Του Γιάννη Ξένου από το Άρδην τ. 90
Η πρώτη φάση: Δεκαετίες ’70 και ’80
Η Εθνική Δημοκρατική Ένωση, με επικεφαλής τον Πέτρο Γαρουφαλιά, (προερχόμενο από την Ένωση Κέντρου, αλλά άνθρωπο των ανακτόρων και με κεντρικό ρόλο στην αποστασία του 1965), στις πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης, συντρίφθηκε λαμβάνοντας μόλις 1,08%¹. Το εκλογικό αποτέλεσμα έδειξε ότι ήταν πολύ νωρίς για την χουντική ακροδεξιά να διεκδικήσει αυτόνομη κάθοδο και οι περισσότεροι ψηφοφόροι της προτίμησαν τη ΝΔ. Στο δημοψήφισμα για τη βασιλεία, που διεξήχθη στις 8 Δεκεμβρίου 1974, η βασιλική Δεξιά απέδειξε ότι διατηρούσε αρκετές δυνάμεις ακόμα, αφού υπέρ της βασιλείας ψήφισε το 30,82%, ενώ σε 27 από τις 56 εκλογικές περιφέρειες της χώρας, το ποσοστό αυτό ήταν πάνω από 35%, και στη Λακωνία, τη Ροδόπη, τη Μεσσηνία, την Ηλεία και την Αργολίδα ανερχόταν στο 59,52%, 50,54%, 49,24, 46,88 και 46,67% αντίστοιχα. Αυτά τα ποσοστά μαρτυρούν πόσο σημαντικό ήταν το κομμάτι των δεξιών ψηφοφόρων που βρισκόταν πλησιέστερα σε παραδοσιακά συντηρητικές και ακροδεξιές πολιτικές θέσεις.
Μερικά χρόνια αργότερα, η φιλοβασιλική, φιλο-χουντική (πάγιο αίτημα όλων των ακροδεξιών κομμάτων αυτής της περιόδου ήταν η γενική αμνήστευση των χουντικών), αντικομμουνιστική και σε μεγάλο βαθμό αντι-καραμανλική δεξιά (στον Καραμανλή χρέωναν ότι αναγνώρισε το ΚΚΕ και τον κατηγορούσαν για σοσιαλμανία στην οικονομία) συσπειρώθηκε γύρω από την Εθνική Παράταξη, που το 1977 έλαβε 6,8% και εξέλεξε πέντε βουλευτές. Ο ηγέτης της όμως, ο Στέφανος Στεφανόπουλος –ο προδικτατορικός πρωθυπουργός της Αποστασίας– δεν εξελέγη και αυτό συνέβαλε στη γρήγορη διάλυση του κόμματος. Οι ακροδεξιοί βουλευτές επέστρεψαν στον χώρο της Ν.Δ. Η νεολαία του κόμματος, ΕΝΕΠ (Ελληνική Νεολαία Εθνικής Παράταξης) θα αποτελέσει τη μήτρα από την οποία προήλθε το σημαντικότερο μέρος της ακροδεξιάς στις επόμενες δεκαετίες. Από εκεί προέκυψαν ακροδεξιά ρεύματα και «ηγέτες» που πρωταγωνίστησαν στις επόμενες δεκαετίες. Από την ΕΝΕΠ ξεκίνησαν και οι ατελείωτες διασπάσεις του εθνικιστικού χώρου. Το 1979, η ΕΝΕΠ είχε χωριστεί σε Παπαδοπουλικούς και Ιωαννιδικούς, όπου επικράτησαν οι Παπαδοπουλικοί, με αρχηγό τον Θεόδωρο Περρώτη, και οι διαγραφέντες δημιούργησαν την ΕΝΕΚ, με ηγετική μορφή τον Πολύδωρο Δάκογλου.
Η χουντική ακροδεξιά επανήλθε μετά από λίγο καιρό με νέο φορέα, το Κόμμα Προοδευτικών-ΝΕΠ, που επανιδρύθηκε από τον Σπύρο Μαρκεζίνη το 1979 και συμπεριέλαβε στις τάξεις της τα υπολείμματα της Εθνικής Παράταξης, που δεν προσχώρησαν στη Ν.Δ., και την φιλοπαπαδοπουλική νεολαία. Στις εκλογές του 1981 απέτυχε παταγωδώς αφού πήρε μόλις 1,69%. Με την εκλογική αποτυχία του κόμματος, η φιλοπαπαδοπουλική τάση της νεολαίας σταδιακώς περνά στο περιθώριο και αφήνει χώρο στις ιδεολογικά σκληρότερες τάσεις.
Το Ενιαίο Εθνικιστικό Κίνημα (ΕΝΕΚ) εξαρχής έθεσε ζήτημα επανίδρυσης του ακροδεξιού χώρου και χαλάρωσης των δεσμών με τους χουντικούς. Το κίνημα είχε μακροπρόθεσμους στόχους και δήλωνε ότι θα ήταν έτοιμο να κατεβεί στις εκλογές το 2000, ύστερα από 21 χρόνια. Και στην ΕΝΕΚ όμως αναπτύχθηκαν διασπαστικές τάσεις. Η ομάδα γύρω από τον θεωρητικό Ανδρέα Δενδρινό και το περιοδικό Κίνημα άρχισε να προπαγανδίζει ανοιχτά εθνικοσοσιαλιστικές ιδέες, οι οποίες όμως, δεν γίνονταν αποδεκτές από τον πρόεδρο της ΕΝΕΚ, τον Πολύδωρο Δάκογλου. Γρήγορα η ομάδα Δενδρινού απομακρύνθηκε και συνέχισε εκδίδοντας το περιοδικό Κίνημα. Στη συνέχεια δημιούργησε το βιβλιοπωλείο Ελεύθερη Σκέψις και ήρθε πιο κοντά με την ομάδα του Πλεύρη. Η ομάδα Δάκογλου διατηρήθηκε αρκετά χρόνια και, στα μέσα της δεκαετίας του 2000, απορροφήθηκε από τον ΛΑΟΣ.
Μερικά χρόνια αργότερα, η φιλοβασιλική, φιλο-χουντική (πάγιο αίτημα όλων των ακροδεξιών κομμάτων αυτής της περιόδου ήταν η γενική αμνήστευση των χουντικών), αντικομμουνιστική και σε μεγάλο βαθμό αντι-καραμανλική δεξιά (στον Καραμανλή χρέωναν ότι αναγνώρισε το ΚΚΕ και τον κατηγορούσαν για σοσιαλμανία στην οικονομία) συσπειρώθηκε γύρω από την Εθνική Παράταξη, που το 1977 έλαβε 6,8% και εξέλεξε πέντε βουλευτές. Ο ηγέτης της όμως, ο Στέφανος Στεφανόπουλος –ο προδικτατορικός πρωθυπουργός της Αποστασίας– δεν εξελέγη και αυτό συνέβαλε στη γρήγορη διάλυση του κόμματος. Οι ακροδεξιοί βουλευτές επέστρεψαν στον χώρο της Ν.Δ. Η νεολαία του κόμματος, ΕΝΕΠ (Ελληνική Νεολαία Εθνικής Παράταξης) θα αποτελέσει τη μήτρα από την οποία προήλθε το σημαντικότερο μέρος της ακροδεξιάς στις επόμενες δεκαετίες. Από εκεί προέκυψαν ακροδεξιά ρεύματα και «ηγέτες» που πρωταγωνίστησαν στις επόμενες δεκαετίες. Από την ΕΝΕΠ ξεκίνησαν και οι ατελείωτες διασπάσεις του εθνικιστικού χώρου. Το 1979, η ΕΝΕΠ είχε χωριστεί σε Παπαδοπουλικούς και Ιωαννιδικούς, όπου επικράτησαν οι Παπαδοπουλικοί, με αρχηγό τον Θεόδωρο Περρώτη, και οι διαγραφέντες δημιούργησαν την ΕΝΕΚ, με ηγετική μορφή τον Πολύδωρο Δάκογλου.
