Πάμε σαν άλλοτε...
«Φρούτα και λαχανικά, που τα αγοράζουν οι μεσάζοντες από τον παραγωγό λίγα λεπτά του ευρώ, πουλιούνται στον καταναλωτή 2,3 ή και 4 ευρώ, αποφέρουν δηλαδή κέρδη της τάξεως των 500% έως 900%. Παρόμοια ασυδοσία στην κερδοφορία μονάχα με τη μαύρη αγορά της Κατοχής μπορεί να συγκριθεί ..... και η άλλη Αντίσταση μη θαρρείτε πως άρχισε με τα ντουφέκια .... Η Αντίσταση άρχισε αυθόρμητα και αθόρυβα, με πράξεις καθόλου ηρωικές, αλλά απολύτως αποτελεσματικές. Το πρώτο μέλημά της ήταν η αντιμετώπιση του λιμού, που στοίχισε στον ελληνικό λαό χιλιάδες νεκρούς. Οργανώθηκαν παντού, σε σχολεία, σε εργοστάσια σε γειτονιές, συσσίτια, συγκροτήθηκαν ομοίως καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, που φέρνανε τρόφιμα απ’ ευθείας από τους παραγωγούς, παρακάμπτοντας τους μεσάζοντες και τους μαυραγορίτες .... Είναι χαρακτηριστικό πως η Εθνική Αλληλεγγύη ιδρύθηκε στις 28 Μαΐου 1941, τρεις μήνες πριν ιδρυθεί ο βασικός κορμός της Αντίστασης, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Και αναρωτιέμαι. Ξεχάσαμε τι κάναμε τότε; Γιατί δεν οργανώνονται καταναλωτικοί συνεταιρισμοί σε κάθε γειτονιά, σε κάθε υπηρεσία, σε κάθε εργοστάσιο; Συνεταιρισμοί που θα έρχονται σε άμεση επαφή με τους παραγωγούς και θα αγοράζουν τα προϊόντα τους σε πολύ καλύτερες τιμές για αυτούς, αλλά απείρως χαμηλότερες για τους καταναλωτές. Το ζητούμενο είναι σήμερα να αναπτυχθεί η κοινωνική αλληλεγγύη, όχι όμως φιλανθρωπικές οργανώσεις. Δεν μπαίνει θέμα φιλανθρωπίας και ελεημοσύνης, αλλά θέμα κοινωνικής αλληλεγγύης και αντίστασης. Έτσι πρέπει να το δούμε» [1].
Είναι κορυφαίας σημασίας σήμερα να υπογραμμίσουμε ότι μια από τις πρώτες δράσεις που ανέλαβε το ΕΑΜ διαμέσου της οργάνωσης «Εθνική Αλληλεγγύη», ήταν η ανακούφιση του λιμοκτονούντος πληθυσμού και με το σύνθημα «Κανείς άλλος Έλληνας να μην πεθάνει από την πείνα» δημιούργησε δίκτυα κοινωνικής αλληλεγγύης στην ύπαιθρο και στις πόλεις. Οι συνεργατικές μορφές (συνεταιρισμοί παραγωγών ή καταναλωτών κ.ά.) ιεραρχούνται σε περίοπτη θέση μέσα στις αντιστασιακές διακηρύξεις. Οι συνεταιρισμοί προβάλλονται ως οι καταλληλότεροι θεσμοί, εφόσον εφαρμόζονται οι αρχές της ελεύθερης, συλλογικής και δημοκρατικής οργάνωσης και δράσης. Στην Πράξη 60 της ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης) με τίτλο «Προσωρινές διατάξεις για τη σύσταση και λειτουργία των Συνεταιρισμών», γίνεται λόγος για «διεύρυνση του σκοπού τους», «απεριόριστη δυνατότητα της σύνδεσης των συνεταιρισμών σε δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες οικονομικές οργανώσεις», «δημοκρατική λειτουργία» κλπ και ανάγονται οι συνεταιρισμοί σε εκπαιδευτήρια δημοκρατίας [2].
