Όσοι μετείχαν, με οποιοδήποτε τρόπο, επώνυμο ή ανώνυμο, στις πολιτικές διεργασίες της μεταπολίτευσης κατανοούν καλύτερα ότι η πολιτική, ως έννοια που δηλώνει πρωτίστως τη συμμετοχή του πολίτη, έχει πλέον εκλείψει.
Η μεταδικτατορική περίοδος αναζήτησε μια θέσμιση της ελληνικής Δημοκρατίας πάνω στην αυθόρμητη πολιτική κινητοποίηση που εκφράστηκε κυρίως από τη δημιουργία μαζικών συμμετοχικών κομμάτων. Υπήρχε ένα είδος κομματικής δημοκρατίας, άγουρης και ανολοκλήρωτης βέβαια. Τα κόμματα γίνονταν εκκολαπτήρια θεσμικών μεταρρυθμίσεων, κοινωνικής συγκατάθεσης και ελέγχου της εξουσίας. Ωρίμαζαν ένα αίτημα στην κοινωνία πριν ολοκληρωθεί ως νομοθετική ρύθμιση. Η κατίσχυση του ρόλου των κομμάτων ως θεσμών διαμεσολάβησης ανάμεσα στο κράτος και την κοινωνία, κοινωνικοποίησης του κράτους και πολιτικοποίησης της κοινωνίας, έδιναν στο πολιτικό τοπίο την αίσθηση μιας δημοκρατικής άνοιξης.
Σ΄ αυτήν τη δημοκρατική έπαρση πρωταγωνιστούσαν οι αντιδικτατορικοί αγωνιστές αλλά και όσοι πολίτες τους κινητοποιούσαν δημοκρατικά και πατριωτικά αντανακλαστικά (μνήμη της στέρησης των πολιτικών ελευθεριών, κυπριακή τραγωδία κλπ).
Το αίτημα της «κοινωνικής συμμετοχής» αν δεν υπερέβαινε τουλάχιστον ισοστάθμιζε την αναζήτηση «χαρισματικού» ηγέτη. Στην περίπτωση του ΠΑΣΟΚ, η «αυτοοργάνωση», οι οργανώσεις βάσης και η εσωκομματική ζωή με τις συνελεύσεις των μελών, συνυπήρχαν για μερικά χρόνια με τη «χαρισματική» προσωπικότητα του Ανδρέα Παπανδρέου.
Αυτό το αυθόρμητο κίνημα δημοκρατίας κάποιοι πολιτικοί διανοητές προσπάθησαν να το οριοθετήσουν ιστορικά, να το εκφράσουν πολιτικά και να το ολοκληρώσουν θεσμικά.