Η χουντική ακροδεξιά επανήλθε μετά από λίγο καιρό με νέο φορέα, το Κόμμα Προοδευτικών-ΝΕΠ, που επανιδρύθηκε από τον Σπύρο Μαρκεζίνη το 1979 και συμπεριέλαβε στις τάξεις της τα υπολείμματα της Εθνικής Παράταξης, που δεν προσχώρησαν στη Ν.Δ., και την φιλοπαπαδοπουλική νεολαία. Στις εκλογές του 1981 απέτυχε παταγωδώς αφού πήρε μόλις 1,69%. Με την εκλογική αποτυχία του κόμματος, η φιλοπαπαδοπουλική τάση της νεολαίας σταδιακώς περνά στο περιθώριο και αφήνει χώρο στις ιδεολογικά σκληρότερες τάσεις.
Το Ενιαίο Εθνικιστικό Κίνημα (ΕΝΕΚ) εξαρχής έθεσε ζήτημα επανίδρυσης του ακροδεξιού χώρου και χαλάρωσης των δεσμών με τους χουντικούς. Το κίνημα είχε μακροπρόθεσμους στόχους και δήλωνε ότι θα ήταν έτοιμο να κατεβεί στις εκλογές το 2000, ύστερα από 21 χρόνια. Και στην ΕΝΕΚ όμως αναπτύχθηκαν διασπαστικές τάσεις. Η ομάδα γύρω από τον θεωρητικό Ανδρέα Δενδρινό και το περιοδικό Κίνημα άρχισε να προπαγανδίζει ανοιχτά εθνικοσοσιαλιστικές ιδέες, οι οποίες όμως, δεν γίνονταν αποδεκτές από τον πρόεδρο της ΕΝΕΚ, τον Πολύδωρο Δάκογλου. Γρήγορα η ομάδα Δενδρινού απομακρύνθηκε και συνέχισε εκδίδοντας το περιοδικό Κίνημα. Στη συνέχεια δημιούργησε το βιβλιοπωλείο Ελεύθερη Σκέψις και ήρθε πιο κοντά με την ομάδα του Πλεύρη. Η ομάδα Δάκογλου διατηρήθηκε αρκετά χρόνια και, στα μέσα της δεκαετίας του 2000, απορροφήθηκε από τον ΛΑΟΣ.
Η χουντική ακροδεξιά έκανε την τελευταία πολιτική της προσπάθεια με την Εθνική Πολιτική Ένωση (ΕΠΕΝ), που ιδρύθηκε το 1984 από τον Παπαδόπουλο, και όχι από κάποια προδικτατορική προσωπικότητα, με μόνο αίτημα να παζαρέψει προεκλογικά την αποφυλάκισή του δικτάτορα. Έληξε άδοξα και αυτό το εγχείρημα με τη φημολογία να θέλει τον ίδιο τον Παπαδόπουλο να διαλύει το κόμμα, επειδή έλαβε κάποιες διαβεβαιώσεις ότι το αίτημά του θα εξεταστεί ευνοϊκά. Η ΕΠΕΝ συμμετείχε στις ευρωκλογές του 1984 και εξέλεξε έναν ευρωβουλευτή. Από την παρουσία της κρατάμε ότι, ο Παπαδόπουλος όρισε πρόεδρο της νεολαίας τον Νίκο Μιχαλολιάκο, θέση που του έδωσε αρκετούς πόντους αναγνώρισης στο ακροδεξιό ακροατήριο. Γρήγορα, όμως, ο Μιχαλολιάκος αποκαθηλώθηκε και τη θέση του πήρε ένας γόνος μεγάλο-αστικής οικογένειας, και ανερχόμενο ακροδεξιό στέλεχος, ο Μάκης Βορίδης. Στις εκλογές του 1985, πήρε μόνο 0,6% και άλλη μια μεταχουντική προσπάθεια, η τελευταία στην οποία κυριαρχούσαν οι χουντικοί, έληξε άδοξα. Η ΕΠΕΝ κλείνει μια περίοδο της ακροδεξιάς σφραγισμένη από τις σχέσεις με τη Χούντα, το Παλάτι, τον αντικομμουνισμό. κ.ά.
Χαρακτηριστικά είναι όσα δήλωσε ο Μάκης Βορίδης σε συνέντευξη στον Αντώνη Έλληνα:
«Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980 συνειδητοποίησα την ανάγκη αλλαγής των απαιτήσεων του κινήματός μας (ΕΠΕΝ). Ζητούσαμε την απελευθέρωση των αξιωματικών του στρατού που συμμετείχαν στη χούντα, την επιστροφή του βασιλιά, και την αποκατάσταση του αντικομμουνιστικού αγώνα του 1946-49. Όλα αυτά μου μύριζαν ναφθαλίνη! Ο Βασιλιάς ο ίδιος δεν ήθελε να επιστρέψει! Πιο σημαντικό ήταν ότι οι απαιτήσεις μας ήταν ιστορικές, και όχι κοινωνικές. Είπα στην ΕΠΕΝ ότι πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά. Η νομική συζήτηση, σχετικά με το αν ο Στρατηγός Παπαδόπουλος θα έπρεπε να είναι στη φυλακή ή όχι είναι ενδιαφέρουσα, αλλά δεν ενδιαφέρει πραγματικά την κοινωνία γενικά. Οι απαιτήσεις σχετικά με το παρελθόν μπλόκαραν το μέλλον μας»².Η χουντική ακροδεξιά έκανε την τελευταία πολιτική της προσπάθεια με την Εθνική Πολιτική Ένωση (ΕΠΕΝ), που ιδρύθηκε το 1984 από τον Παπαδόπουλο, και όχι από κάποια προδικτατορική προσωπικότητα, με μόνο αίτημα να παζαρέψει προεκλογικά την αποφυλάκισή του δικτάτορα. Έληξε άδοξα και αυτό το εγχείρημα με τη φημολογία να θέλει τον ίδιο τον Παπαδόπουλο να διαλύει το κόμμα, επειδή έλαβε κάποιες διαβεβαιώσεις ότι το αίτημά του θα εξεταστεί ευνοϊκά. Η ΕΠΕΝ συμμετείχε στις ευρωκλογές του 1984 και εξέλεξε έναν ευρωβουλευτή. Από την παρουσία της κρατάμε ότι, ο Παπαδόπουλος όρισε πρόεδρο της νεολαίας τον Νίκο Μιχαλολιάκο, θέση που του έδωσε αρκετούς πόντους αναγνώρισης στο ακροδεξιό ακροατήριο. Γρήγορα, όμως, ο Μιχαλολιάκος αποκαθηλώθηκε και τη θέση του πήρε ένας γόνος μεγάλο-αστικής οικογένειας, και ανερχόμενο ακροδεξιό στέλεχος, ο Μάκης Βορίδης. Στις εκλογές του 1985, πήρε μόνο 0,6% και άλλη μια μεταχουντική προσπάθεια, η τελευταία στην οποία κυριαρχούσαν οι χουντικοί, έληξε άδοξα. Η ΕΠΕΝ κλείνει μια περίοδο της ακροδεξιάς σφραγισμένη από τις σχέσεις με τη Χούντα, το Παλάτι, τον αντικομμουνισμό. κ.ά.