Έχοντας αυτές τις παρακαταθήκες, ποια είναι η σημερινή πραγματικότητα και τι μπορούμε να κάνουμε;
Με τη μισή αγοραστική δύναμη…
Η αγοραστική δύναμη των εργαζομένων στην Ελλάδα συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχει φθάσει σε απελπιστικά επίπεδα (πόσο μάλλον των ανέργων). Ένα βασικό «καλάθι» 39 τροφίμων κοστίζει στην Αθήνα 298 ευρώ (όσο και στο Βερολίνο) και το μέσο μηνιαίο κόστος ενός «καλαθιού» 122 προϊόντων και υπηρεσιών είναι 1.990,69 ευρώ στην Αθήνα (στο Βερολίνο είναι 2.175,62 ευρώ). Όμως με βάση το επίπεδο μισθών, για να αγοράσει κανείς στην Αθήνα ένα σάντουιτς πρέπει να εργασθεί το διπλάσιο χρόνο απ’ ότι στη Φρανκφούρτη, για ένα κιλό ψωμί πρέπει να εργασθεί το διπλάσιο χρόνο απ’ ότι στο Λονδίνο, ενώ για να αγοράσει ένα κιλό ρύζι χρειάζεται να εργασθεί το διπλάσιο χρόνο απ’ ότι στο Όσλο (που είναι η πιο ακριβή πόλη του κόσμου). Με άλλα λόγια, οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα έχουν συγκριτικά τη μισή αγοραστική δύναμη [3].
Η θέση των εργαζομένων στην Ελλάδα δεν είναι δεινή μόνο σε σύγκριση με τις θεωρούμενες ισχυρές ευρωπαϊκές οικονομίες, αλλά και σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που βρίσκονται σε κρίση. Για παράδειγμα, το καθαρό ωρομίσθιο στην Αθήνα είναι 7,72 ευρώ ενώ στη Λισσαβόνα είναι 8,18 ευρώ, στη Μαδρίτη 11,16 ευρώ και στο Δουβλίνο 15,13 ευρώ [3].
Διαρκής άνοδος τιμών με παράλληλη κάθοδο μισθών σε περίοδο κρίσης
Σύμφωνα με έρευνα της ΠΑΣΕΓΕΣ, η "ψαλίδα" τιμών παραγωγού - καταναλωτή μεγάλωσε στα περισσότερα είδη διατροφής κατά την περίοδο 2008-2010. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η “ψαλίδα” στα ζυμαρικά είναι 760%, στα δημητριακά από 500 έως 1550%, στο ρύζι 660%, στο κρασί 750% και σε μία σειρά προϊόντων από 170 έως 530% [4].
Από τότε, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Τιμών του Υπουργείου Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας προκύπτει ότι οι τιμές στις περισσότερες κατηγορίες βασικών προϊόντων είναι αυξημένες το 2012 σε σχέση με το 2011. Οι ανατιμήσεις (φτάνουν το 18%) διαπιστώνονται στις τιμές πολλών προϊόντων στα ράφια των σούπερ μάρκετ, παρά την πτώση της κατανάλωσης και την πρωτοφανή πτώση μισθών στη διάρκεια της σημερινής κρίσης. Ενδεικτικά, τα αναψυκτικά πωλούνται σήμερα ακριβότερα σε σχέση με το 2011 κατά 10%, οι μαρμελάδες 8%, τα κατεψυγμένα ψάρια 7,87%, οι χυμοί φρούτων 7,1%, η μαργαρίνη 7,29%, το αλάτι και τα μπαχαρικά 6,9%, τα αλλαντικά 6,3% και το γάλα 6% [5].
Κρίση: ευκαιρία για κερδοσκοπία
«Το μοντέλο της σημερινής πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης χαρακτηρίζεται από την απληστία, τον ανταγωνισμό και τον ατομικισμό, και τη βία κατά των προσώπων ….. Αρνούμαστε (απορρίπτουμε) τις αιτίες και τις συνέπειες της τρέχουσας κρίσης. Αυτή βασίζεται στην κερδοσκοπία των ανεξέλεγκτων χρηματοοικονομικών ροών και σε ένα άγριο οικονομικό μοντέλο που φτωχαίνει και αποκλείει έναν αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων και εδαφών, καταστρέφοντας την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά ολόκληρου του κόσμου» διακηρύσσεται στο Μανιφέστο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας [6].
Βιώνουμε σήμερα τη φάση όξυνσης μιας κρίσης, που ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του ’80, τότε που έσπασε το δίπολο της τριαντάχρονης μεταπολεμικής ευφορίας, δηλαδή, το «παράγουμε πολύ – καταναλώνουμε πολύ». Τότε, που το συσσωρευμένο κεφάλαιο της χρυσής τριακονταετίας του καπιταλισμού άρχισε να επενδύεται κυρίως σε χρηματοπιστωτικά προϊόντα, κατάλληλα σχεδιασμένα, έτσι ώστε να δίνουν πολύ μεγαλύτερα κέρδη και να είναι αφορολόγητα.
