Σε πολύ δύσκολη θέση θα βρεθούν όσοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το σπίτι των λαών αν ρίξουν μια ματιά στα επίσημα στοιχεία που αφορούν τη δράση των εκπροσώπων των οργανωμένων συμφερόντων στις Βρυξέλλες.
Η πυρετώδης δράση των λόμπι στην έδρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φέρνει στην επιφάνεια έναν παράλληλο κόσμο συνεχών επαφών και διαβουλεύσεων που εργάζεται νυχθημερόν στην αφάνεια και πίσω από κλειστές πόρτες, κι ο οποίος νομοθετεί και αποφασίζει εν κρυπτώ από τους πολίτες, ενίοτε ακόμη και τις κυβερνήσεις τους.
Μια μικρή κι ενδεικτική μόνο γεύση για τα κατορθώματα από τη δράση των λόμπι στις Βρυξέλλες δίνει έκθεση (δες εδώ) της οργάνωσης Διεθνής Διαφάνεια (Transparency International). Πρόκειται για θεσμό που η θεματική του, η οποία αφήνει πάντα εκτός συζήτησης τη διαφθορά του ιδιωτικού τομέα, αναπαράγει τα στερεότυπα περί διεφθαρμένου δημόσιου τομέα τα οποία αποτελούν βούτυρο στο ψωμί των νεοφιλελεύθερων περικοπών στις κοινωνικές δαπάνες. Παρόλα αυτά, μπορεί κατ’ εξαίρεση, όπως τώρα, να προσφέρουν ορισμένα χρήσιμα συμπεράσματα.
Όπως για παράδειγμα σε σχέση με τις προτιμήσεις που επιδεικνύουν οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι στον προγραμματισμό των ραντεβού, όταν ανοίγουν την ατζέντα τους. Γιατί, θεωρητικά, λόμπινγκ δεν κάνουν μόνο οι εταιρείες αλλά και η περίφημη κοινωνία των πολιτών. Και πιο συγκεκριμένα Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις που χρηματοδοτούνται αδρά από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αν μάλιστα ρωτήσει κάποιος έναν παθιασμένο υποστηρικτή της «ευρωπαϊκής ιδέας» για ποιόν λόγο έχει νομιμοποιηθεί όλο αυτό το πήγαινε – έλα στα γραφεία των επιτρόπων η απάντηση που πιθανά θα εισέπραττε θα αφορούσε τη δυνατότητα επηρεασμού και παρέμβασης που πρέπει να έχουν θεσμικές και αναγνωρισμένες οργανώσεις των πολιτών, έτσι ώστε η φωνή των ψηφοφόρων να φτάνει σε όσους λαμβάνουν αποφάσεις. Πάντα για το καλό μας… Η πραγματικότητα όμως είναι τελείως διαφορετική. Η έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας, που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2015, δείχνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των συναντήσεων έγινε με εκπροσώπους εταιρειών και επιχειρηματικών ενώσεων, συγκεκριμένα το 75%! Από τις υπόλοιπες συναντήσεις το 17% αφορούσε ΜΚΟ (WWF, Greenpeace, Oxfam, Friends of Earth κ.α.), το 4% δεξαμενές σκέψης (E3G, CEPS, Bruegel, κ.α.) και το 2% τοπικές αρχές.
Σταγόνα στον ωκεανό η λογοδοσία
Η δυνατότητα μιας τόσο λεπτομερούς ακτινογραφίας των επαφών δόθηκε μετά την εισαγωγή την 1η Δεκεμβρίου 2014 κανονισμού που αφορούσε την υποχρέωση δημοσιοποίησης των επαφών που πραγματοποιούν οι 28 επίτροποι, τα μέλη των συμβουλίων τους και οι επικεφαλής των γενικών διευθύνσεων. Πρόκειται συγκεκριμένα για 240 άτομα, που είναι φυσικά σταγόνα στον ωκεανό των 33.000 παντελώς ανεξέλεγκτων ευρωγραφειοκρατών που δεν υπόκεινται σε καμιά δημόσια λογοδοσία.
