Επιτεύγματα, αλλά και γκρίζες ζώνες
Η μεγέθυνση του τουρκικού ΑΕΠ το διάστημα 2004-2012
Του Γιάννη Ξένου
Η οικονομία της Τουρκίας την προηγούμενη δεκαετία απογειώθηκε σε τέτοιο βαθμό που δεν έχει επαναληφθεί ποτέ στο παρελθόν της χώρας. Το ΑΕΠ το 2011 έφτασε τα 773,091 δισ. δολ., ενώ το 2002, όταν εξερχόταν από την κρίση του 1998-02, το ΑΕΠ έφτανε μόλις τα 232,745 δισ. δολ. Υπολογίζεται ότι ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεγέθυνσης τη δεκαετία 2002-11 ήταν της τάξης του 8,8%! Για το 2012 και το 2013 προβλέπεται ότι οι ρυθμοί ανάπτυξης θα πέσουν σε 2,3% και 3,2%, αντίστοιχα. Για να κάνουμε μια σύγκριση με την Ελλάδα, το ελληνικό ΑΕΠ ήταν 155,2 δισ. ευρώ*, το 2002 και το 2011 ήταν 208,5 δισ. ευρώ, αλλά με τάση σμίκρυνσης, που θα συνεχιστεί μέχρι και το 2014. Το 2002 η ελληνική οικονομία είχε ακόμα συγκρίσιμο μέγεθος με την τουρκική, αλλά δέκα χρόνια μετά η Τουρκία έχει ξεφύγει κατά πολύ.
Το έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης παρουσιάζει πτώση μετά τα δύο πρώτα χρόνια διακυβέρνησης του Ερντογάν και κυμαίνεται ετησίως αυτή τη δεκαετία σταθερά κάτω από το 3%, μιας και οι δημόσιες δαπάνες περιορίστηκαν σημαντικά, από το 42% του ΑΕΠ στο 35%, σε επίπεδο πολύ χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Σε όλη τη δεκαετία η τουρκική οικονομία, με την εξαίρεση της διεθνούς κρίσης του 2009, παρουσίαζε πρωτογενή πλεονάσματα. Εξαιτίας αυτής της δημοσιονομικής πολιτικής και της μεγέθυνσης του ΑΕΠ, το δημόσιο χρέος περιορίστηκε από 95% του ΑΕΠ το 2002 στο 36,8% του ΑΕΠ το 2011.
Το νοικοκύρεμα του δημοσίου από τον Ερντογάν ήταν ο ένας πυλώνας της πολιτικής του, ο άλλος ήταν οι ιδιωτικοποιήσεις κρατικών επιχειρήσεων. Οι κεμαλιστές είχαν δώσει μεγάλη έμφαση στις κρατικές επιχειρήσεις ως μέσο ανάπτυξης της τουρκικής οικονομίας. Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, επί Οζάλ, ξεκίνησε η ιδιωτικοποίηση αυτών των επιχειρήσεων, που επιταχύνθηκε επί Ερντογάν. Τη δεκαετία 2002-11 η τουρκική οικονομία άντλησε 36 δισ. δολ. από αυτές τις ιδιωτικοποιήσεις. Για το 2013, στόχος είναι οι ιδιωτικοποιήσεις να αποφέρουν 20 δισ. δολ. Οι ιδιωτικοποιήσεις βοήθησαν σημαντικά στο να προσελκυστούν κεφάλαια από το εξωτερικό, την υπό εξέταση δεκαετία εισέρρευσαν 103,9 δισ. δολ., όταν από την ίδρυση της Τουρκίας οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις δεν είχαν ξεπεράσει τα 25 δισ. δολ. Πακτωλός κεφαλαίων ήρθε στην Τουρκία και με τη μορφή βραχυπρόθεσμων τοποθετήσεων, που βοήθησαν το χρηματιστηριακό και τραπεζικό κεφάλαιό της. Αυτά τα κεφάλαια υπολογίζονται σε 115,1 δισ. δολ. μέσα στη δεκαετία, όταν από το 1986-2001 εισέρρευσαν 7,3 δισ. δολ. Τα υψηλά επιτόκια που έδινε η Τουρκία αποτελούσαν δέλεαρ για το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο.