Όλη αυτή η οικονομική μεγέθυνση (που είναι ψευδο-ανάπτυξη και όχι ανάπτυξη, όπως διαστρεβλωμένα αποκαλείται) στηρίχθηκε στην προϋπάρχουσα κοινωνική ανισότητα, την οποία αναπαρήγαγε και ενίσχυσε περαιτέρω και έφθασε σήμερα σε τέτοια ακραία όρια, όπου το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο κατέχει σε «χαρτιά» (και όχι σε πραγματικά χρήματα) πάνω από 10 φορές το ΑΕΠ του πλανήτη. Ο κόσμος όλος «τους χρωστάει» πάνω από 10 φορές αυτό που παράγει! Το σύστημα λοιπόν δεν περνάει απλά κάποια κρίση, αλλά βρίσκεται σε κατάσταση αταξίας και χάους με την επιστημονική έννοια του όρου, δηλαδή, «μακράν της ισορροπίας» [7].
Ο νεοφιλελευθερισμός, ως η σύγχρονη έκφραση του καπιταλιστικού συστήματος απέτυχε παταγωδώς παγκόσμια και προφανώς, και στην Ελλάδα. Αυτό το παραδέχονται πλέον – εμμέσως πλην σαφώς - και οι ίδιοι οι υποστηρικτές του. Όσο περισσότερο συνεχίζεται σε πλάτος και σε βάθος η εφαρμογή νεοφιλελεύθερων επιλογών, τόσο περισσότερο βαθαίνει και οξύνεται η κρίση του συστήματος. Η όξυνση όμως της κρίσης δεν ενοχλεί τους πάντες. Για μερικούς είναι ευκαιρία για κερδοσκοπία.
Συγκεκριμένα, επειδή τα προαναφερόμενα άυλα χρηματοπιστωτικά «χαρτιά» κινδυνεύουν κάποια στιγμή να οδηγηθούν στην ανακύκλωση, είτε γιατί δεν υπάρχει καμία πιθανότητα η κοινωνία να μπορεί να βρει τέτοια ποσά για να τα πληρώσει είτε γιατί μπορεί και να αρνηθεί να τα πληρώσει, ο μόνος δρόμος εξασφάλισης της αξίας τους είναι η «αντικατάστασή» τους με κάτι υλικό. Ένα πρώτο υλικό κομμάτι - μικρό όμως – επιχειρείται να καλυφθεί από τη γνωστή νεοφιλελεύθερη πολιτική λιτότητας με την επίθεση σε μισθούς, συντάξεις, κοινωνικό κράτος (υγεία, παιδεία, ασφάλιση κλπ) με τις απολύσεις κλπ. Θεωρητικά, το μεγαλύτερο κομμάτι θα μπορούσε να καλυφθεί διαμέσου ανάληψης νέων ιδιωτικών παραγωγικών επενδύσεων. Ένας «ηθικός» καπιταλισμός δηλαδή. Αυτό όμως είναι αυταπάτη, γιατί ο νεοφιλελευθερισμός είναι η σημερινή επιλογή επιβίωσης του συστήματος και γιατί το δίπολο «παράγουμε πολύ – καταναλώνουμε πολύ» έχει σπάσει προ πολλού και η ασκούμενη νεοφιλελεύθερη πολιτική λιτότητας το επιβεβαιώνει. Απομένει ένα σπουδαίο υλικό κομμάτι (το μεγαλύτερο): η μέγιστη δυνατή αποκόμιση κερδών με την ιδιωτικοποίηση (όπου αυτή δεν υπάρχει ακόμα) των βασικών αγαθών και υπηρεσιών διαβίωσης και κοινής ωφέλειας και των φυσικών πόρων.
Μεταξύ αυτών των βασικών αγαθών, υπηρεσιών και πόρων, που δέχονται την επίθεση της ιδιωτικοποίησης, κυρίαρχη θέση έχουν 4 τομείς προτεραιότητας (καθόλου τυχαία), συναρθρωμένοι σ’ ένα ενιαίο σύνολο: το Νερό, η Ενέργεια, η Τροφή και τα Απόβλητα (Ν.Ε.Τ.Α.). Τα λεγόμενα καταναλωτικά αγαθά αποτελούν κεντρικό στόχο των επιθέσεων της ιδιωτικοποίησης και της κερδοσκοπίας στη σημερινή περίοδο κρίσης.