Στη διάρκεια λοιπόν ενός έτους οι επίτροποι είχαν 1.348 ραντεβού με λομπίστες. 48 συναντήσεις με κάθε έναν επίτροπο δείχνει μια απλή αριθμητική πράξη επιμερισμού των συναντήσεων ανά επίτροπο. Η πολιτική όμως ποτέ δεν τα πήγαινε καλά με την αριθμητική. Προς επίρρωση μια ματιά στην ατζέντα του κάθε επιτρόπου, όπου φαίνεται ότι δεν είχαν όλοι οι επίτροποι την ίδια ζήτηση από τους λομπίστες που εδρεύουν στη βελγική πρωτεύουσα. Το ρεκόρ των επαφών είχε ο ισπανός Μιγκέλ Αρίας Κανιέτε, υπεύθυνος για το Κλίμα και την Ενέργεια, με 212 επαφές. Σχεδόν μία συνάντηση ανά εργάσιμη μέρα! Οι ανοιχτές θύρες του ισπανού επιτρόπου στους εκπροσώπους των επιχειρηματικών συμφερόντων επιβεβαίωσαν την σκληρή κριτική που είχε δεχθεί όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του το 2014 από οργανώσεις όπως οι Φίλοι της Γης (Friends of the Earth) και το Παρατηρητήριο της Εταιρικής Ευρώπης (Corporate Europe Observatory) σχετικά με τη σύγκρουση συμφέροντος που προέκυπτε λόγω της συμμετοχής της οικογένειάς του σε πετρελαϊκές επιχειρήσεις. Αμέσως μετά τον «πράσινο» επίτροπο (που δείχνει ότι οι φιλοπεριβαλλοντικές ευαισθησίες της ΕΕ δεν βρίσκονται σε σύγκρουση με τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις), ερχόταν ο γερμανός επίτροπος Γκούντερ Έτινγκερ που είχε αρμοδιότητα την ψηφιακή οικονομία, με 180 συναντήσεις, κι ακολουθούσε ο βρετανός επίτροπος Τζόναθαν Χιλ, στον οποίο είχε ανατεθεί το χαρτοφυλάκιο των χρηματοπιστωτικών αγορών, σε μια απέλπιδα προσπάθεια, τότε, να πειστεί το Σίτι να παραμείνει εντός της ΕΕ.
Στην απέναντι μεριά του τραπεζιού των αξιωματούχων της ΕΕ, η εταιρεία που κάθισε τις περισσότερες φορές ήταν η Google. Κι ακολουθούσε η Airbus κι η General Electric. Με βάση δηλώσεις των ίδιων των εταιρειών που είναι υποχρεωμένες να δημοσιεύουν τις σχετικές τους δαπάνες οι 3 εταιρείες με το ρεκόρ εξόδων για επηρεασμό των μανδαρίνων της ΕΕ ήταν οι πετρελαϊκές Exxon Mobil και Shell και ο πολυεθνικός γίγαντας του λογισμικού ευρείας χρήσης Microsoft. Αποδεικνύεται μάλιστα ότι όσο πιο μεγάλα ποσά αφιερώνει μια επιχείρηση για λόμπινγκ τόσο πιο ψηλά βρίσκεται στη λίστα των συναντήσεων. Ενδεικτικά, όσες εταιρείες είχαν περισσότερα από 20 ραντεβού με επιτρόπους δαπάνησαν άνω των 800.000 ευρώ εκείνο το έτος για λόμπινγκ. Σπορ για μεγάλα πορτοφόλια επομένως το λόμπινγκ…
Κανόνες… αδιαφάνειας
Το χειρότερο ωστόσο, για όσους εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το δημοκρατικό ιδεώδες έχει την έδρα του στις Βρυξέλλες, είναι ότι ακόμη κι αυτοί οι κανόνες διαφάνειας που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις που δημιουργεί η σύμφυση των Βρυξελλών με τα επιχειρηματικά συμφέροντα, κατά βάση αποκρύπτουν την πραγματικότητα και δεν την αποκαλύπτουν. Ότι κάτι δεν πάει και τόσο καλά με το πώς αντιλαμβάνεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τη διαφάνεια φαίνεται αν παρατηρήσει κανείς ότι από τους 8.695 καταγεγραμμένους οργανισμούς που δραστηριοποιούνται στον επηρεασμό των γκρίζων κουστουμιών και ταγιέρ, μόνο το 26% φάνηκε να έκανε κάποιο ραντεβού το 2015. Αυτή η αναντιστοιχία δείχνει ότι το μεγαλύτερο μέρος από το «πάρε – δώσε» δεν γίνεται με τους υψηλόβαθμους αξιωματούχους της Επιτροπής. Υλοποιείται στη σκιά των κανόνων διαφάνειας με πρωταγωνιστή τη χαμηλόβαθμη γραφειοκρατία που συμμετέχει σε διαπραγματεύσεις και στη σύνταξη των κανονισμών. «Η έρευνα σε διαφορετικούς τομείς πολιτικής, όπως η υγεία, ο καπνός και οι εκπομπές αυτοκινήτων δείχνει, ότι οι συναντήσεις με τα λόμπι κάτω από το επίπεδο της Γενικής Διεύθυνσης είναι πιο συχνές από τις συναντήσεις υψηλού επιπέδου. Οι συναντήσεις χαμηλότερου επιπέδου είναι από 6 ως 10 φορές πιο συχνές από τις συναντήσεις με Επιτρόπους και τους στενούς συμβούλους τους», επισημαίνει η έκθεσης της Διεθνούς Διαφάνειας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέλοντας να διαφυλάξει τους δεσμούς της ευρω-γραφειοκρατίας με τις πολυεθνικές επέτρεψε στη διαπλοκή να συνεχίζεται μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Η πραγματικότητα της σκανδαλώδους διαπλοκής στους δαιδαλώδεις διαδρόμους των Βρυξελλών είναι πολύ πιο ζοφερή απ’ αυτή που καταγράφεται στην έκθεση της Διεθνούς Διαφάνειας για τουλάχιστον τρεις ακόμη λόγους.
Ο πρώτος λόγος σχετίζεται με την άρνηση της ΕΕ να εντάξει διεθνή νομικά γραφεία με παρουσία στις Βρυξέλλες (Clifford Chance, White & Case, Sidley Austin, κ.α.) μεταξύ εκείνων των εταιρειών που κάνουν λόμπινγκ, παρότι μάλιστα περιλαμβάνονται στη σχετική αμερικανική λίστα. Έτσι η ΕΕ αφήνει τη δράση τους να μένει απαρατήρητη.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι τα ημερολόγια δεν λένε πάντα την …αλήθεια. Ραντεβού που ορίζονται και δεν πραγματοποιούνται, άλλα που πραγματοποιούνται χωρίς να έχουν οριστεί κι άλλες τέτοιες ασυνέπειες φέρνουν στην επιφάνεια μια δημιουργική γραμματειακή υποστήριξη που ξέρει να σβήνει τα ίχνη των επαφών, ώστε να μην εκτίθενται οι επίτροποι και οι εταιρείες που έχουν συμφέροντα.
Τέλος, θα ήταν αφελής κάποιος αν πίστευε ότι οι επίτροποι και οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών είναι μακριά από οικονομικά συμφέροντα και περιμένουν τα λόμπι… Ο επηρεασμός τους μάλιστα τις πιο πολλές φορές είναι αδιαμεσολάβητος. Δεν έχει καν την ανάγκη του θεσμοθετημένου λόμπινγκ στο οποίο επιδίδονται εξειδικευμένες εταιρείες. Προς επίρρωση, μεταξύ δεκάδων άλλων παραδειγμάτων, η πρόσληψη του πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μανουέλ Μπαρόζου από την Goldman Sachs… (Εδώ σχετικό ρεπορτάζ)
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Επίκαιρα στις 9 Ιουνίου 2017
