Μια νέα κρίση του καπιταλισμού λοιπόν – όπως αυτή του 1929. Επιβεβαιώνονται οι θεωρίες του καπιταλισμού – καζίνο. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ αντιφάσκει με τον εαυτό της και ασκεί εκτεταμένο παρεμβατισμό, δείχνοντας ότι η εμπιστοσύνη της στην αγορά δεν είναι μεγάλη, όσο δείχνει η προπαγάνδα της. Ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός πνέει τα λοίσθια και οι θεωρίες της Αριστεράς – κεϋνσιανής ή αντικαπιταλιστικής – που ασκούν κριτική στο νεοφιλελευθερισμό ενισχύονται.
Οι θεωρίες μας για τον αντικοινωνικό και μάλλον ακραίο χαρακτήρα του καπιταλισμού επαληθεύονται, και εμείς οι αριστεροί χαμογελάμε, τρίβουμε τα χέρια μας και είμαστε έτοιμοι για τις πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες της κρίσης. Θα έπρεπε; Ή ίσως θα έπρεπε να αναρωτηθούμε πόσο προετοιμασμένοι είμαστε να αντιμετωπίσουμε αυτή τη νέα κρίση με αριστερές εναλλακτικές προτάσεις. Όχι μόνο με θεωρίες, αλλά με πολιτική, κοινωνική και ιδεολογική δύναμη να συγκρουστούμε με την ηγεμονία που βρίσκεται σε κρίση. Είμαστε έτοιμοι να αναλογιστούμε αν τα μέτρα που λήφθηκαν από τις κυβερνήσεις δεν θα σημάνουν περισσότερα βάσανα για τους φτωχούς, περισσότερη απελπισία, εγκατάλειψη, ανεργία και επισφαλή εργασία, χωρίς οι άνθρωποι να μπορούν να δουν εναλλακτικές διεξόδους;
Αν είμαστε έτοιμοι να παίξουμε απλά έναν διανοητικό ρόλο, αυτόν του επικριτή του καπιταλισμού, αυτή η κρίση είναι μια μεγάλη γιορτή. Μπορούμε να πανηγυρίζουμε και να παράγουμε – ημέρα με την ημέρα, εβδομάδα με την εβδομάδα – νέα άρθρα τα οποία προβλέπουν – όπως έχουμε ήδη γράψει – το σύντομο τέλος του καπιταλισμού.
Αλλά κάθε καταστροφολογία είναι και μια αυταπάτη. Στη δεκαετία του ‘ 30 η Κομμουνιστική Διεθνής υιοθέτησε τη θεωρία του οικονομολόγου Ευγένιου Βάργκα, ο οποίος αναθεώρησε τις απόψεις του Λένιν, για να διαγνώσει ότι η κρίση του 1929 έφερε τελικά τον καπιταλισμό στο τελικό στάδιο του. Καθώς το Νιου Ντηλ έσωσε τον καπιταλισμό από τον εαυτό του, υιοθετήθηκε η έννοια της «δεύτερης φάσης του τελικού σταδίου του καπιταλισμού». Σήμερα πρέπει να βρισκόμαστε στην πέμπτη ή έκτη φάση. Ο Τζιοβάννι Αρρίγκι θυμάται ότι στη δεκαετία του ‘ 70 η διαμάχη δεν ήταν για το τέλος του καπιταλισμού, αλλά για το πότε που και πώς θα τελειώσει ο καπιταλισμός, κάτι το οποίο γίνονταν αποδεκτό και από θεωρητικούς που υποστήριζαν τον καπιταλισμό.
