Από Θεού άρξασθε: Κρίση παγκόσμια, δομική. Ελληνική ιδιομορφία: η χώρα εκποιείται από τους πολιτικούς εκπροσώπους της αστικής τάξης μας (κομπραδόρικης, υποτελειακής, εθνοπροδοτικής).
(…) Ποια δύναμη μπορεί να οργανώσει και να καθοδηγήσει το κίνημα αντίστασης στο νέο καθεστώς υποτέλειας, με προοπτική τονσοσιαλιστικό μετασχηματισμό της χώρας; Προφανώς: Η Αριστερά! Ποια Αριστερά; Το ΚΚΕ, ο ΣΥΡΙΖΑ, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ και άλλες, διάσπαρτες αριστερές δυνάμεις.
Η καταστροφή προχωρεί με επιταχυνόμενους ρυθμούς. Στο άμεσο μέλλον θα υπάρξουν ξεσπάσματα των αγανακτισμένων. Θα μπορέσει η Αριστερά να συμβάλει στη μετατροπή του αυθόρμητου σε συνειδητή δράση με καθορισμένο στρατηγικά στόχο; Ποιος θα έπρεπε να είναι αυτός ο στόχος;
Σήμερα η αστική τάξη μας, «από κοινού συμφέροντος με τους εκπροσώπους του ευρωπαϊκού-διεθνικού κεφαλαίου», έχει αποδεχτεί ένα νέο καθεστώς υποτέλειας: Εκποίηση της εθνικής ανεξαρτησίας, εκποίηση του δημόσιου πλούτου, αστική δημοκρατία που μεταλλάσσεται σε αυταρχική, εντολοδόχο ξένων δυνάμεων.
Νέο ΕΑΜ λοιπόν; Λέγεται και αυτό. Όμως, ας το ξαναπώ: κανείς Άρης δεν θα πάρει σήμερα το καριοφίλι του ν’ ανέβει στο Βελούχι. Τότε κυρίαρχο ήταν το εθνικό. Το ταξικό δευτερεύον, λειτούργησε στα πλαίσια του εθνικού. Σήμερα, κυρίαρχο είναι το ταξικό. Το εθνικό αναδύεται ως παράγωγη αντίθεση. Η άρση αυτής της αντίθεσης προϋποθέτει την άρση της κυρίαρχης. Σήμερα, σε σύγκρουση με τον αντιδραστικό εθνικισμό και τον αναδυόμενο νεοφασισμό, η Αριστερά οφείλει να προτάξει το σύνθημα για ένα νέο, διεθνικό πατριωτισμό. «Θέλουμε ελεύθερη εμείς πατρίδα και πανανθρώπινη τη λευτεριά» τραγουδούσαμε πριν από 70 χρόνια ΕΠΟΝίτες και ΕΑΜίτες. Πανανθρώπινη λευτεριά σήμαινε τότε, έστω και αν δεν λέγονταν ρητά, το κοινό κομμουνιστικό μέλλον της ανθρωπότητας.
Σήμερα, παρά τις ήττες και την καταστροφή, ο σοσιαλισμός παραμένει η μόνη ελπίδα της ανθρωπότητας. Σοσιαλισμός με το κομμουνιστικό κίνημα σε παρακμή; Ας θυμηθούμε όμως τη διαλεκτική της στρατηγικής και τακτικής: ευλυγισία στους άμεσους, επιτεύξιμους στόχους, ανένδοτη προσήλωση στον στρατηγικό. Που σημαίνει: συνεργασία, κοινή δράση, σε ένα, δύο, τρία άμεσα ζητήματα. Συνεργασία με δυνάμεις που θα μας εγκαταλείψουν στην πορεία. Συνεργασία με τους ρεφορμιστές και άλλες ασταθείς δυνάμεις, σε επιμέρους στόχους (Λένιν). Αλλά τότε οι συνεπείς επαναστατικές δυνάμεις δεν υπάρχει κίνδυνος να αφομοιωθούν, ειδικά σήμερα από τησοσιαλδημοκρατία;
Ο κίνδυνος είναι υπαρκτός. Αλλά οι συνεπείς επαναστατικές δυνάμεις έχουν να επιλέξουν: Συμμαχία με τον εαυτό τους; ιδεολογική «καθαρότητα», αναχωριτισμό ή, αν έχουν τα κότσια, αν έχουν αυτοπεποίθηση, να συμβάλουν κριτικά και πρακτικά στη ριζοσπαστικοποίηση του πολύμορφου, αναπτυσσόμενου κινήματος των μαζών: Ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα!