Χαρακτηριστικά είναι όσα δήλωσε ο Μάκης Βορίδης σε συνέντευξη στον Αντώνη Έλληνα:
«Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980 συνειδητοποίησα την ανάγκη αλλαγής των απαιτήσεων του κινήματός μας (ΕΠΕΝ). Ζητούσαμε την απελευθέρωση των αξιωματικών του στρατού που συμμετείχαν στη χούντα, την επιστροφή του βασιλιά, και την αποκατάσταση του αντικομμουνιστικού αγώνα του 1946-49. Όλα αυτά μου μύριζαν ναφθαλίνη! Ο Βασιλιάς ο ίδιος δεν ήθελε να επιστρέψει! Πιο σημαντικό ήταν ότι οι απαιτήσεις μας ήταν ιστορικές, και όχι κοινωνικές. Είπα στην ΕΠΕΝ ότι πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά. Η νομική συζήτηση, σχετικά με το αν ο Στρατηγός Παπαδόπουλος θα έπρεπε να είναι στη φυλακή ή όχι είναι ενδιαφέρουσα, αλλά δεν ενδιαφέρει πραγματικά την κοινωνία γενικά. Οι απαιτήσεις σχετικά με το παρελθόν μπλόκαραν το μέλλον μας»².
Χαρακτηριστικά είναι όσα δήλωσε ο Μάκης Βορίδης σε συνέντευξη στον Αντώνη Έλληνα:
«Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980 συνειδητοποίησα την ανάγκη αλλαγής των απαιτήσεων του κινήματός μας (ΕΠΕΝ). Ζητούσαμε την απελευθέρωση των αξιωματικών του στρατού που συμμετείχαν στη χούντα, την επιστροφή του βασιλιά, και την αποκατάσταση του αντικομμουνιστικού αγώνα του 1946-49. Όλα αυτά μου μύριζαν ναφθαλίνη! Ο Βασιλιάς ο ίδιος δεν ήθελε να επιστρέψει! Πιο σημαντικό ήταν ότι οι απαιτήσεις μας ήταν ιστορικές, και όχι κοινωνικές. Είπα στην ΕΠΕΝ ότι πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά. Η νομική συζήτηση, σχετικά με το αν ο Στρατηγός Παπαδόπουλος θα έπρεπε να είναι στη φυλακή ή όχι είναι ενδιαφέρουσα, αλλά δεν ενδιαφέρει πραγματικά την κοινωνία γενικά. Οι απαιτήσεις σχετικά με το παρελθόν μπλόκαραν το μέλλον μας»².Η χουντική ακροδεξιά έκανε την τελευταία πολιτική της προσπάθεια με την Εθνική Πολιτική Ένωση (ΕΠΕΝ), που ιδρύθηκε το 1984 από τον Παπαδόπουλο, και όχι από κάποια προδικτατορική προσωπικότητα, με μόνο αίτημα να παζαρέψει προεκλογικά την αποφυλάκισή του δικτάτορα. Έληξε άδοξα και αυτό το εγχείρημα με τη φημολογία να θέλει τον ίδιο τον Παπαδόπουλο να διαλύει το κόμμα, επειδή έλαβε κάποιες διαβεβαιώσεις ότι το αίτημά του θα εξεταστεί ευνοϊκά. Η ΕΠΕΝ συμμετείχε στις ευρωκλογές του 1984 και εξέλεξε έναν ευρωβουλευτή. Από την παρουσία της κρατάμε ότι, ο Παπαδόπουλος όρισε πρόεδρο της νεολαίας τον Νίκο Μιχαλολιάκο, θέση που του έδωσε αρκετούς πόντους αναγνώρισης στο ακροδεξιό ακροατήριο. Γρήγορα, όμως, ο Μιχαλολιάκος αποκαθηλώθηκε και τη θέση του πήρε ένας γόνος μεγάλο-αστικής οικογένειας, και ανερχόμενο ακροδεξιό στέλεχος, ο Μάκης Βορίδης. Στις εκλογές του 1985, πήρε μόνο 0,6% και άλλη μια μεταχουντική προσπάθεια, η τελευταία στην οποία κυριαρχούσαν οι χουντικοί, έληξε άδοξα. Η ΕΠΕΝ κλείνει μια περίοδο της ακροδεξιάς σφραγισμένη από τις σχέσεις με τη Χούντα, το Παλάτι, τον αντικομμουνισμό. κ.ά.
Χαρακτηριστικά είναι όσα δήλωσε ο Μάκης Βορίδης σε συνέντευξη στον Αντώνη Έλληνα:
«Προς τα τέλη της δεκαετίας του 1980 συνειδητοποίησα την ανάγκη αλλαγής των απαιτήσεων του κινήματός μας (ΕΠΕΝ). Ζητούσαμε την απελευθέρωση των αξιωματικών του στρατού που συμμετείχαν στη χούντα, την επιστροφή του βασιλιά, και την αποκατάσταση του αντικομμουνιστικού αγώνα του 1946-49. Όλα αυτά μου μύριζαν ναφθαλίνη! Ο Βασιλιάς ο ίδιος δεν ήθελε να επιστρέψει! Πιο σημαντικό ήταν ότι οι απαιτήσεις μας ήταν ιστορικές, και όχι κοινωνικές. Είπα στην ΕΠΕΝ ότι πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά. Η νομική συζήτηση, σχετικά με το αν ο Στρατηγός Παπαδόπουλος θα έπρεπε να είναι στη φυλακή ή όχι είναι ενδιαφέρουσα, αλλά δεν ενδιαφέρει πραγματικά την κοινωνία γενικά. Οι απαιτήσεις σχετικά με το παρελθόν μπλόκαραν το μέλλον μας»².