Βέβαια όπως μας υπενθυμίζει ο Λένιν, ο καπιταλισμός δεν καταρρέει ούτε θα καταρρεύσει ποτέ, εκτός και αν ηττηθεί – όπως έδειξαν οι επαναστατικές διαδικασίες οι οποίες τερμάτισαν τον καπιταλισμό, μόνιμα ή παροδικά. Δεν καταρρέει από μόνος του, και δείχνει ακόμη και ικανότητα για ανάκαμψη. Ποιος προέβλεπε ότι η πατρίδα του Λένιν, αυτή της πρώτης εργατο-αγροτικής επανάστασης στην ιστορία της ανθρωπότητας θα έβλεπε την αποκατάσταση του καπιταλισμού σε μια γκανγκστερική εκδοχή; Ποιος μπορούσε να προβλέψει ότι οι ΗΠΑ, «θανάσιμα πληγωμένες» από την κρίση του 1929, θα ηγεμόνευαν στον πιο μακροχρόνιο και βαθύ κύκλο στην ιστορία της επέκτασης του καπιταλισμού – στη «χρυσή εποχή» του σύμφωνα με τον Χομπσμπάουμ – μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, πιέζοντας την ΕΣΣΔ και νικώντας την τεχνολογικά και οικονομικά, πριν υποβοηθήσουν την εσωτερική πολιτική της ανατροπή;
Δεν τα λέω αυτά για να χαρακτηριστώ ως προπαγανδιστής των απολογητικών εκδοχών του καπιταλισμού ή για να ενθαρρύνω την αποθάρρυνση, αλλά για να συναινέσω με τον Μπρέχτ ο οποίος υποστήριζε ότι «πρέπει να επιτεθούμε στην ισχυρότερη πτέρυγα του εχθρού», έτσι ώστε να μην αυταπατώμεθα για τις πραγματικές συνθήκες της μάχης, να μην υποτιμούμε τις δυνάμεις του και, κυρίως, να μην υπερεκτιμούμε τις δικές μας δυνάμεις.
Κάθε κρίση που αντιμετωπίζει η Αριστερά τρίβοντας τα χέρια της την αφήνει περισσότερο ηττημένη σε σχέση με το παρελθόν ∙ γιατί μια τέτοια Αριστερά είναι ικανοποιημένη με την ενατένιση των τελευταίων ημερών της καπιταλιστικής Πομπηίας, η οποία παρ’ όλα αυτά επιμένει και επιβιώνει λόγω έλλειψης εναλλακτικών – θεωρητικών και πολιτικών – προτάσεων από την πλευρά της Αριστεράς. Είναι η ίδια Αριστερά που φαίνεται να πιστεύει ότι τελικά μια μέρα, όχι στο πολύ μακρινό μέλλον, οι λαοί του κόσμου θα πειστούν από την αποκαλυπτική της θεωρία, χωρίς να έχει κάνει ποτέ τη θεωρία της πραγματικότητα ως μια οικονομική, κοινωνική, πολιτική και ιδεολογική δύναμη.
Προς το παρόν – όπως είχε πει κι ο Μαρξ για τους μικροαστούς – φαίνεται ότι οι λαοί δεν είναι ακόμα αρκετά ώριμοι για να κατανοήσουν τη θεωρία μιας Αριστεράς η οποία είναι ικανοποιημένη από τον εαυτό της – από την καταπληκτική μας θεωρία, η οποία μας λέει πώς είτε βραχυπρόθεσμα είτε μακροπρόθεσμα η ιστορία θα αποκαλύψει την αναπόφευκτη πορεία της προς τον σοσιαλισμό.
Οι καμπές – τόσο οι επαναστατικές όσο και οι αντεπαναστατικές – του 20ου αιώνα δεν μας έχουν διδάξει τίποτε, αν ακόμη περιμένουμε την αποσύνθεση του πτώματος του αντιπάλου μας αντί να προετοιμαζόμαστε συστηματικά να κάνουμε τα όνειρα και τις ουτοπίες μας πραγματικότητα, όπως μας έχει δείξει ο επαναστατικός ρεαλισμός του Λένιν.
[1] Το άρθρο του Emir Sader «Crisis of the Capitalism and the Left» δημοσιεύτηκε στον ιστοχώρο του MR στις 25 Σεπτεμβρίου 2008. Ελληνικά δημοσιεύτηκε στην ελληνική έκδοση του Monthly Review στο τεύχος Νο 49 Ιανουάριος 2009.
Ανάρτηση από: http://istrilatis.blogspot.gr
Ανάρτηση από: http://istrilatis.blogspot.gr