Υπάρχει εναλλακτική έξοδος και είναι καλύτερη: κοινωνική και αλληλέγγυα!
Η ιδιωτικοποίηση παρουσιάζεται ως μονόδρομος από τον νεοφιλελευθερισμό, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Κι όμως, υπάρχει εναλλακτική λύση και είναι και καλύτερη: η αυτοδιαχείριση, ο συνεργατισμός, η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία με άμεση δημοκρατία [8]. Έχει βέβαια ένα τρομερό ελάττωμα: δεν αφήνει χώρο για την κερδοσκοπία, δεν προβλέπει θέσεις για αφεντικά και όλα τα οφέλη πάνε στους πολίτες! Επιπλέον είναι και επικίνδυνη: αποτελεί σχολείο εκπαίδευσης στην άμεση δημοκρατία!
«Η αλληλέγγυα οικονομία οικοδομεί μοντέλα παραγωγής και υπηρεσιών μαζί με όλους και για όλους. Αυτές οι πρωτοβουλίες δεν μπορούν να θεωρηθούν ως απλά “προγράμματα επιδιόρθωσης και καταπολέμησης της φτώχειας”. Αντίθετα, εγγυώνται από τη φύση τους τη δικαιοσύνη σε όλες τις διαστάσεις της, παράλληλα με την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων, χωρίς τη συγκέντρωση πλούτου υλικού και οικονομικού και χωρίς δημιουργία φτώχειας» [9].
Είναι απόλυτα απαραίτητο να ξεκαθαρισθεί ότι κάθε ονομαζόμενος συνεταιρισμός δεν σημαίνει ότι αυτόματα ανήκει στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, αν δεν στηρίζεται σε συγκεκριμένες βασικές αρχές. Η συζήτηση περί συνεταιρισμών έχει αξία εφόσον αυτοί είναι ανεξάρτητο δημιούργημα των πολιτών και δεν έχουν εξαρτήσεις από το κράτος, τις κυβερνήσεις και τα επιχειρηματικά συμφέροντα [10]. Ακόμα, οι συνεταιρισμοί, που λειτουργούν με βάση το οικονομικό μοντέλο παραγωγής και διανομής της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας, αντιστρατεύονται τον καπιταλιστικό ανταγωνισμό, διότι δεν στηρίζονται στην κερδοσκοπία, αλλά στην ικανοποίηση των πραγματικών ανθρώπινων αναγκών, υλικών και άυλων. Όταν προκύπτει πλεόνασμα, αυτό συμβαίνει γιατί το πλήρωσε το κοινωνικό σύνολο. Σε αυτό λοιπόν πρέπει να επιστρέψει. Αυτό μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους καλύπτοντας πραγματικές ανάγκες που υπάρχουν τη δεδομένη ιστορική συγκυρία: με δραστηριότητες για να αντιμετωπισθεί η ανεργία, με δαπάνες για υγεία, εκπαίδευση, πρόνοια κλπ. Αυτό σημαίνει κοινωνική αλληλεγγύη και όχι φιλανθρωπία ή ελεημοσύνη.
Η ιδέα της συνεργατικής αυτοδιαχείρισης των επιχειρήσεων, των συνεταιρισμών καταναλωτών ή/και των συνεταιρισμών παραγωγών-καταναλωτών, που παραμερίζουν τους μεσάζοντες, καταργούν και αντικαθιστούν τους καπιταλιστές στη θέση του καρπωτή της υπεραξίας που οι ίδιοι παράγουν, αποτελεί παράδειγμα μιας γενικότερης προσέγγισης, σύμφωνα με την οποία η απουσία της ήταν η καθοριστική αιτία, που ανέτρεψε τις κοινωνικές πολιτικές και το κράτος πρόνοιας στις καπιταλιστικές χώρες [11]. Οφείλουμε να σημειώσουμε ότι αυτή η προσέγγιση είναι η λογική συνέπεια των διαθέσιμων - εδώ και ενάμιση αιώνα - επιστημονικών αναλύσεων και θεωριών για την υπεραξία [12].