ο Αριστείδης Σκυλίτσης
Το φαινόμενο Αριστείδης Σκυλίτσης στον Πειραιά
Σημαντικές υπήρξαν οι εκλογικές επιτυχίες του Αριστείδη Σκυλίτση στον Πειραιά. Στις δημοτικές εκλογές, 1978, το χάσμα μεταξύ καραμανλικής δεξιάς και ακροδεξιάς, που φάνηκε με το ποσοστό που έλαβε η Εθνική Παράταξη το 1977, εκφράστηκε και στις δημοτικές εκλογές της επόμενης χρονιάς. Ο Αριστείδης Σκυλίτσης, γόνος επιφανούς πειραϊκής οικογένειας, είχε διατελέσει δήμαρχος Πειραιά επί Επταετίας, αλλά ήταν και μια από τις πιο αναγνωρίσιμες μορφές της Χούντας. Δικής του εμπνεύσεως ήταν το έμβλημα της Χούντας. Το 1978, ο Σκυλίτσης έθεσε υποψηφιότητα για τον Δήμο Πειραιά, και έλαβε ποσοστό 48,7% κατά την πρώτη Κυριακή. Ο Πειραιάς, μεταξύ των δύο γύρων της εκλογικής αναμέτρησης, μεταβλήθηκε σε πεδίο επίδειξης της ακροδεξιάς, η οποία διεκδικούσε, μόλις 4 χρόνια μετά την πτώση της Χούντας, τη συγκρότηση ενός αυτόνομου πολιτικού πόλου. Απέναντί της βρήκε σύσσωμο τον δημοκρατικό χώρο (με προεξάρχουσα την καραμανλική Δεξιά), που συντάχθηκε πίσω από τον υποψήφιο του, ΚΚΕ Γ. Κυριακάκο, ο οποίος και επικράτησε με διαφορά 6 μονάδων (53,43%, έναντι 46,57%). Αξιοσημείωτο είναι ότι, ο Σκυλίτσης έλαβε σε λαϊκές γειτονιές, όπως τα Καμίνια, η Παλιά Κοκκινιά κ.ά., ποσοστά που προσέγγιζαν το 70%. Κατέβηκε και στις δημοτικές του 1982 και έλαβε 42% στον πρώτο γύρο, ενώ το 1986, πήρε μόλις 5,47%.
Η ΕΝΕΚ στο Βίτσι
Δεύτερη Φάση: Διεργασίες και ιδεολογικές διαφοροποιήσεις (μέσα δεκαετίας ’80 και δεκαετία ’90) – Μικρότερες τάσεις
Στα τέλη του ’70, οι ανακατατάξεις που λάμβαναν χώρο στην ακροδεξιά –απόρροια των συνεχόμενων αποτυχιών της– άφησαν χώρο να αναπτυχθεί και μια νέα πιο ακραία τάση, η ναζιστική. Η ΦΕΠ (Φοιτητική Εθνική Πρωτοπορία) αποτελούσε συνέχεια του Κόμματος της 4ης Αυγούστου του Κ. Πλεύρη, ιδεολογική κυρίως κίνηση με έκδοση περιοδικών (Ελληνικό Αύριο στη Θεσσαλονίκη και Κίνημα στην Αθήνα) και βιβλίων εθνικοσοσιαλιστικού προσανατολισμού. Και αυτή η κίνηση συνδεόταν με μια παρελθούσα δικτατορία, τη δικτατορία του Μεταξά. Η τάση αυτή δεν έκανε το λάθος να ασχοληθεί με την πολιτική σε κεντρικό επίπεδο, αλλά περιορίστηκε στην ιδεολογική δουλειά και στην οργάνωση δικτύων που θα χρησίμευαν αργότερα. Από τον χώρο πέρασαν διάφορα στελέχη, με πιο γνωστό, τον γυρολόγο Κ. Κιλτίδη. Ο ανταγωνισμός με την πιο «δυναμική» Χρυσή Αυγή, για το ποια οργάνωση θα έχει την πρωτοκαθεδρία του εθνικοσοσιαλισμού στην Ελλάδα, αλλά και η κόντρα του Πλεύρη με τον Καλέντζη, σταδιακά την απαξίωσε.
Η Χρυσή Αυγή, από την άλλη, το 1980 κυκλοφόρησε το 1ο τεύχος του περιοδικού Χρυσή Αυγή, εθνικοσοσιαλιστικού προσανατολισμού, με εκδότη τον Νίκο Μιχαλολιάκο. Ο Νίκος Μιχαλολιάκος είχε φτιάξει όνομα στον ακροδεξιό χώρο τα προηγούμενα χρόνια μέσα από ακτιβιστικές ενέργειες. Συγκεκριμένα, τον Δεκέμβριο του 1976, είχε συλληφθεί για συμμετοχή στην κακοποίηση δημοσιογράφων κατά την κηδεία του βασανιστή της χούντας Μάλλιου. Τον Ιούλιο του 1978, συλλαμβάνεται ξανά. Αυτή τη φορά, ως μέλος ακροδεξιάς τρομοκρατικής ομάδας βομβιστών. Τον Οκτώβριο του 1979, καταδικάζεται για κατοχή όπλων και εκρηκτικών σε φυλάκιση 13 μηνών. Η Χρυσή Αυγή έμεινε μακριά από το αλληλοφάγωμα του ακροδεξιού χώρου, στα τέλη της δεκαετίας του ’70, και μπόλιασε τον παραδοσιακά φιλοχουντικό χώρο με ναζιστικές ιδέες. Τα πρώτα χρόνια του ’80, η ομάδα Μιχαλολιάκου περιορίστηκε στη δημιουργία στελεχών και στην ιδεολογική δουλειά. Η «μεγάλη ώρα» για τον Μιχαλολιάκο σήμανε μερικά χρόνια αργότερα, όταν ορίστηκε ηγέτης της νεολαίας της ΕΠΕΝ.
Η Χρυσή Αυγή, από την άλλη, το 1980 κυκλοφόρησε το 1ο τεύχος του περιοδικού Χρυσή Αυγή, εθνικοσοσιαλιστικού προσανατολισμού, με εκδότη τον Νίκο Μιχαλολιάκο. Ο Νίκος Μιχαλολιάκος είχε φτιάξει όνομα στον ακροδεξιό χώρο τα προηγούμενα χρόνια μέσα από ακτιβιστικές ενέργειες. Συγκεκριμένα, τον Δεκέμβριο του 1976, είχε συλληφθεί για συμμετοχή στην κακοποίηση δημοσιογράφων κατά την κηδεία του βασανιστή της χούντας Μάλλιου. Τον Ιούλιο του 1978, συλλαμβάνεται ξανά. Αυτή τη φορά, ως μέλος ακροδεξιάς τρομοκρατικής ομάδας βομβιστών. Τον Οκτώβριο του 1979, καταδικάζεται για κατοχή όπλων και εκρηκτικών σε φυλάκιση 13 μηνών. Η Χρυσή Αυγή έμεινε μακριά από το αλληλοφάγωμα του ακροδεξιού χώρου, στα τέλη της δεκαετίας του ’70, και μπόλιασε τον παραδοσιακά φιλοχουντικό χώρο με ναζιστικές ιδέες. Τα πρώτα χρόνια του ’80, η ομάδα Μιχαλολιάκου περιορίστηκε στη δημιουργία στελεχών και στην ιδεολογική δουλειά. Η «μεγάλη ώρα» για τον Μιχαλολιάκο σήμανε μερικά χρόνια αργότερα, όταν ορίστηκε ηγέτης της νεολαίας της ΕΠΕΝ.
