχής, 10) Πόρου, 11) Λέρου, 12) Ακτών Αρκαδίας, Βουρλιά, Όρμου Κορακιά, Νήσου Πλατιά, Μεθάνων και Τροιζηνίας, 13) Χίου, 14) Λάρυμνας–Αταλάντης, 15) Δίαυλου Ωρέων Μαλιακού, 16) Βοιωτίας, 17) Χαλκιδικής, 18) Μεγάρων, 19) Όρμος Αγ. Νικολάου, Ερατεινής, Γαλαξίδι, Αντίκυρα, 20) Λέσβου, 21) Ρόδου – Χάλκης, 22) Ψερίμου, 23) Καλύμνου, 24) Αγαθονησίου, 25) Αμβρακικού.]
Είναι όμως τόσο οικονομικά σημαντική η υδατοκαλλιέργεια όσο ισχυρίζονται οι αρμόδιοι;
Ας δούμε τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Το 2018 καταγράφηκαν εν λειτουργία 7.572 εγκαταστάσεις με ιχθυοκλωβούς, αριθμός που φυσικά δεν περιλαμβάνει τις μη αδειοδοτημένες – μη δηλωμένες θέσεις που είναι αρκετές. Αριθμός τεράστιος που αφορά ιδιοποίηση και αποκλειστική χρήση πολύτιμης από αισθητικής και οικολογικής άποψης, δημόσιας έκτασης (χιλιάδες στρέμματα παραλίας και θάλασσα 15.5 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων) παραχωρημένη έναντι συμβολικού τιμήματος (150 € /έτος /στρέμμα)! Για να δοθεί απασχόληση σε μόλις 368 πτυχιούχους και συνολικά 3165 άτομα!
Αυτά τα στοιχεία πρέπει να συγκριθούν με τα 26 χιλ. άτομα που ασχολούνται στην αλιεία, τους απασχολούμενους στον τουρισμό και τους άλλους χρήστες της παράκτιας ζώνης για να εκτιμηθεί η κοινωνική βαρύτητα του κάθε κλάδου στην υγιή οικονομία.
Στην υδατοκαλλιέργεια, η Ελλάδα έρχεται 5η στην Ευρώπη (Εurostat). Η Ισπανία παράγει το 23% της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής, η Μ. Βρετανία 16.3%, η Γαλλία 13.8%, η Ιταλία 11.4% και η Ελλάδα 9.2%. Σε αξία παραγωγής εισπράττουν η Ισπανία (578 εκατ. €, 11 %), η Ελλάδα (πιθανά να δώσει [a provisional] 546 εκατ. €, 11 %) και η Ιταλία (543 εκατ. €, 11 %).
Δεν δημοσιοποιούνται άλλα επίσημα στοιχεία από την ΕΕ ή την Γεν. Δ/νση Αλιείας όπως ορίζει η διαφάνεια, σχετικά με τα πόσα χρήματα δόθηκαν τελικά στην ιχθυοκαλλιέργεια ανά έτος, ανά νομό και δικαιούχο.
Παραχωρείται τεράστια δημόσια θαλάσσια ή παράκτια έκταση σε 7.572 εγκαταστάσεις για να παραχθεί μια ποσότητα μόλις 106,9 χιλ. τόνων αλιευμάτων αξίας μόλις 515 εκατ. € (ΕΛΣΤΑΤ 2018) ΕΝΩ το ύψος των επιδοτήσεων που εμπεριέχεται σε αυτό το ποσόν, δεν διευκρινίζεται.
Οι ΠΟΑΥ έγιναν χωρίς όραμα και την δέουσα οικολογική και δημοκρατική ευαισθησία. Δεν έλαβαν υπόψη ότι η αλόγιστη αυτή διασπορά βιομηχανικών θαλάσσιων ζωνών στη χώρα, κάνει εκ των προτέρων, την οικολογική αλλά και την υγειονομική και οικονομική παρακολούθηση τους περίπλοκη, δαπανηρή σχεδόν αδύνατη. Όπως επίσης, ότι οι επιτρεπόμενες παραγωγές πολλών χιλιάδων τόνων ανά μονάδα ή εταιρεία, πέραν των περιβαλλοντικών και κοινωνικών προβλημάτων που επιφέρουν, οδηγούν σε πλεονασματική παραγωγή ενός τόσο ευαίσθητου προϊόντος!
Οι περιοχές ανάπτυξης των υδατοκαλλιεργειών (ΠΟΑΥ) έγιναν χωρίς κοινωνική συναίνεση. Χαρακώνοντας το κορμάκι της θάλασσας σε εκατοντάδες σημεία, ονειρικά άλλοτε ακρογιάλια προσβάσιμα σε όλους. Προκαλώντας απελπισία σε όλους τους λάτρεις της θάλασσας αλλά και τον αποκλεισμό όσων τρώνε το πικρό ψωμί της.
*et.al. = κ.α. συνεργάτες στην σύνταξη μιας μελέτης **t =τόνος, 1000 κιλά βάρος
Ανάρτηση από: https://ardin-rixi.gr/
Ευχαριστώ τον φίλο Μάκη Δ.