Το συνεργατικό κίνημα αποτελεί «μια ακόμα μεγαλύτερη νίκη της πολιτικής οικονομίας της εργασίας επί της πολιτικής οικονομίας της ιδιοκτησίας» [13]. Βέβαια, θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι παρουσιάζει ένα φοβερό πρόβλημα, που εντοπίσθηκε εδώ και 150 χρόνια περίπου: «οι ενώσεις των εργατών μπορούσαν να διαχειρίζονται καταστήματα, μύλους και σχεδόν κάθε είδους δραστηριότητα με επιτυχία και αμέσως βελτίωναν τις συνθήκες ζωής των ανθρώπων. Αλλά δεν άφηναν μια διακριτή θέση για αφεντικά. Τρομερό!» [14].
Τα ιδεολογικά και αξιακά θεμέλια λειτουργίας ενός αλληλέγγυου κοινωνικού καταναλωτικού συνεταιρισμού
Τα ιδεολογικά και αξιακά θεμέλια λειτουργίας ενός αλληλέγγυου κοινωνικού καταναλωτικού συνεταιρισμού προσδιορίζονται από το ανθρώπινο δικαίωμα του καθένα στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι [15], τις ιδέες της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας και της Άμεσης Δημοκρατίας, όπως αυτές αναδεικνύονται από τα σχετικά παγκόσμια κινήματα, καθώς και τις Διεθνείς Συνεταιριστικές Αξίες και Αρχές όπως αυτές υιοθετήθηκαν διεθνώς [16].
Οι βασικές ιδέες της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας περιλαμβάνουν:
1. συλλογική ιδιοκτησία του Συνεταιρισμού (ένας πολίτης - μία ψήφος)
2. ανατροπή της καπιταλιστικής σχέσης κεφαλαίου – εργασίας
3. μη αποξένωση του εργαζόμενου στο Συνεταιρισμό από το προϊόν της εργασίας του
4. δημιουργία ισότητας από τον πλούτο που παράγεται και όχι ανισότητας όπως στο κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο
5. κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη
6. προστασία του περιβάλλοντος σε όλες τις δραστηριότητες του Συνεταιρισμού με την υιοθέτηση επιλογών και πρακτικών, που έχουν τις ελάχιστες περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε όλες τις διαδικασίες παραγωγής – διανομής – κατανάλωσης προϊόντων και παροχής υπηρεσιών
7. δημιουργία συνθηκών όπου η ελεύθερη ανάπτυξη του καθενός είναι προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων
8. μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στη διαχείριση της συνεργατικής επιχείρησης σε σχέση με την καπιταλιστική
9. διαρκής απόδειξη της ικανότητας της ανθρώπινης φύσης να διαχειρίζεται περίπλοκες κοινωνικές σχέσεις με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες.
Η λειτουργία του συνεταιρισμού με βάση τις ιδέες της Άμεσης Δημοκρατίας σημαίνει ότι ο συνεταιρισμός διοικείται και ελέγχεται από τα μέλη του, τα οποία αποφασίζουν στις Γενικές Συνελεύσεις και με τις αποφάσεις τους δεσμεύουν το Συνεταιρισμό. Τα μέλη συμμετέχουν και αποφασίζουν με βάση τη συνεργατική και αμεσοδημοκρατική αρχή «ένα μέλος – μία ψήφος», ανεξάρτητα από τον αριθμό μερίδων, που κατέχει το κάθε μέλος. Οι αποφάσεις λαμβάνονται από τις συνελεύσεις και όχι από αντιπροσώπους στη διοίκηση. Το Διοικητικό Συμβούλιο υλοποιεί τις αποφάσεις των Γενικών Συνελεύσεων και λειτουργεί με βάση αυτές, το καταστατικό και τον κανονισμό λειτουργίας και ανακαλείται από τη Γενική Συνέλευση.
Η καταστατική εξασφάλιση της άμεσης δημοκρατίας με τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων και ελέγχου του Συνεταιρισμού από τα μέλη του στις γενικές συνελεύσεις δεν αρκεί για την υλοποίηση της άμεσης δημοκρατίας. Αυτή εξαρτάται από την ενεργό συμμετοχή των μελών τόσο στις γενικές συνελεύσεις, όσο και στις διάφορες ομάδες εργασίας, επιτροπές και γενικά στις δραστηριότητες του Συνεταιρισμού. Η υλοποίηση της άμεσης δημοκρατίας είναι υπόθεση των ίδιων των μελών.
