Στα χνάρια του Κοτζιά ο Δένδιας – Χωρικά ύδατα 12 μιλίων: Από κανόνας εξαίρεση
Του Σταύρου Λυγερού
Χθες στη Βουλή, ο Δένδιας προανήγγειλε την επέκταση των ελληνικών χωρικών
υδάτων στο Ιόνιο από τα έξι στα 12 (ναυτικά) μίλια. Η ιδέα δεν είναι νέα.
Φεύγοντας από το υπουργείο Εξωτερικών (Οκτώβριος 2018), ο Κοτζιάς είχε
αναφερθεί στην απόφασή του να επεκτείνει τα χωρικά ύδατα από τους Οθωνιούς
(βορείως της Κέρκυρας), μέχρι τα Αντικύθηρα.
Ο Κοτζιάς είχε δώσει
στίγμα των προθέσεών του κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στην ΕΡΤ τον
Δεκέμβριο 2017. Μέχρι να φύγει, όμως, από το υπουργείο Εξωτερικών δεν είχε
κάνει το σχετικό βήμα. Ούτε το έκανε ο διάδοχός του Κατρούγκαλος, ούτε και ο
Δένδιας. Τη διαχρονική αδράνεια των ελληνικών κυβερνήσεων τις τελευταίες
δεκαετίες στο ζήτημα αυτό πληρώνουμε ακριβά σήμερα.
Σύμφωνα με το Δίκαιο της
Θάλασσας, κάθε παράκτιο κράτος έχει δικαίωμα να επεκτείνει μονομερώς τα χωρικά
του ύδατα μέχρι 12 μίλια. Εάν η Ελλάδα ασκούσε το δικαίωμά της, θα ακύρωνε σε
μεγάλο βαθμό τις τουρκικές επεκτατικές διεκδικήσεις. Τα διεθνή ύδατα στο Αιγαίο
θα περιορίζονταν δραστικά, άρα ένα πολύ μεγάλο τμήμα του θα γινόταν ελληνική
θάλασσα.
Μεταξύ άλλων, θα λυνόταν
πρακτικά και το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας σ’ αυτή την περιοχή, αφού θα έμεναν
σχετικά μικρές περιοχές (κυρίως στο βόρειο Αιγαίο και λιγότερο στα βόρεια της
Κρήτης) προς οριοθέτηση. Γι’ αυτόν τον λόγο οι Τούρκοι έσπευσαν να αποτρέψουν
την Αθήνα από το να ασκήσει το νόμιμο δικαίωμά της, χαρακτηρίζοντας αιτία
πολέμου (casus belli) την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων.Τον Ιούνιο 1995 η
τουρκική Εθνοσυνέλευση εξουσιοδότησε την κυβέρνηση να λάβει ακόμα και
στρατιωτικά μέτρα για να την εμποδίσει. Είχαν επίγνωση ότι, εάν γινόταν
επέκταση, θα έχαναν το επεκτατικό τους παιχνίδι στο Αιγαίο. Ταυτοχρόνως θα
ενισχυόταν σημαντικά η ελληνική θέση και στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Αθήνα
δηλώνει ότι διατηρεί ακέραιο το δικαίωμά της για επέκταση και θα το ασκήσει
όποτε κρίνει. Πρόκειται για προσχηματική θέση. Όταν ένα δικαίωμα δεν ασκείται για
πολλά χρόνια, όπως στην περίπτωσή μας, αποδυναμώνεται, η άσκησή του γίνεται
ολοένα και πιο δύσκολη.
Χωρικά ύδατα πολλαπλού εύρους
Ας σημειωθεί ότι οι
κυβερνήσεις Σημίτη, Κώστα Καραμανλή και Γιώργου Παπανδρέου, στο πλαίσιο των
ελληνοτουρκικών διερευνητικών επαφών, έχουν διαπραγματευθεί το εύρος των
ελληνικών χωρικών υδάτων. Κι αυτό παρότι (σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο)
πρόκειται για δικαίωμα, που κάθε παράκτιο κράτος ασκεί μονομερώς. Δηλαδή, δεν
έχει υποχρέωση να το διαπραγματευθεί με τα γειτονικά κράτη.
Πριν πολλά χρόνια, είχα
γράψει: «Από τη στιγμή που η Αθήνα έχει κακώς επιλέξει να διαπραγματευθεί με
την Άγκυρα το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων, τουλάχιστον ας το
διαπραγματευθεί σωστά. Η Αθήνα έπρεπε εξαρχής να έχει επεκτείνει τα χωρικά της
ύδατα στα 12 μίλια σ’ όλες τις περιοχές που δεν γειτνιάζουν με την
Τουρκία και στη συνέχεια να διαπραγματευθεί με την Άγκυρα ένα συμβιβασμό
για το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων στις περιοχές που γειτνιάζουν.