Οι 20 σημαντικότεροι εξαγωγικοί προορισμοί της Τουρκίας
Η Τουρκία είναι προσανατολισμένη σε ένα εξαγωγικό μοντέλο οικονομίας, χωρίς όμως ποτέ να κατορθώσει να έχει θετικό ισοζύγιο συναλλαγών. Οι εξαγωγές το 2012 σκαρφάλωσαν στα 152,561 δισ. δολ., αύξηση 13% από τον προηγούμενο χρόνο. Το 2002 οι εξαγωγές ήταν 36 δισ. δολ., δηλαδή σε δέκα χρόνια αυξήθηκαν κατά 116 δισ. δολ. Το 93,9% των εξαγώγιμων προϊόντων είναι προϊόντα της μεταποίησης. Εξάγει κυρίως αυτοκίνητα, υφάσματα και ρουχισμό, σίδηρο, ατσάλι, χημικά κ.ά. Η τουρκική αυτοκινητοβιομηχανία βρισκόταν το 2006 στην 7η θέση στην κατασκευή οχημάτων παγκοσμίως, με 1.024.987 οχήματα, και το 2008 ανέβηκε στην 6η θέση με 1.147.110 οχήματα, ξεπερνώντας την Ιταλία! Η αξία των εξαγωγών των οχημάτων και ανταλλακτικών ανήλθε στα 23 δισ. δολ. Το 2000 η τουρκική αυτοκινητοβιομηχανία δεν κατασκεύαζε περισσότερα από 431.000 οχήματα, μέσα σε μια δεκαετία σημείωσε αύξηση 154%. Η Τουρκία είναι ακόμα μια από τις μεγαλύτερες ναυπηγοεπισκευαστικές χώρες του κόσμου, ενώ έμφαση δίνει και στην αμυντική βιομηχανία, όπου πια είναι και εξαγωγική, το 2011 κατέγραψε εξαγωγές 1,09 δισ. δολ. Ο κατασκευαστικός κλάδος σημειώνει μεγάλη άνθηση, η Τουρκία κατατάσσεται δεύτερη παγκοσμίως, μετά την Κίνα, ως προς το ρυθμό μεγέθυνσης.
Για να δούμε κάποιους ακόμα τομείς της τουρκικής οικονομίας: Στον αγροτικό τομέα έχει διατροφική αυτάρκεια ήδη από τις αρχές του 1980. Το 30% του πληθυσμού ασχολείται στον αγροτικό τομέα και αν ακόμα σε μεγάλο μέρος της υπαίθρου χρησιμοποιούνται απαρχαιωμένες μέθοδοι καλλιέργειας, βρίσκονται σε εξέλιξη προγράμματα εκσυγχρονισμού της αγροτικής παραγωγής.
Στις μεταφορές δεσπόζει η κρατική εταιρεία αερομεταφορών Turkish Airlines που είναι τις πλέον ανερχόμενες στον κόσμο. Πραγματοποιεί πτήσεις σε 160 διεθνείς και 41 εσωτερικούς προορισμούς, με στόλο που αποτελείται από 185 επιβατικά αεροσκάφη και 5 αεροσκάφη μεταφορών, με μικρή μέση ηλικία, 3,9 έτη. Από την τουρκική εταιρεία διακινήθηκαν το 2006 17 εκατ. επιβάτες και το 2010 29 εκατ. επιβάτες!
Στον τουρισμό, η Τουρκία κατατάχθηκε 6η ανάμεσα στους δέκα πιο δημοφιλείς προορισμούς το 2011, με 29 εκατ. αφίξεις. Το 1998 οι αφίξεις ήταν μόλις 10 εκατ. Την επισκέπτονται από την Αγγλία, τη Γερμανία, την Ολλανδία, αλλά και από τον αραβικό κόσμο, το Ιράν, τα Βαλκάνια (φυσικά, και πολλοί Έλληνες), τη Ρωσία κ.ά.
Βεβαίως, δεν είναι όλα ανθηρά για την τουρκική οικονομία, το εμπορικό έλλειμμα κάθε χρόνο διευρύνεται, μιας και εισάγει πολλά περισσότερα από όσα εξάγει. Το έλλειμμα το 2011 ξεπέρασε τα 105,9 δισ. δολ. και το ’12 έπεσε ελαφρώς, στα 83,97 δισ. δολ. Η σχέση εισαγωγών/εξαγωγών περιορίζεται στο 0,5 με 0,6. Οι εισαγωγές το 2002 ήταν 51 δισ. δολ. και το 2011 έφτασαν τα 240 δισ. δολ. Αιτία των αυξημένων εισαγωγών είναι η διαρκώς αυξανόμενη εσωτερική ζήτηση, που σε μεγάλο βαθμό συμβάλλει στη μεγέθυνση του ΑΕΠ. Προκειμένου τα νοικοκυριά να μπορούν να καταναλώνουν καταφεύγουν στο δανεισμό, με αποτέλεσμα το ιδιωτικό χρέος να διογκώνεται.