Ο Μάκης Βορίδης στη ριζοσπαστική του φάση
Οι Ελεύθεροι Μαθητές – Μ. Βορίδης: Μαθητική παράταξη στο Κολλέγιο Αθηνών που εξαπλώθηκε στα μεσαία και ανώτερα στρώματα των βορείων προαστίων, τα οποία αποτελούσαν τη νέα γενιά της ακροδεξιάς με λιγότερους δεσμούς με τη Χούντα. Από εδώ ξεπήδησε και ο Μάκης Βορίδης. Από δικές τους προσπάθειες και άλλων εθνικοσοσιαλιστών από τον Πειραιά προέκυψαν στα δυτικά προάστια και οι νεοναζί χούλιγκαν του Παναθηναϊκού ΝΟΠΟ (Ναζιστική Οργάνωση Παναθηναϊκών Οπαδών). Η ΝΟΠΟ έμεινε γνωστή στις αρχές του ’80 για τη βία που μεταχειρίζονταν απέναντι σε οπαδούς άλλων ομάδων, αλλά και πολιτικών χώρων. Σύντομα, ο τότε ιδιοκτήτης της ΠΑΕ Παναθηναϊκός, Γιώργος Βαρδινογιάννης, αντιλήφθηκε τι καρκίνωμα αποτελούσαν για την ομάδα και τους διέλυσε. Αντίστοιχη νεοναζιστική οπαδική οργάνωση επιχειρήθηκε να γίνει και στην ΑΕΚ, αλλά, εκεί, η κερκίδα της ΑΕΚ ήταν πιο αρνητική σε τέτοια φαινόμενα. Ο ανανεωτικός ρόλος που έπαιξε ο Βορίδης για την ακροδεξιά δεν περιορίζεται στις σχέσεις του με τη ΝΟΠΟ. Συνεργάστηκε στα μέσα του ’80 και με το ρεύμα των σκίνχεντς, οι οποίοι προσχώρησαν στην ΕΠΕΝ.
Το Ελληνικό Μέτωπο (οι επιρροές από το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο είναι εμφανείς ακόμα και στο όνομα του κόμματος) αποτέλεσε προσπάθεια εκσυγχρονισμού της ακροδεξιάς. Το Ελληνικό Μέτωπο υπήρξε μια από τις φάσεις μετεξέλιξης του Μάκη Βορίδη, από συγκρουσιακό ακροδεξιό της δεκαετίας του ’80 σε κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο της ΝΔ, το 2012. Το Ελληνικό Μέτωπο, που ιδρύθηκε το 1994, από στελέχη της ΕΠΕΝ και του ΕΝΕΚ, κρατούσε τις εθνικιστικές ιδέες των προηγούμενων δεκαετιών, ενώ πρόσθετε τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας, την πίστη στην ελεύθερη οικονομία, αλλά ήταν και το κόμμα που πρωτοασχολήθηκε με το μεταναστευτικό. Η καλύτερη στιγμή του Ελληνικού Μετώπου ήταν οι Δημοτικές Εκλογές του 2002, όπου συμμετείχε σε 5 περιφέρειες και έλαβε κατά μέσο όρο 1,4% (στην Αθήνα 1% με τον Μάκη Βορίδη, στον Πειραιά 1,2% με τον Χρήστο Χαρίτο, στην Θεσσαλονίκη 1,2% με τον Γιάννη Κουριαννίδη, στην Καρδίτσα 4,5% και στην Ανατολική Αττική 2,2%). Στις Εθνικές Εκλογές του 2004 επήλθε η κατάρρευση μιας και έλαβε μόλις 0,1%. Υπό το βάρος αυτού του αποτελέσματος, στο συνέδριο του κόμματος, το 2005, αποφάσισαν να προσχωρήσουν στο ΛΑΟΣ.
Στα τέλη του ’90, ο ακροδεξιός χώρος ήταν πλήρως κατακερματισμένος σε διάφορα καπετανάτα, που αναλόγως τη συγκυρίας συνασπίζονταν παροδικά σε βραχύβια πολιτικά σχήματα με ελάχιστη όμως ανταπόκριση. Η Πρώτη Γραμμή αποτελούσε τη σύμπραξη της ομάδας Κ. Πλεύρη (ήταν και επικεφαλής του σχήματος) με την Χρυσή Αυγή. Σχηματίστηκε λίγο πριν τις ευρωεκλογές του 1999 και έλαβε 0,75%. Στις εκλογές του 2000, η σύμπραξη εμπλουτίστηκε και από την προσθήκη του Ελληνικού Μετώπου, αλλά το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό, μόλις 0,18% ή 12.000 ψήφοι. Μετά τις εκλογές, το σχήμα διαλύθηκε. Η Εθνική Συμμαχία του Γρηγόρη Μιχαλόπουλου, εκδότη της Ελεύθερης Ώρας, που το 2005 καταδικάστηκε σε 18 χρόνια κάθειρξη για απόπειρα εκβιασμού εις βάρος των οικογενειών Γ. Λάτση και Θ. Αγγελόπουλου (μιας και τους αποσπούσε χρήματα για να βγάλει τα ονόματα από τις υποτιθέμενες λίστες της 17Ν)³, συμμετείχε στις εκλογές του 2000. Εξέφραζε τους πιο παραδοσιακούς ακροδεξιούς (φιλοχουντικούς, φιλοβασιλικούς κ.ά.) αποκομίζοντας μόλις 0,21%. Η νέα δεκαετία ξεκίναγε με τους χειρότερους οιωνούς, αλλά αντικειμενικοί (το μεταναστευτικό, με την πάροδο των χρόνων, αναδεικνυόταν, για ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, υπαρκτό πρόβλημα) και υποκειμενικοί (αποχώρηση Καρατζαφέρη από ΝΔ και δημιουργία ΛΑΟΣ) παράγοντες θα καθιστούσαν και πάλι την ακροδεξιά υπολογίσιμο πολιτικό πόλο.
Το Ελληνικό Μέτωπο (οι επιρροές από το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο είναι εμφανείς ακόμα και στο όνομα του κόμματος) αποτέλεσε προσπάθεια εκσυγχρονισμού της ακροδεξιάς. Το Ελληνικό Μέτωπο υπήρξε μια από τις φάσεις μετεξέλιξης του Μάκη Βορίδη, από συγκρουσιακό ακροδεξιό της δεκαετίας του ’80 σε κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο της ΝΔ, το 2012. Το Ελληνικό Μέτωπο, που ιδρύθηκε το 1994, από στελέχη της ΕΠΕΝ και του ΕΝΕΚ, κρατούσε τις εθνικιστικές ιδέες των προηγούμενων δεκαετιών, ενώ πρόσθετε τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας, την πίστη στην ελεύθερη οικονομία, αλλά ήταν και το κόμμα που πρωτοασχολήθηκε με το μεταναστευτικό. Η καλύτερη στιγμή του Ελληνικού Μετώπου ήταν οι Δημοτικές Εκλογές του 2002, όπου συμμετείχε σε 5 περιφέρειες και έλαβε κατά μέσο όρο 1,4% (στην Αθήνα 1% με τον Μάκη Βορίδη, στον Πειραιά 1,2% με τον Χρήστο Χαρίτο, στην Θεσσαλονίκη 1,2% με τον Γιάννη Κουριαννίδη, στην Καρδίτσα 4,5% και στην Ανατολική Αττική 2,2%). Στις Εθνικές Εκλογές του 2004 επήλθε η κατάρρευση μιας και έλαβε μόλις 0,1%. Υπό το βάρος αυτού του αποτελέσματος, στο συνέδριο του κόμματος, το 2005, αποφάσισαν να προσχωρήσουν στο ΛΑΟΣ.