Ο ΑΜΕΣΟΣ ΣΤΟΧΟΣ
Ας περάσουμε, λοιπόν, στα του οίκου μας. Υπάρχει σήμερα επαναστατική κατάσταση στη χώρα;Όχι! Ποιος θα έπρεπε να είναι λοιπόν ο άμεσος στόχος; Μέτρα για να μην πεθάνουν τα θύματα της κρίσης. Άρνηση πληρωμής του χρέους. Εκδίωξη της τρόικας. Προοδευτική ανασυγκρότηση της οικονομίας; Αν αρκεστούμε σε αυτό το ελάχιστο, που και αυτό είναι δύσκολα επιτεύξιμο σήμερα, τότε πρόκειται για καθαρό ρεφορμισμό: όμως αυτός ο άμεσος, τακτικός στόχος, πρέπει να αποτελέσει «στιγμή» μιας ενιαίας επαναστατικής διαδικασίας που μέσα από την επίτευξη ενδιάμεσων στόχων, θα οδηγεί στο σοσιαλισμό.
Ποιοι θα μπορούσαν σήμερα να είναι οι ενδιάμεσοι στόχοι; Ένα μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα; Ένας από αυτούς: έξω από το ευρώ. Έξω από την Ε.Ε. Εδώ αρχίζουν οι διαφωνίες. Το ΚΚΕ και η ΑΝΤΑΡΣΥΑείναι υπέρ της εξόδου. Ο ΣΥΡΙΖΑ, ενώ ξεπέρασε τη νεκρή πλέον ιδεολογία του ευρωκομμουνισμού, είναι υπέρ της παραμονής στο ευρώ και στην Ε.Ε., με στόχο το μετασχηματισμό της σε «Ευρώπη των Λαών». Ούτε η πρώτη, ούτε η δεύτερη θέση δεν έχει θεμελιωθεί συγκεκριμένα, επιστημονικά.
Μήπως λοιπόν το όλον ερώτημα τίθεται λανθασμένα; Στην εποχή της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, στην Ευρώπη του κεφαλαίου, η απάντηση της Αριστεράς πρέπει να είναι η επιστροφή στο έθνος-κράτος, με ό,τι νέους ανταγωνισμούς θα γεννούσε μια τέτοια επιστροφή στον 19ο αιώνα; Ειδικά η ελληνική οικονομία θα είναι βιώσιμη κόβοντας τις οικονομικές σχέσεις και τηντεχνολογική εξάρτηση από τις χώρες της Ευρώπης; Μήπως στόχος της Ευρωπαϊκής Αριστεράςπρέπει να είναι οι ενωμένες σοσιαλιστικές δημοκρατίες της Ευρώπης; Στόχος που θα επιτευχθεί με το συντονισμό του ευρωπαϊκού εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος. Το ερώτημα φαίνεταιουτοπικό, επειδή προϋποθέτει την ανάπτυξη, τον συντονισμό, την κοινή δράση και τους κοινούς στόχους του εργατικού κινήματος των λαών της Ευρώπης. Το ερώτημα φαίνεται ουτοπικό. Αλλά αυτό που σήμερα είναι ουτοπία, μπορεί να αποτελέσει την πραγματικότητα του αύριο. Ας θυμηθούμε λοιπόν και τη διαλεκτική δυνατότητας και πραγματικότητας, τη διαλεκτική του δυνάμει και του ενεργεία που πρωτοδιατυπώθηκε από τον Αριστοτέλη, αναπτύχθηκε από τον Χέγκελ και εμπλουτίστηκε με υλιστικό περιεχόμενο από τον Μαρξισμό και τις σημερινές επιστήμες, φυσικές και κοινωνικές.