Οι διεθνείς συνεταιριστικές αξίες λειτουργίας του συνεταιρισμού είναι:
· της αυτοβοήθειας
· της αυτοευθύνης
· της δημοκρατίας
· της ισότητας
· της δικαιοσύνης
· της αλληλεγγύης.
και οι ηθικές αξίες της συνεταιριστικής παράδοσης, που οφείλουν να υιοθετούν τα μέλη είναι:
· της εντιμότητας
· της ειλικρίνειας
· της κοινωνικής ευθύνης
· της μέριμνας για τους άλλους.
Οι διεθνείς συνεταιριστικές αρχές λειτουργίας ενός συνεταιρισμού περιλαμβάνουν:
1. Εθελοντική και ανοικτή συμμετοχή
Ο συνεταιρισμός είναι εθελοντική οργάνωση, ανοικτή σε όλα τα πρόσωπα, τα οποία είναι ικανά να χρησιμοποιήσουν τις υπηρεσίες τους και να αποδεχτούν με προθυμία τις ευθύνες των μελών, χωρίς εθνικές, κοινωνικές, φυλετικές, πολιτικές ή θρησκευτικές διακρίσεις.
2. Δημοκρατικός έλεγχος των μελών
Ο συνεταιρισμός είναι δημοκρατική οργάνωση, που ελέγχεται από τα μέλη της, τα οποία συμμετέχουν στη διαμόρφωση της πολιτικής και στη λήψη των αποφάσεων τους. Οι άνδρες και οι γυναίκες που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως αιρετοί αντιπρόσωποι είναι υπόλογοι στα μέλη. Όλα τα μέλη έχουν ίσα εκλογικά δικαιώματα (ένα μέλος, μία ψήφος)
3. Οικονομική συμμετοχή των μελών
Τα μέλη συμμετέχουν δίκαια στο κεφάλαιο του συνεταιρισμού και στον έλεγχό του με δημοκρατικές μεθόδους. Μέρος, τουλάχιστον, αυτού του κεφαλαίου είναι η κοινή περιουσία του συνεταιρισμού. Τα μέλη λαμβάνουν περιορισμένη αποζημίωση για το κεφάλαιο το οποίο καταβάλλουν ως προϋπόθεση της συμμετοχής τους. Τα μέλη διαθέτουν τα πλεονάσματα για σκοπούς, όπως: για ανάπτυξη του συνεταιρισμού (πχ με τη δημιουργία αποθεματικών, μέρος των οποίων τουλάχιστον είναι αδιαίρετο), για την παραχώρηση ωφελημάτων στα μέλη, ανάλογα με τις συναλλαγές που είχαν με τον συνεταιρισμό, για προώθηση άλλων δραστηριοτήτων που εγκρίνονται από τα μέλη.
4. Αυτονομία και ανεξαρτησία
Ο Συνεταιρισμός είναι αυτόνομη, αυτοβοηθούμενη οργάνωση, ελεγχόμενη από τα μέλη του. Η σύναψη συμφωνιών με άλλους φορείς ή η εξασφάλιση κεφαλαίων από εξωτερικές πηγές γίνεται με όρους, οι οποίοι διασφαλίζουν το δημοκρατικό έλεγχο που ασκείται από τα μέλη και συνάδουν με τη αυτονομία και ανεξαρτησία του Συνεταιρισμού.
5. Εκπαίδευση, κατάρτιση και πληροφόρηση
Ο Συνεταιρισμός εξασφαλίζει εκπαίδευση και κατάρτιση για τα μέλη, τους αιρετούς αντιπροσώπους και τους εργαζόμενους, έτσι ώστε να μπορούν να συμβάλλουν ενεργά στην ανάπτυξή του. Ο Συνεταιρισμός ενημερώνει τους πολίτες για τη φύση του συνεργατισμού και τα ωφελήματα που προσφέρει.
6. Συνεργασία μεταξύ συνεταιρισμών
Ο Συνεταιρισμός για την αποτελεσματικότερη εξυπηρέτηση των μελών του και για την ενδυνάμωση του συνεταιριστικού κινήματος, συνεργάζεται με άλλους συνεταιρισμούς σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο.