Η νέα τουρκική λίρα είχε κλειδώσει το 2005 σε νέα ισοτιμία, με 1,29 τουρκικές λίρες να ισοδυναμούν με ένα δολάριο. Έκτοτε η ισοτιμία διαρκώς διολισθαίνει, το 2010 ήταν 1,55 και στις 4 Ιουνίου 2013 1,87. Ανησυχητικό είναι ότι η τουρκική λίρα υποτιμάται και έναντι νομισμάτων χωρών που βρίσκονται πάνω κάτω στο ίδιο επίπεδο, όπως το πολωνικό ζλότι και το ισραηλινό σέκελ.
Η υποτίμηση του νομίσματος έχει σαν αποτέλεσμα να μειώνεται η αγοραστική δύναμη των Τούρκων. Οι μισθοί στην Τουρκία μπορεί να φαίνεται ότι σημειώνουν ικανοποιητική αύξηση (27,5% από το 2006), αλλά εξαιτίας της υποτίμησης του νομίσματος οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν σταθεροί και αυτό δημιουργεί κοινωνικές εντάσεις, μιας και οι εργαζόμενοι βλέπουν ότι από την οικονομική απογείωση της χώρας κερδίζουν συγκεκριμένα στρώματα, καθώς και οι ξένοι επενδυτές. Άλλωστε, η ψαλίδα της ανισοκατανομής του πλούτου είναι από τις μεγαλύτερες, αφού το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού έχει 8 φορές μεγαλύτερο εισόδημα από το φτωχότερο 20%.
Η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας δεν μπορεί να συγκριθεί με εκείνη δέκα χρόνων πριν. Στα χρόνια του Ερντογάν οι Τούρκοι έκαναν πολλά βήματα προς τα εμπρός, αλλά η εικόνα που θέλουν να δώσουν ως περιφερειακή υπερδύναμη μπορεί να πληγεί από κάποιες οικονομικές παραμέτρους, όπως η εξάρτησή της από το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, το ιδιωτικό χρέος που αυξάνεται, το εμπορικό έλλειμμα που διογκώνεται, την υποτίμηση της τουρκικής λίρας κ.ά. που με την πρόσφατη τουρκική εξέγερση το πιθανότερο είναι κατά τι να χειροτερέψουν.
Για να δούμε κάποιους ακόμα τομείς της τουρκικής οικονομίας: Στον αγροτικό τομέα έχει διατροφική αυτάρκεια ήδη από τις αρχές του 1980. Το 30% του πληθυσμού ασχολείται στον αγροτικό τομέα και αν ακόμα σε μεγάλο μέρος της υπαίθρου χρησιμοποιούνται απαρχαιωμένες μέθοδοι καλλιέργειας, βρίσκονται σε εξέλιξη προγράμματα εκσυγχρονισμού της αγροτικής παραγωγής.
Στις μεταφορές δεσπόζει η κρατική εταιρεία αερομεταφορών Turkish Airlines που είναι τις πλέον ανερχόμενες στον κόσμο. Πραγματοποιεί πτήσεις σε 160 διεθνείς και 41 εσωτερικούς προορισμούς, με στόλο που αποτελείται από 185 επιβατικά αεροσκάφη και 5 αεροσκάφη μεταφορών, με μικρή μέση ηλικία, 3,9 έτη. Από την τουρκική εταιρεία διακινήθηκαν το 2006 17 εκατ. επιβάτες και το 2010 29 εκατ. επιβάτες!
Στον τουρισμό, η Τουρκία κατατάχθηκε 6η ανάμεσα στους δέκα πιο δημοφιλείς προορισμούς το 2011, με 29 εκατ. αφίξεις. Το 1998 οι αφίξεις ήταν μόλις 10 εκατ. Την επισκέπτονται από την Αγγλία, τη Γερμανία, την Ολλανδία, αλλά και από τον αραβικό κόσμο, το Ιράν, τα Βαλκάνια (φυσικά, και πολλοί Έλληνες), τη Ρωσία κ.ά.