Λοιπόν: Κοινή δράση για άμεσους στόχους, κοινό μέτωπο σωτηρίας από ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ,ανένταχτους, κινήματα, τοπικές οργανώσεις, ως πρώτο βήμα για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της χώρας μας; Αλλά οι ριζοσπάστες δεν κινδυνεύουν να αφομοιωθούν από την αριστερίζουσα σοσιαλδημοκρατία; Τι λένε λοιπόν οι «αρμόδιοι»; Το ΚΚΕ θεωρεί κύριο εχθρό τον ΣΥΡΙΖΑ. Συμμαχώντας λοιπόν με τον εαυτό του, επιμένοντας ότι τίποτα καλό δεν θα υπάρξει για «τον λαό» στα πλαίσια του καπιταλισμού, συμμαχώντας με τον εαυτό του και μόνο, θα κάνει όπως ελπίζει, ένα άλμα από το κενό του σήμερα, στο κενό της αόριστης «λαϊκής εξουσίας». Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ, με τη σειρά της, θέτει ως όρο συνεργασίας την έξοδο από το ευρώ και την Ε.Ε. Αρνείται τη συνεργασία στο όνομα του μεσοπρόθεσμου στόχου. Και παραπέρα. Στο χώρο αυτό κυριαρχεί η άποψη ότι μια τέτοια συνεργασία θα είχε ως συνέπεια να αφομοιωθούν οι συνεπείς επαναστατικές δυνάμεις, από τησοσιαλδημοκρατία, ειδικά από τη δεξιόστροφη ηγεσία του ΣΥΝ. Τόσο τρομερός είναι λοιπόν αυτός οΣΥΝ και ο ΣΥΡΙΖΑ και τόσο λίγη εμπιστοσύνη έχουν οι οπαδοί της ΑΝΤΑΡΣΥΑ στις δυνάμεις τους και στη δύναμη των επιχειρημάτων τους; Τόσο πολύ αγνοούν τη δύναμη της βάσης του ΣΥΡΙΖΑ;
Τι είναι δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ; Το άμεσο πρόγραμμά του είναι ρεφορμιστικό. Υπάρχει όμως ρεφορμισμός και ρεφορμισμός. Κατ’ αρχήν, στρατηγικός στόχος του ΣΥΡΙΖΑ, πολλάκις διατυπωμένος προφορικά και γραπτά είναι ο σοσιαλισμός: «σοσιαλισμός με δημοκρατία», πλεονασμός έστω ο δεύτερος όρος, σοσιαλισμός σχεδόν εξίσου αόριστος με τον σοσιαλισμό της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Αλλά: ο ΣΥΡΙΖΑ είναι μια παγιωμένη κατάσταση; Ακόμα χειρότερα: βαδίζει προς την αγκαλιά της σοσιαλδημοκρατίας; Θα γίνει το νέο ΠΑΣΟΚ; Οι Κασσάνδρες ξεχνούν και στην περίπτωση αυτή τη διαλεκτική: Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα πολυτασικό μόρφωμα. Πεδίο δυνατοτήτων. Υπάρχει η δεξιόστροφη τάση. Αλλά στον ΣΥΡΙΖΑ είναι ενταγμένοι ή τον ψηφίζουν αγωνιστές της Αντίστασης, του εμφυλίου, της ΕΔΑ, των Λαμπράκηδων, του αντιδικτατορικού κινήματος, των μετέπειτα κοινωνικών αγώνων. Που θεμελιώνεται λοιπόν η άποψη της σύγχρονης Κασσάνδρας, ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα γίνει το Νέο ΠΑΣΟΚ, η σημερινή σοσιαλδημοκρατία;
Το ΚΚΕ θεωρεί κύριο εχθρό τον ΣΥΡΙΖΑ. Θα μπορέσει ποτέ να θεραπευτεί από την καταστροφική ασθένεια του πλέγματος σεχταρισμού – οπορτουνισμού; Η ΑΝΤΑΡΣΥΑ θα ξεπεράσει την επαναστατική ρητορεία, και θα θελήσει να συνεργαστεί με τον ΣΥΡΙΖΑ και τις άλλες αριστερές δυνάμεις; Θα προσπαθήσει, με τις μικρές δυνάμεις της να συμβάλει δημιουργικά στην περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση του ΣΥΡΙΖΑ; Θα θυμηθεί ότι ο ταξικός αγώνας δεν κρίνεται κυρίως από τις επιλογές των ηγεσιών, αλλά από την κίνηση των μαζών;
ΕΝΙΑΙΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ, ΑΛΛΑ ΜΕ ΠΟΙΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ;
Λοιπόν: Ενιαία επαναστατική διαδικασία με στόχο το σοσιαλισμό. Με ποιες δυνάμεις; Ας δούμε τι έλεγε τότε ο Λένιν: «Μόνο με την πρωτοπορία δεν μπορούμε να νικήσουμε. Δεν θα ήταν απλώς ανοησία αλλά έγκλημα, να ρίξουμε μόνη την πρωτοπορία στην αποφασιστική μάχη, προτού όλη η τάξη, προτού οι πλατιές μάζες να έχουν πάρει θέση ή ανοικτής υποστήριξης ή ευμενούς ουδετερότητας» (Λένιν, Άπαντα, Σύγχρονη Εποχή, σ.-41, σ.-68). Η ηγεσία του ΚΚΕ ίσως έχει διαβάσει Λένιν. Αλλά, επί του παρόντος, πρέπει να τον θεωρεί οπορτουνιστή.