Στα τέλη του ’90, ο ακροδεξιός χώρος ήταν πλήρως κατακερματισμένος σε διάφορα καπετανάτα, που αναλόγως τη συγκυρίας συνασπίζονταν παροδικά σε βραχύβια πολιτικά σχήματα με ελάχιστη όμως ανταπόκριση. Η Πρώτη Γραμμή αποτελούσε τη σύμπραξη της ομάδας Κ. Πλεύρη (ήταν και επικεφαλής του σχήματος) με την Χρυσή Αυγή. Σχηματίστηκε λίγο πριν τις ευρωεκλογές του 1999 και έλαβε 0,75%. Στις εκλογές του 2000, η σύμπραξη εμπλουτίστηκε και από την προσθήκη του Ελληνικού Μετώπου, αλλά το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό, μόλις 0,18% ή 12.000 ψήφοι. Μετά τις εκλογές, το σχήμα διαλύθηκε. Η Εθνική Συμμαχία του Γρηγόρη Μιχαλόπουλου, εκδότη της Ελεύθερης Ώρας, που το 2005 καταδικάστηκε σε 18 χρόνια κάθειρξη για απόπειρα εκβιασμού εις βάρος των οικογενειών Γ. Λάτση και Θ. Αγγελόπουλου (μιας και τους αποσπούσε χρήματα για να βγάλει τα ονόματα από τις υποτιθέμενες λίστες της 17Ν)³, συμμετείχε στις εκλογές του 2000. Εξέφραζε τους πιο παραδοσιακούς ακροδεξιούς (φιλοχουντικούς, φιλοβασιλικούς κ.ά.) αποκομίζοντας μόλις 0,21%. Η νέα δεκαετία ξεκίναγε με τους χειρότερους οιωνούς, αλλά αντικειμενικοί (το μεταναστευτικό, με την πάροδο των χρόνων, αναδεικνυόταν, για ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, υπαρκτό πρόβλημα) και υποκειμενικοί (αποχώρηση Καρατζαφέρη από ΝΔ και δημιουργία ΛΑΟΣ) παράγοντες θα καθιστούσαν και πάλι την ακροδεξιά υπολογίσιμο πολιτικό πόλο.
Τρίτη Φάση: Η Ακροδεξιά στο προσκήνιο (ΛΑΟΣ και Χρυσή Αυγή)
Ο Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός (ΛΑΟΣ) ιδρύθηκε το 2000, ύστερα από τη διαγραφή του Γ. Καρατζαφέρη από τη ΝΔ. Στις νομαρχιακές εκλογές του 2002, στην υπερνομαρχία Αθηνών, ο Γιώργος Καρατζαφέρης, έχοντας απέναντι του, ως επίσημο υποψήφιο της ΝΔ, τον Γιάννη Τζαννετάκο, πήρε 13,6%. Η εκλογική του επιτυχία προκάλεσε μεγάλη αίσθηση και έβαλε τον Καρατζαφέρη ενεργά στον πολιτικό χάρτη. Αυτό οφειλόταν τόσο στο ότι η ΝΔ επέλεξε έναν υποψήφιο πολύ αντιπαθή στο εκλογικό της σώμα, όσο και στην τεράστια προβολή που έλαβε η υποψηφιότητά του Καρατζαφέρη από τα ΜΜΕ. Τα ελεγχόμενα από το ΠΑΣΟΚ ΜΜΕ (μιλάμε για το 2002, όταν όλα τα μεγάλα μέσα είχαν υψηλό βαθμό διαπλοκής με το σημιτικό σύστημα) υπερπρόβαλαν τον Καρατζαφέρη ελπίζοντας ότι θα επιφέρουν πλήγματα στη ΝΔ. Στο τέλος της προεκλογικής εκστρατείας, ο Μανώλης Γλέζος σε συνέντευξη Τύπου, διαμαρτυρήθηκε ότι ο Καρατζαφέρης πήρε περισσότερο τηλεοπτικό χρόνο από όσο όλοι οι υπόλοιποι υποψήφιοι μαζί4. Ο Καρατζαφέρης, στην προσπάθεια να πάρει όσες περισσότερες ακροδεξιές ψήφους μπορούσε, δεν δίστασε να εντάξει στα ψηφοδέλτια του και τέσσερα ενεργά μέλη της Χρυσής Αυγής, τους Ηλία Παναγιώταρο, Βασίλειο Κολιό, Μιχαήλ Παπαδημητρίου, και Νικόλαο Σκαντζό.
O ΛΑΟΣ, έχοντας απορροφήσει την Πρώτη Γραμμή του Πλεύρη και το Κόμμα Ελληνισμού, έλαβε 2,19%, το καλύτερο ποσοστό της Ακροδεξιάς από το 1977, αλλά δεν εισήλθε στη Βουλή. Στα αστικά κέντρα Αθήνας (Α΄ Αθηνών 3,13%), Θεσσαλονίκης (Α΄ Θεσ/νίκης 4,42%) και Πειραιά, στις εθνικές εκλογές του 2004 (Β΄ Πειραιώς 3,26%) έλαβε πάνω από 3%. Επιπλέον, κάτι που παρατηρήθηκε για πρώτη φορά και έκτοτε παγιώθηκε ήταν η ταυτόχρονη υψηλή διείσδυση σε εργοδότες και ελεύθερους επαγγελματίες, αλλά και σε λαϊκές γειτονιές όπου παλιότερα κυριαρχούσε η Αριστερά (π.χ. στη Θεσσαλονίκη, σε Κορδελιό 6,16%, Μενεμένη 5% κ.ά.). Το 34% των ψηφοφόρων του προερχόταν από τη ΝΔ, αλλά ένα αξιοσέβαστο 20% από το ΠΑΣΟΚ5. Στις ευρωκλογές που ακολούθησαν, ο ΛΑΟΣ έλαβε 4,12% και εξέλεξε τον Καρατζαφέρη ευρωβουλευτή. Ο Καρατζαφέρης, σε πρώτη φάση, πέτυχε το σκοπό του, να καθιερωθεί ο ΛΑΟΣ.
Ήταν θέμα χρόνου να μπει το σχήμα του και στη Βουλή. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2007, ο ΛΑΟΣ εκμεταλλεύτηκε το ότι η ΝΔ έχασε 3,5 μονάδες σε σχέση με τις εκλογές του 2004, ανέβασε το ποσοστό του στο 3,8% και εξέλεξε 10 βουλευτές. Ο Καρατζαφέρης, ένας καιροσκόπος και τυχοδιώκτης πολιτικός, δύσκολα μπορεί να καταταγεί στην ακραιφνή ακροδεξιά, ωστόσο τα περισσότερα στελέχη που συγκέντρωσε γύρω του είχαν ακροδεξιό παρελθόν και, ενίοτε, αναλόγως με το τι ήθελε να επιτύχει, ο ίδιος ο Καρατζαφέρης χρησιμοποιούσε ακροδεξιά επιχειρήματα.