7. Κοινοτικό ενδιαφέρον
Ο Συνεταιρισμός εργάζεται για την κοινωνική ανάπτυξη σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, τη δίκαιη αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου και την προώθηση προγραμμάτων κοινωνικού χαρακτήρα, εφαρμόζοντας την πολιτική που αποφασίζεται από τα μέλη του.
Το παράδειγμα του συνεταιρισμού “Βίος Coop”
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το εγχείρημα του Κοινωνικού Καταναλωτικού Συνεταιρισμού Θεσσαλονίκης “Βίος Coop”, που ιδρύθηκε έπειτα από πρωτοβουλία της ΠΡΩ.Σ.Κ.ΑΛ.Ο. (Πρωτοβουλία Συνεργασίας για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία) και συνέχισε με τη συγκρότηση μιας ευρύτερης ομάδας πρωτοβουλίας για το συνεταιρισμό με πρώτο αντικείμενο τη δημιουργία ενός συνεταιριστικού Super Market στη Θεσσαλονίκη [17].
Σκοπός του Συνεταιρισμού είναι η άσκηση δραστηριοτήτων με βάση τις αρχές της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας και της άμεσης δημοκρατίας. Ειδικότερα είναι προσανατολισμένος στην προμήθεια τοπικών και εγχώριων, κατά προτίμηση, προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής ποιότητας και χαμηλής τιμής, προκειμένου να συμβάλλει στην ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό της αντίστοιχης παραγωγής, ταυτόχρονα με την κάλυψη των αναγκών των μελών του και όλων των πολιτών σε αγαθά και υπηρεσίες με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης. Η συνεργασία με τοπικούς παραγωγούς συμβάλλει επίσης, στη μείωση του οικολογικού αποτυπώματος από τη μεταφορά των προϊόντων [18].
Οι χαμηλότερες τιμές των προϊόντων αυτών βασίζονται στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν οι χονδρέμποροι μεσάζοντες ούτε τα ακριβοπληρωμένα ράφια στη συνεργασία με τις πρωτογενείς παραγωγικές μονάδες. Βασικό σύνθημα είναι η ποιότητα του προσφερόμενου προϊόντος να έρχεται σε λογική τιμή “από το χωράφι στο ράφι”.
Ο συνεταιρισμός λειτουργεί μη κερδοσκοπικά και το όφελος από την κατάργηση των μεσαζόντων μοιράζεται σε τρία μέρη: στους παραγωγούς, στους καταναλωτές και στη λειτουργία και περαιτέρω ανάπτυξη του συνεταιρισμού.
Η δομή και η λειτουργία του Συνεταιρισμού εφαρμόζουν την συνεργατική-συνεταιριστική δημοκρατική αρχή «ένα πρόσωπο-μια ψήφος». Το κάθε μέλος του Συνεταιρισμού έχει δικαίωμα συμμετοχής στις Γενικές Συνελεύσεις με μία ψήφο ανεξάρτητα από τις συνεταιριστικές μερίδες που κατέχει, καθώς και να εκλέγει και εκλέγεται. Η διοίκηση και ο έλεγχος του Συνεταιρισμού είναι υπόθεση των μελών του. Το Διοικητικό Συμβούλιο και το Εποπτικό Συμβούλιο εκλέγονται και ανακαλούνται από τη Γενική Συνέλευση, η οποία είναι το ανώτατο όργανο του Συνεταιρισμού και αποφασίζει για όλα τα θέματα που τον αφορούν. Τα μέλη και οι εργαζόμενοι εκπαιδεύονται πάνω στις συνεταιριστικές αρχές και τις αξίες της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. [19].
Η συνεχής πτώση των εισοδημάτων σε συνδυασμό με τη συνεχή άνοδο των τιμών βασικών προϊόντων και με την αμφιβολία για την ποιότητά τους όλο και να μεγαλώνει (ένεκα ασύδοτης κερδοσκοπίας), καθιστά το εγχείρημα αυτό εξαιρετικά αναγκαίο, επίκαιρο και πρώτης προτεραιότητας.
