Του Μανώλη Γ. Βαρδή
Οι συχνές επαναλήψεις ενός αιτήματος δεν σημαίνει ότι αυτό έχει γίνει μία γενικότερη κοινωνική απαίτηση. Αυτό μπορούμε να πούμε ότι ισχύει και για τα αιτήματα των ομοφυλόφιλων σχετικά με το σύμφωνο συμβίωσης, εκτός βέβαια εάν δεχθούμε ότι ο δημόσιος χώρος είναι ένα πάζλ διαφόρων, πολύχρωμων απαιτήσεων.
Παρόλα αυτά. Το τελευταίο τεύχος του γερμανικού περιοδικού Der Spiegel (52/2015) φιλοξενεί ένα αφιέρωμα στον ρόλο των πατεράδων σε μία σύγχρονη οικογένεια [1]. Ξεκινά κανείς να το διαβάζει έχοντας υπόψη του τις αυξημένες υποχρεώσεις του σύγχρονου πατέρα αναφορικά με τις ανάγκες της μοντέρνας οικογένειας. Πραγματικά, στο πρώτο μέρος παρέχονται κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία για τους άνδρες που αναλαμβάνουν και τον ρόλο της μητέρας όταν αυτή απουσιάζει ή εργάζεται, για να καταλήξουμε τελικά σε πορίσματα ψυχολόγων που διατείνονται, υπό το φως της επιστημονικής έρευνας, ότι ο πατέρας και η μητέρα είναι κυρίως «κοινωνικοί ρόλοι», τους οποίους μπορούν να αναλάβουν κάλλιστα και άτομα του ιδίου φύλου. Καθώς δεν είναι ζήτημα βιολογίας, οι ρόλοι αυτοί απηχούν «κοινωνικές κατηγορίες» που μπορούν να ποικίλουν από πολιτισμό σε πολιτισμό και από κουλτούρα σε κουλτούρα.
Η συζήτηση για τον διαφορετικό ρόλο του πατέρα καταλήγει σε συζήτηση για τη δυνατότητα των ομόφυλων ζευγαριών να αναθρέψουν παιδιά, «παίζοντας» ο ένας τον ρόλο της μητέρας και ο άλλος τον ρόλο του πατέρα. Καταλαβαίνουμε, λοιπόν, ότι αυτή η ιστορία δεν αφορά μόνο τον ελληνικό «εκσυγχρονισμό», αλλά έχει να κάνει με βαθύτερες, παγκόσμιες τάσεις της σύγχρονης οικογένειας.
Εδώ και πολλά χρόνια τόσο ο Κρίστοφερ Λας [2] όσο και ο Νιλ Πόστμαν [3] έχουν ιχνηλατήσει τη διαδρομή υποβάθμισης της οικογένειας και της δυναμικής της σε ένα περιβάλλον υπέρμετρης πληροφορίας και κοινωνικοοικονομικών αλλαγών. Το «φίλτρο» ανατροφής των παιδιών, ο θεσμός της οικογένειας έχει «κλονισθεί» σε τέτοιο επίπεδο που ανήμποροι και «μπερδεμένοι» γονείς ανατρέχουν σε ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, συμβούλους και δασκάλους. Η επιστήμη της ψυχολογίας (όπως και της στατιστικής ανάλυσης) εισβάλλει στον ιδιωτικό χώρο της οικογένειας και αποφαίνεται περί παντός.
Η σχετικοποίηση του πατέρα είναι μία μακρά διαδικασία που έχει περάσει πολλά στάδια, ξεκινώντας από την ολοένα και πιο διευρυμένη διοικητική ή δικαστική παρέμβαση του κράτους κατά τον 19ο αιώνα και φθάνοντας μέχρι την «ιατρικοποίηση» της καθημερινότητας της αστικής οικογένειας του 20ου αιώνα. Με άλλα λόγια, η επιστημονική κάλυψη των ψυχολόγων της εποχής μας είναι ένα αμάλγαμα στατιστικών ερευνών, κοινωνιολογίας, συγκριτικής ανθρωπολογίας με κάποια εσάνς ψυχανάλυσης. Είμαστε στον πυρήνα της μεταμοντέρνας ιδεολογίας, για την οποία η «πατρότητα» είναι καταμερισμένη, θρυμματισμένη, πολλαπλή, κι επομένως, ανταλλάξιμη [4]
Και όμως, η πραγματική και σε βάθος επιστήμη είναι πάντα διαφορετική από την μιντιακή εικόνα της. Όταν για την λακανιανή ψυχανάλυση «ο πραγματικός πατέρας για το παιδί είναι ο άνδρας μιας γυναίκας. Αρχικά δεν πρόκειται για την κάθετη σχέση ενός άνδρα με ένα παιδί. Το παιδί έχει έναν πραγματικό πατέρα κατά το μέτρο που αυτός ο άνδρας είναι εκείνος που κατέστησε μια γυναίκα, αυτήν εδώ, αυτήν που την ονομάζω μαμά, την αιτία του πόθου του και το αντικείμενο της απόλαυσής του. Αυτό είναι αναμφίβολα το σκάνδαλο που αποκαλύπτει η ψυχανάλυση: η μόνη πραγματική εγγύηση της πατρικής λειτουργίας είναι ένας άνδρας, που έχει στραφεί προς μια γυναίκα (συνήθως τη μητέρα, αλλά όχι πάντοτε), εκείνη που είναι η αιτία του πόθου του» [5], καταλαβαίνουμε ότι η αλήθεια δεν βρίσκεται στα happenings και στις «ξαναζεσταμένες» εκκεντρικότητες των 70’s.
[1] Der Spiegel, «Lasst die Väter ran!», 52/2017, 107-112
[2] Κρίστοφερ Λας, Λιμάνι σ’ έναν άκαρδο κόσμο. Η οικογένεια υπό πολιορκίαν, μετ. Βασίλης Τομανάς, Νησίδες 2007
[3] Νιλ Πόστμαν, Η πυξίδα του Μέλλοντος. Πώς το παρελθόν μπορεί να βελτιώσει το μέλλον μας, εκδόσεις Καστανιώτη, 2002, 153εξ.
[4] Philippe Julien, Για την Πατρότητα, μετ. Παν. Βαρδής, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 1993, 62.
[5] Αυτόθι, 76.
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα είναι έργο του Paul Klee.
Ανάρτηση από: http://www.antifono.gr