Η μεγαλύτερη επιτυχία για τον ΛΑΟΣ καταγράφτηκε στις εκλογές του 2009, όταν κατετάγη τέταρτο κόμμα, πάνω από τον ΣΥΡΙΖΑ, με ποσοστό 5,63% και εξέλεξε 15 βουλευτές. Ο Καρατζαφέρης πίστευε ότι εδραιώθηκε εκλογικά και διεκδικούσε όλο και πιο κεντρικό ρόλο στο πολιτικό σύστημα, μην βλέποντας ότι από τα δεξιά του αναπτύσσεται ένα πολιτικό κόμμα, η Χρυσή Αυγή, που διεκδικούσε τον ίδιο πολιτικό χώρο. Δεν δίστασε, τον Νοέμβριο του 2011, να λειτουργήσει ως «πολιτικός λαγός» για να εξαλειφθούν οι αντιδράσεις του Σαμαρά και να δημιουργηθεί η πρώτη τριτοκομματική κυβέρνηση. Τα μπες-βγες του Καρατζαφέρη στην κυβέρνηση και η αποψίλωσή του από κορυφαία στελέχη, απαξίωσαν αυτόν και το κόμμα του στα μάτια των ψηφοφόρων του.
Οι αποτυχίες του ΛΑΟΣ στις πρόσφατες εκλογές, 2,9% στις εκλογές του Μαΐου και μόλις 1,58 τον Ιούνιο, ευνόησαν τη Χρυσή Αυγή, που, μετά από 30 χρόνια ανυποληψίας, βγήκε στο προσκήνιο. Η Χρυσή Αυγή, μετά το φλερτ με τον Καρατζαφέρη το 2002, έφτιαξε την Πατριωτική Συμμαχία και συμμετείχε στις ευρωεκλογές του 2004 λαμβάνοντας 0,17%. Μετά από δύο χρόνια, η Χρυσή Αυγή απέσυρε τη στήριξη της από την Πατριωτική Συμμαχία, κάτι που προκάλεσε τριγμούς στο κόμμα, μιας και ο Δημήτρης Ζαφειρόπουλος, υπαρχηγός της Χ.Α. επί πολλά χρόνια, παρέμεινε μαζί με άλλους στο σχήμα και από τότε οι δρόμοι τους χώρισαν από τη ΧΑ. Η Χ.Α. συμμετείχε αυτόνομα στις εκλογές του 2009 παίρνοντας 0,29% και 19.600 ψήφους, αλλά με το μεταναστευτικό να λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις και τα όσα συνέβησαν στον Άγιο Παντελεήμονα, όπου αγκιστρώθηκαν σε μια λαϊκή γειτονιά, απογειώθηκαν στις δημοτικές εκλογές του 2010, στο Δήμο Αθηναίων, βγάζοντας τον Μιχαλολιάκο δημοτικό σύμβουλο με ποσοστό 5,29%, ενώ, σε περιοχές με έντονα προβλήματα, λόγω της υπερπληθώρας λαθρομεταναστών, το ποσοστό έφτασε το 20%6. Στον ενάμισι χρόνο που μεσολάβησε μέχρι τις πρόσφατες εκλογές, πολλοί είχαν επισημάνει πως, αν δεν γίνει κάτι με το μεταναστευτικό, η Χρυσή Αυγή θα πάρει τεράστιο ποσοστό, αλλά, αντί να παρθούν κάποια μέτρα, η καταστροφική διακυβέρνηση Παπανδρέου χειροτέρευσε τα πράγματα.
Στις εκλογές του Μαΐου, εκτοξεύεται στο 7% και τις 440.000 ψήφους, με διπλάσιο ποσοστό ψήφων σε αρκετές περιοχές της Πελοποννήσου, αλλά και κοντά σε διψήφιο στην Αττική και στον Πειραιά (όπως και στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια). Οι εκλογολόγοι λένε ότι μετακινήθηκαν προς αυτήν, από τα δύο μεγάλα κόμματα, περίπου 200.000 ψηφοφόροι, το μεγαλύτερο μέρος αυτών που ψήφιζαν ΛΑΟΣ, αλλά ακόμα και αριστερός κόσμος από λαϊκές γειτονιές. Το πιο ανησυχητικό είναι η ηλικιακή σύσταση των ψηφοφόρων, αφού συγκεντρώνει υψηλό ποσοστό, 9,4%, στους νέους άνδρες. Οι εκλογές του Ιουνίου επιβεβαίωσαν ότι υφίσταται πια για την Ελλάδα ισχυρό ακροδεξιό φαινόμενο: με το ίδιο ποσοστό και ελάχιστα λιγότερες ψήφους, η Χρυσή Αυγή εδραιώνεται. Τους πρώτους μήνες μετά τις εκλογές, η Χ.Α. είναι το μόνο αντιπολιτευόμενο κόμμα που κάνει αισθητή την παρουσία του (τις περισσότερες φορές με αρνητικό τρόπο) και δείχνει να υπερφαλαγγίζει τους Ανεξάρτητους Έλληνες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα ανάχωμα. Οι Χρυσαυγίτες έχουν πια τόσο θράσος που απειλούν ανοιχτά τη δημοκρατία και προετοιμάζουν τα δικά τους Τάγματα Εφόδου.
O ΛΑΟΣ, έχοντας απορροφήσει την Πρώτη Γραμμή του Πλεύρη και το Κόμμα Ελληνισμού, έλαβε 2,19%, το καλύτερο ποσοστό της Ακροδεξιάς από το 1977, αλλά δεν εισήλθε στη Βουλή. Στα αστικά κέντρα Αθήνας (Α΄ Αθηνών 3,13%), Θεσσαλονίκης (Α΄ Θεσ/νίκης 4,42%) και Πειραιά, στις εθνικές εκλογές του 2004 (Β΄ Πειραιώς 3,26%) έλαβε πάνω από 3%. Επιπλέον, κάτι που παρατηρήθηκε για πρώτη φορά και έκτοτε παγιώθηκε ήταν η ταυτόχρονη υψηλή διείσδυση σε εργοδότες και ελεύθερους επαγγελματίες, αλλά και σε λαϊκές γειτονιές όπου παλιότερα κυριαρχούσε η Αριστερά (π.χ. στη Θεσσαλονίκη, σε Κορδελιό 6,16%, Μενεμένη 5% κ.ά.). Το 34% των ψηφοφόρων του προερχόταν από τη ΝΔ, αλλά ένα αξιοσέβαστο 20% από το ΠΑΣΟΚ
Ήταν θέμα χρόνου να μπει το σχήμα του και στη Βουλή. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2007, ο ΛΑΟΣ εκμεταλλεύτηκε το ότι η ΝΔ έχασε 3,5 μονάδες σε σχέση με τις εκλογές του 2004, ανέβασε το ποσοστό του στο 3,8% και εξέλεξε 10 βουλευτές. Ο Καρατζαφέρης, ένας καιροσκόπος και τυχοδιώκτης πολιτικός, δύσκολα μπορεί να καταταγεί στην ακραιφνή ακροδεξιά, ωστόσο τα περισσότερα στελέχη που συγκέντρωσε γύρω του είχαν ακροδεξιό παρελθόν και, ενίοτε, αναλόγως με το τι ήθελε να επιτύχει, ο ίδιος ο Καρατζαφέρης χρησιμοποιούσε ακροδεξιά επιχειρήματα.