Οι δεινοί, πράγματι δεινοί ρήτορες της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, τα ξέρουν τα κλασικά γράμματα. Όμως, επί του παρόντος, δεν τολμούν να βγουν από τον κόσμο των «καθαρών ιδεών»: της κατά Μαρξ, ιδεολογίας. Αλλά: το πρόβλημα είναι στενά πολιτικό και η πολιτική της Αριστεράς είναι απλά εμπειρισμός; Ας θυμηθούμε τον ασπάλακα του Μαρξ, που υπομονετικά σκάβει κάτω από την αστική κοινωνία, προετοιμάζοντας την επαναστατική ανατροπή. Και ας θυμηθούμε τον Γκράμσι και την έννοια της ηγεμονίας: «Το θεωρητικό και πρακτικό αξίωμα της ηγεμονίας, δηλαδή η δυνατότητα μιας τάξης να διευθύνει το σύνολο της κοινωνίας, την οργάνωση και την συναίνεση της ηγεμονίας της, αυτό που είναι το περιεχόμενο της έννοιας της ηγεμονίας, έχει μια γνωσιοθεωρητική εμβέλεια». Για τον Ιταλό κομμουνιστή ηγέτη, η πολιτική συνδέεται οργανικά με την φιλοσοφία: Θεμελιώνεται φιλοσοφικά, και αναδραστικά έχει μια φιλοσοφική εμβέλεια.
Αντίστοιχα, και κατά συνέπεια, στόχος του σοσιαλισμού δεν πρέπει να είναι απλώς η κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Η φτωχή αυτή, οικονομίστικη αντίληψη εφαρμόστηκε (στο βαθμό που εφαρμόστηκε) και απέτυχε. «Ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος». Το χριστιανικό αυτό αξίωμα, πρέπει να ισχύσει κατά μείζονα λόγο σε μια σοσιαλιστική κοινωνία, που δεν υπόσχεται την ευτυχία στο επέκεινα αλλά εδώ, στη μικρή γη, όπου όπως έλεγε ο νεαρός Μαρξ, «η ύλη άρχισε να σκέπτεται», να αποκτά συνείδηση του εαυτού της. Ο πρώην «υπαρκτός σοσιαλισμός», πρόσφερε στους πολίτες του «τα λίγα γραμμάρια ευτυχίας» (κατά πως λέει ο Ελύτης). Αλλά σοσιαλισμός σημαίνει ριζική αναμόρφωση της κοινωνίας.
Ο Μαρξισμός λοιπόν, εξ ορισμού, έχει μια βασική συνιστώσα: να συγκροτήσει μια ενδοκοσμική ηθική, ιστορική άρνηση του ηθικού κενού του καπιταλισμού. Και τώρα τι; Στις επόμενες εκλογές, που ίσως γίνουν σύντομα, θα κατορθώσει η Αριστερά μας να συγκροτήσει ένα μέτωπο σωτηρίας με θεμέλιο ορισμένα άμεσα αιτήματα; Θα ανοίξει, ταυτόχρονα ένα δημόσιο, ανοικτό διάλογο για τους μεσοπρόθεσμους στόχους και για τον σοσιαλισμό; Και θα θελήσει να θέσει ως βασικές αξίες του μέλλοντος τον πολιτισμό και μια νέα εγκόσμια ηθική, ελπίδα και κίνητρο για την κοινωνική δημιουργία;
Τέλος: Μια μελλοντική κυβέρνηση της Αριστεράς θα έχει να αντιμετωπίσει την επίθεση και το ψεύδος των μηχανισμών της αστικής τάξης. Θα αρχίσει λοιπόν η Αριστερά μας να προετοιμάζεται οργανωτικά, πολιτικά, ιδεολογικά και ηθικά, για την σύγκρουση που επίκειται;
*Δημοσιεύθηκε στο «Δρόμο της Αριστεράς το Σάββατο 14 Ιουλίου 2012. Ο Ευτύχης Μπιτσάκης είναι ομότιμος καθηγητής φιλοσοφίας.
*Δημοσιεύθηκε στο «Δρόμο της Αριστεράς το Σάββατο 14 Ιουλίου 2012. Ο Ευτύχης Μπιτσάκης είναι ομότιμος καθηγητής φιλοσοφίας.
Τετάρτη 18 Ιουλίου 2012.
Ευχαριστώ τον φίλο Γιάννη Σ.