Επίλογος
Παράλληλα με την ανάδειξη της αναγκαιότητας και σημασίας της δημιουργίας αλληλέγγυων κοινωνικών συνεταιρισμών είναι απαραίτητη και μια διευκρίνιση: «η αξία αυτών των μεγάλων κοινωνικών πειραμάτων δεν μπορεί να υπερεκτιμάται» [13]. Οι συνεταιρισμοί της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας δεν μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο από μόνοι τους. Αποτελούν μια βάση και ένα υπαρκτό πρότυπο, που μπορεί να προβληθεί στο μέλλον, μια «ρωγμή» και όχι ένα «σοβάτισμα» του συστήματος, αλλά χρειάζεται πολιτική για την κοινωνική αλλαγή. Οι αλληλέγγυοι συνεταιρισμοί αποτελούν από τη μια μεριά, μια μορφή άμυνας των εργαζομένων και όλων των πολιτών στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και από την άλλη, ένα σχολείο δημοκρατίας, αυτοδιαχείρισης και συλλογικής διακυβέρνησης, όπου συσσωρεύεται γνώση και εμπειρία στους εργαζόμενους και στους πολίτες, εξαιρετικά σημαντικές για την οικοδόμηση μιας άλλης κοινωνίας, δίκαιης και αλληλέγγυας.
Κάθε μέρα που περνάει, αποδεικνύεται ότι όχι μόνον ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός, αλλά είναι επίσης, όλο και πιο αναγκαίος.
Βιβλιογραφία
[1] Σαραντάκος Δ., Να θυμηθούμε τι κάναμε τότε, Εφημερίδα Εμπρός της Μυτιλήνης, 30.8.2011
[2] Τυροβούζης Χ., H αντιστασιακή ιδεολογία. Μια πρώτη συστηματοποίηση, Θέσεις, τ.23-24, 1988
[3] Aisslinger M., Kutz R., Prices and earnings. A comparison of purchasing power around the globe. Edition 2012, UBS, Zurich, Switzerland, 2012
[4] ΠΑΣΕΓΕΣ, Διεύρυνση της "ψαλίδας" τιμών παραγωγού – καταναλωτή για τα βασικά είδη διατροφής, 22.12.2010, http://www.paseges.gr
[5] Τα Νέα, Ακριβότερο κατά 18% το καλάθι της νοικοκυράς παρά την πρωτοφανή οικονομική κρίση, 16.6.2012, http://news.in.gr
[6] RIPESS EUROPE, Η παγκοσμιοποίηση της αλληλεγγύης, Μανιφέστο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας - Βαρκελώνη 2011, 3.9.2012, www.dialektika.gr
[7] Νικολάου Κ., Επιστήμη και κρίση: Προσεγγίζοντας την κοινωνικά δίκαιη έξοδο, Διαλεκτικά, 10.12.2011, www.dialektika.gr
[8] Νικολάου Κ., Η κρίση και η κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία, Διαλεκτικά, 27.6.2011, www.dialektika.gr
[9] RIPESS, Η Οικονομία που χρειαζόμαστε, Διακήρυξη του κινήματος της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας στο Rio+20, 3.9.2012, www.dialektika.gr
[10] Marx K., Κριτική του προγράμματος της Γκότα, Εκδ. Καμπίτση, Αθήνα
[11] Wolff R., Workers self directed enterprises, Lecture, Berlin, 5.11.11
[12] Marx K., Grundrisse – Fondements de la critique de l’ économie politique, Ed. Anthropos, Paris, 1968
[13] Marx K., Inaugural Address of the International Working Men’s Association “The First International”, 1864, Marxists Org.
[14] Marx K., The Capital. A critique of political economy, Ed. Lawrence and Wishart, London, 1954
[15] ΟΗΕ, Οικουμενική Διακήρυξη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Άρθρο 20, 1948
[16] I.C.A., Συνέδριο της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας, Manchester, UK, 1995
[17] ΠΡΩ.Σ.Κ.ΑΛ.Ο., Δημιουργία Κοινωνικού Καταναλωτικού Συνεταιρισμού στη Θεσσαλονίκη, ΠΡΩ.Σ.Κ.ΑΛ.Ο. – Πρωτοβουλία Συνεργασίας για την Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία, 8.2.2012, www.proskalo.net
[18] Νικολάου Κ., Κοινωνικός Καταναλωτικός Συνεταιρισμός στη Θεσσαλονίκη, Τα εν Οίκω εν Δήμω, τ.91, σ.3, 2012
[19] Βιος Coop, Το Καταστατικό του Κοινωνικού Καταναλωτικού Συνεταιρισμού Θεσσαλονίκης, www.bioscoop.gr
Ανάρτηση από : http://www.dialektika.gr/