Η μεγαλύτερη επιτυχία για τον ΛΑΟΣ καταγράφτηκε στις εκλογές του 2009, όταν κατετάγη τέταρτο κόμμα, πάνω από τον ΣΥΡΙΖΑ, με ποσοστό 5,63% και εξέλεξε 15 βουλευτές. Ο Καρατζαφέρης πίστευε ότι εδραιώθηκε εκλογικά και διεκδικούσε όλο και πιο κεντρικό ρόλο στο πολιτικό σύστημα, μην βλέποντας ότι από τα δεξιά του αναπτύσσεται ένα πολιτικό κόμμα, η Χρυσή Αυγή, που διεκδικούσε τον ίδιο πολιτικό χώρο. Δεν δίστασε, τον Νοέμβριο του 2011, να λειτουργήσει ως «πολιτικός λαγός» για να εξαλειφθούν οι αντιδράσεις του Σαμαρά και να δημιουργηθεί η πρώτη τριτοκομματική κυβέρνηση. Τα μπες-βγες του Καρατζαφέρη στην κυβέρνηση και η αποψίλωσή του από κορυφαία στελέχη, απαξίωσαν αυτόν και το κόμμα του στα μάτια των ψηφοφόρων του.
Οι αποτυχίες του ΛΑΟΣ στις πρόσφατες εκλογές, 2,9% στις εκλογές του Μαΐου και μόλις 1,58 τον Ιούνιο, ευνόησαν τη Χρυσή Αυγή, που, μετά από 30 χρόνια ανυποληψίας, βγήκε στο προσκήνιο. Η Χρυσή Αυγή, μετά το φλερτ με τον Καρατζαφέρη το 2002, έφτιαξε την Πατριωτική Συμμαχία και συμμετείχε στις ευρωεκλογές του 2004 λαμβάνοντας 0,17%. Μετά από δύο χρόνια, η Χρυσή Αυγή απέσυρε τη στήριξη της από την Πατριωτική Συμμαχία, κάτι που προκάλεσε τριγμούς στο κόμμα, μιας και ο Δημήτρης Ζαφειρόπουλος, υπαρχηγός της Χ.Α. επί πολλά χρόνια, παρέμεινε μαζί με άλλους στο σχήμα και από τότε οι δρόμοι τους χώρισαν από τη ΧΑ. Η Χ.Α. συμμετείχε αυτόνομα στις εκλογές του 2009 παίρνοντας 0,29% και 19.600 ψήφους, αλλά με το μεταναστευτικό να λαμβάνει εκρηκτικές διαστάσεις και τα όσα συνέβησαν στον Άγιο Παντελεήμονα, όπου αγκιστρώθηκαν σε μια λαϊκή γειτονιά, απογειώθηκαν στις δημοτικές εκλογές του 2010, στο Δήμο Αθηναίων, βγάζοντας τον Μιχαλολιάκο δημοτικό σύμβουλο με ποσοστό 5,29%, ενώ, σε περιοχές με έντονα προβλήματα, λόγω της υπερπληθώρας λαθρομεταναστών, το ποσοστό έφτασε το 20%
Στις εκλογές του Μαΐου, εκτοξεύεται στο 7% και τις 440.000 ψήφους, με διπλάσιο ποσοστό ψήφων σε αρκετές περιοχές της Πελοποννήσου, αλλά και κοντά σε διψήφιο στην Αττική και στον Πειραιά (όπως και στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια). Οι εκλογολόγοι λένε ότι μετακινήθηκαν προς αυτήν, από τα δύο μεγάλα κόμματα, περίπου 200.000 ψηφοφόροι, το μεγαλύτερο μέρος αυτών που ψήφιζαν ΛΑΟΣ, αλλά ακόμα και αριστερός κόσμος από λαϊκές γειτονιές. Το πιο ανησυχητικό είναι η ηλικιακή σύσταση των ψηφοφόρων, αφού συγκεντρώνει υψηλό ποσοστό, 9,4%, στους νέους άνδρες. Οι εκλογές του Ιουνίου επιβεβαίωσαν ότι υφίσταται πια για την Ελλάδα ισχυρό ακροδεξιό φαινόμενο: με το ίδιο ποσοστό και ελάχιστα λιγότερες ψήφους, η Χρυσή Αυγή εδραιώνεται. Τους πρώτους μήνες μετά τις εκλογές, η Χ.Α. είναι το μόνο αντιπολιτευόμενο κόμμα που κάνει αισθητή την παρουσία του (τις περισσότερες φορές με αρνητικό τρόπο) και δείχνει να υπερφαλαγγίζει τους Ανεξάρτητους Έλληνες που θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα ανάχωμα. Οι Χρυσαυγίτες έχουν πια τόσο θράσος που απειλούν ανοιχτά τη δημοκρατία και προετοιμάζουν τα δικά τους Τάγματα Εφόδου.
Παραπομπές
1. Τα στοιχεία για την ακροδεξιά στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια αντλήθηκαν από την el.wikipedia.org, καθώς και από το ιστολόγιο fileleutheros.pblogs.gr και συγκεκριμένα τα άρθρα, «Εξωκοινοβουλευτική Εθνικιστική δεξιά», «Εκλογικές συμμετοχές της πατριωτικής Δεξιάς (1974-2004)» και «Αίτια διάσπασης του εθνικιστικού χώρου (1974-1982).
2. Παρατίθεται στο βιβλίο του Αντώνη Έλληνα, Τα Μέσα Ενημέρωσης και η Άκρα Δεξιά στη Δυτική Ευρώπη, Παίζοντας το χαρτί του Εθνικισμού, εκδόσεις Επίκεντρο, 2012, σσ. 188-189.
3.Διαβάστε το αναλυτικό ρεπορτάζ του Νίκου Βαφειάδη, «Γρηγόρης Μιχαλόπουλος, η “καρδιά” μιας αποφυλάκισης», Καθημερινή, 14/1/2007, nikosvafiadis.wordpress.com. Στη δίκη του, ο Γρ. Μιχαλόπουλος είχε συνήγορο υπεράσπισης τον Τάκη Μιχαλόλια, αδερφό του Νίκου Μιχαλολιάκου.
4. Παρατίθεται στο βιβλίο του Αντώνη Έλληνα, Τα Μέσα Ενημέρωσης…, σ. 219.
5. Γ. Μαυρής, «Απευθείας μετατόπιση από το ΠΑΣΟΚ στη ΝΔ». Εκλογές 2004: Πλήρη Αποτελέσματα και Πίνακες. Καθημερινή, 9 Μαρτίου 2004 [ειδική έκδοση] σελ. 16-17, παρατίθεται στο βιβλίο του Γιάννη Κολοβού, Άκρα Δεξιά & Ριζοσπαστική Δεξιά στην Ελλάδα και στην Δυτική Ευρώπη 1974-2004, εκδόσεις Πελασγός, 2005.
6. Σταύρος Λυγερός, «Άγιος Παντελεήμονας και Χρυσή Αυγή», Καθημερινή, 12-11-10.