»Εάν το είχε κάνει, οι
μη γειτνιάζουσες με την Τουρκία θαλάσσιες περιοχές θα είχαν βγει εκτός
διαπραγμάτευσης, ενώ τώρα η Άγκυρα ζητάει να μην υπάρξει καμία επέκταση στο
ανατολικό Αιγαίο, προσφέροντας(;) σαν αντάλλαγμα την αποδοχή της επέκτασης στο
Ιόνιο και στο Λιβυκό! Προσφέρει, δηλαδή, αυτό που η Ελλάδα μπορεί να κάνει μόνη
της, χωρίς η Τουρκία να έχει το παραμικρό πρόσχημα αντίδρασης, αφού δεν
γειτνιάζει με τις θαλάσσιες αυτές περιοχές». Τη θέση αυτή είχα επανειλημμένως διατυπώσει σε
άρθρα από τη δεκαετία του 1990 και την συμπεριέλαβα στην ενότητα “Δώδεκα μίλια
και casus belli” στο βιβλίο “Μετά τον Ερντογάν τι;” (Απρίλιος 2013, εκδόσεις
Πατάκη).
Προσχηματική θέση
Για χρόνια κυριαρχούσε η
άποψη πως εάν γινόταν επέκταση των χωρικών υδάτων μόνο σε κάποιες περιοχές, θα
ήταν σαν η Ελλάδα να παραδεχόταν ότι το Αιγαίο είναι ειδική θάλασσα. Ως εκ
τούτου, θα έδινε υπόσταση στον τουρκικό ισχυρισμό ότι πρέπει να ισχύσουν
ειδικές διευθετήσεις. Το επιχείρημα είχε επικαλεσθεί και ο Βενιζέλος για να
ασκήσει κριτική στον Κοτζιά. Θα την επαναλάβει και κατά Δένδια;
Το επιχείρημα θα ήταν
άξιο συζήτησης εάν η Αθήνα δεν είχε ήδη αποδεχθεί τη φόρμουλα των χωρικών
υδάτων διαφορετικού εύρους κατά περιοχή και ήταν αποφασισμένη να πάει στα 12
μίλια. Ο Βενιζέλος, μάλιστα, ήταν υπουργός σε κυβερνήσεις που διαπραγματεύθηκαν
με την Άγκυρα ένα δικαίωμα που ασκείται μονομερώς από κάθε κράτος. Οι ελληνικές
κυβερνήσεις το διαπραγματεύθηκαν όχι επειδή θεωρούν το Αιγαίο ειδική θάλασσα,
αλλά επειδή υπέκυψαν –χωρίς να το ομολογούν– στον εκβιασμό του τουρκικού casus
belli.
Αυτή είναι η πραγματικότητα
και δεν αλλάζει από την επίσημη ρητορική της Ελλάδας ότι θα επεκτείνει τα
χωρικά ύδατά της όποτε το κρίνει. Όταν φοβάται να ασκήσει το δικαίωμά της και
όταν έχει ήδη διαπραγματευθεί χωρικά ύδατα διαφορετικού εύρους, το επιχείρημα
Βενιζέλου (και άλλων) είναι προσχηματικό. Η πραγματική αιτία είναι το φοβικό
σύνδρομο της ελληνικής πολιτικής ελίτ, η απροθυμία της να κάνει οτιδήποτε θα
ενοχλούσε την Άγκυρα και δυνητικά θα μπορούσε να οδηγήσει σε κρίση.
Ας σημειωθεί ότι η
Τουρκία στη Μαύρη Θάλασσα και στις νότιες ακτές της (Ανατολική Μεσόγειο) έχει
χωρικά ύδατα 12 μιλίων. Δεν τα έχει, βεβαίως, επεκτείνει στο Αιγαίο, επειδή δεν
θα είχε αξιόλογο όφελος και κυρίως γιατί εάν τα επέκτεινε δεν θα μπορούσε να εμποδίσει
την Ελλάδα να πράξει το ίδιο.
12 μίλια κανόνας ή εξαίρεση;
Η Ελλάδα πρέπει να
επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 μίλια σε Ιόνιο, νότια Πελοπόννησο, Κρήτη,
δυτικό Αιγαίο, ακόμα και σε Θράκη και Μακεδονία. Και πρέπει να είναι
γενναιόδωρη στην καθιέρωση διαδρόμων ελεύθερης ναυσιπλοΐας, ώστε να κάμψει
ενδεχόμενες διεθνείς αντιδράσεις τέτοιου χαρακτήρα. Εάν δεν συμπεριλάβει στην
επέκταση κι αυτές τις περιοχές, η Αθήνα θα έχει εμμέσως πλην σαφώς αποδεχθεί
ότι η Άγκυρα έχει και εκεί λόγο. Αντιθέτως, εάν κατοχυρωθούν χωρικά ύδατα 12
μιλίων, η όποια άτυπη διαπραγμάτευση με την Άγκυρα θα αφορούσε μόνο το
ανατολικό Αιγαίο. Και βεβαίως, η ενδεχόμενη συμφωνία θα ήταν κάπου στη μέση,
στα 8-10 μίλια.