Βεβαίως, δεν είναι όλα ανθηρά για την τουρκική οικονομία, το εμπορικό έλλειμμα κάθε χρόνο διευρύνεται, μιας και εισάγει πολλά περισσότερα από όσα εξάγει. Το έλλειμμα το 2011 ξεπέρασε τα 105,9 δισ. δολ. και το ’12 έπεσε ελαφρώς, στα 83,97 δισ. δολ. Η σχέση εισαγωγών/εξαγωγών περιορίζεται στο 0,5 με 0,6. Οι εισαγωγές το 2002 ήταν 51 δισ. δολ. και το 2011 έφτασαν τα 240 δισ. δολ. Αιτία των αυξημένων εισαγωγών είναι η διαρκώς αυξανόμενη εσωτερική ζήτηση, που σε μεγάλο βαθμό συμβάλλει στη μεγέθυνση του ΑΕΠ. Προκειμένου τα νοικοκυριά να μπορούν να καταναλώνουν καταφεύγουν στο δανεισμό, με αποτέλεσμα το ιδιωτικό χρέος να διογκώνεται.
Η νέα τουρκική λίρα είχε κλειδώσει το 2005 σε νέα ισοτιμία, με 1,29 τουρκικές λίρες να ισοδυναμούν με ένα δολάριο. Έκτοτε η ισοτιμία διαρκώς διολισθαίνει, το 2010 ήταν 1,55 και στις 4 Ιουνίου 2013 1,87. Ανησυχητικό είναι ότι η τουρκική λίρα υποτιμάται και έναντι νομισμάτων χωρών που βρίσκονται πάνω κάτω στο ίδιο επίπεδο, όπως το πολωνικό ζλότι και το ισραηλινό σέκελ.
Η υποτίμηση του νομίσματος έχει σαν αποτέλεσμα να μειώνεται η αγοραστική δύναμη των Τούρκων. Οι μισθοί στην Τουρκία μπορεί να φαίνεται ότι σημειώνουν ικανοποιητική αύξηση (27,5% από το 2006), αλλά εξαιτίας της υποτίμησης του νομίσματος οι πραγματικοί μισθοί παραμένουν σταθεροί και αυτό δημιουργεί κοινωνικές εντάσεις, μιας και οι εργαζόμενοι βλέπουν ότι από την οικονομική απογείωση της χώρας κερδίζουν συγκεκριμένα στρώματα, καθώς και οι ξένοι επενδυτές. Άλλωστε, η ψαλίδα της ανισοκατανομής του πλούτου είναι από τις μεγαλύτερες, αφού το πλουσιότερο 20% του πληθυσμού έχει 8 φορές μεγαλύτερο εισόδημα από το φτωχότερο 20%.
Η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας δεν μπορεί να συγκριθεί με εκείνη δέκα χρόνων πριν. Στα χρόνια του Ερντογάν οι Τούρκοι έκαναν πολλά βήματα προς τα εμπρός, αλλά η εικόνα που θέλουν να δώσουν ως περιφερειακή υπερδύναμη μπορεί να πληγεί από κάποιες οικονομικές παραμέτρους, όπως η εξάρτησή της από το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, το ιδιωτικό χρέος που αυξάνεται, το εμπορικό έλλειμμα που διογκώνεται, την υποτίμηση της τουρκικής λίρας κ.ά. που με την πρόσφατη τουρκική εξέγερση το πιθανότερο είναι κατά τι να χειροτερέψουν.
*Η ισοτιμία ευρώ/δολαρίου το 2002 ήταν 0,9 και το 2011 έφτασε το 1,37. Η μετατροπή από την σελίδα www. forexticket.gr.
** Τα στοιχεία για την τουρκική οικονομία τα πήραμε από τον Κώστα Μελά, «Ακτινογραφώντας την τουρκική οικονομία», στο βιβλίο Μετά τον Ερντογάν τι; (εκ. Πατάκη) που συνέγραψε με τον Σταύρο Λυγερό. Για την τουρκική οικονομία ο Κώστας Μελάς θα μιλήσει την ερχόμενη Τετάρτη, 12 Ιουνίου στις 20:00 στο χώρο του Άρδην στην Αθήνα.
** Τα στοιχεία για την τουρκική οικονομία τα πήραμε από τον Κώστα Μελά, «Ακτινογραφώντας την τουρκική οικονομία», στο βιβλίο Μετά τον Ερντογάν τι; (εκ. Πατάκη) που συνέγραψε με τον Σταύρο Λυγερό. Για την τουρκική οικονομία ο Κώστας Μελάς θα μιλήσει την ερχόμενη Τετάρτη, 12 Ιουνίου στις 20:00 στο χώρο του Άρδην στην Αθήνα.
Ανάρτηση από: http://ardin-rixi.gr