Την παραπάνω
επιχειρηματολογία είχα επαναλάβει το 2018 στο άρθρο μου "Χωρικά ύδατα:
κάλλιο πέντε και στο χέρι, αλλά όχι μόνο στο Ιόνιο". Το καλοκαίρι του
2020, όμως, οι συνθήκες είναι ποιοτικά διαφορετικές από το 2018 και πολύ
περισσότερο από το 2013. Τότε, η Άγκυρα δεν είχε εγείρει τις διεκδικήσεις που
εγείρει σήμερα. Η "Γαλάζια Πατρίδα" δεν ήταν ακόμα κρατικό δόγμα και
ο Ερντογάν ήταν πολύ πιο συγκρατημένος από ό,τι είναι σήμερα.
Με άλλα λόγια, εάν τα
χωρικά ύδατα είχαν επεκταθεί παντού (εκτός ανατολικού Αιγαίου), η Άγκυρα θα
είχε πιθανότατα περιορισθεί σε ρητορικές αντιδράσεις, δεδομένου ότι μέχρι το
2016 ο Ερντογάν είχε εσωτερικούς πολέμους, αρχικά με το μετακεμαλικό καθεστώς
και μετά το 2013 με το δίκτυο Γκιουλέν. Ακόμα και μετά το αποτυχημένο
πραξικόπημα (Ιούλιος 2016) ο Ερντογάν φοβόταν ότι μπορεί οι Αμερικανοί να
εκμεταλλεύονταν μία σύγκρουση με την Ελλάδα για να τον ανατρέψουν. Η περίεργη
σχέση του με τον πρόεδρο Τραμπ και η συμμαχία του με τη Ρωσία τον απάλλαξε από
αυτό τον φόβο.
Η ολιγωρία του παρελθόντος για τα χωρικά ύδατα
Σήμερα, εάν γίνει
επέκταση μόνο στο Ιόνιο, για την οποία είχε μιλήσει ο Κοτζιάς και επαναλαμβάνει
ο Δένδιας, σχεδόν θα μηδενισθεί πολιτικά η δυνατότητα μελλοντικής επέκτασης
στην Κρήτη και στο δυτικό Αιγαίο. Από την άλλη πλευρά, εάν τα χωρικά επεκταθούν
παντού, εκτός ανατολικού Αιγαίου, στην παρούσα συγκυρία πιθανότατα ο Ερντογάν
θα στείλει το Oruc Reis στα 8-10 μίλια από ελληνικές ακτές. Θα προκαλέσει την
Ελλάδα να προστατεύσει αυτή τη φορά τα χωρικά της ύδατα κι όχι δυνητική ΑΟΖ,
όπως συμβαίνει τώρα νοτίως του Καστελλορίζου. Πώς μπορεί να τα προστατεύσει;
Μόνο με στρατιωτικά μέσα, διακινδυνεύοντας πολεμική σύγκρουση.
Οι επιλογές είναι
δύσκολες, επειδή η ολιγωρία του παρελθόντος μετέτρεψε ένα τότε διαχειρίσιμο
διπλωματικά πρόβλημα, στο σημερινό κρίσιμο πρόβλημα που μπορεί να καταλήξει σε
πόλεμο. Πριν κινηθεί, η Ελλάδα είναι σκόπιμο να περιμένει τις αμερικανικές
προεδρικές εκλογές και την ανάληψη της προεδρίας από τον Μπάιντεν, εάν
επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις και εκλεγεί.
Η Ελλάδα πρέπει να
επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα παντού, εκτός ανατολικού Αιγαίου. Πρέπει, όμως,
να το κάνει μόνο εάν εξασφαλίσει στρατιωτική συνδρομή από τη Γαλλία. Για την
ακρίβεια, έχουμε ανάγκη μία μεσογειακή συμμαχία με τη συμμετοχή και Αιγύπτου,
Εμιράτων, Σαουδικής Αραβίας και εμμέσως πλην σαφώς Ισραήλ. Μία τέτοια συμμαχία
θα άλλαζε την εικόνα της Ανατολικής Μεσογείου. Δεν πρόκειται για εύκολο
εγχείρημα, αλλά αξίζει τον κόπο να γίνει προσπάθεια.
Ανάρτηση από: https://slpress.gr/
