60 χρόνια μετά: Ευρώπη πολλών ταχυτήτων

Φυγή προς τα εμπρός ή απαρχή της διάλυσης;

Του Σπύρου Παναγιώτου

«Η ενότητα δεν σημαίνει ομοιομορφία…. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τάσσομαι υπέρ της ύπαρξης νέων μορφών συνεργασίας, υπέρ αυτού που αποκαλούμε “διαφοροποιημένες συνεργασίες”»
Φρανσουά Ολάντ

«Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει “να έχουν το θάρρος να αποδεχτούν ότι ορισμένες χώρες προχωρούν πιο γρήγορα από τις άλλες” χωρίς ωστόσο να κλείνει ο δρόμος “για εκείνες που έχουν καθυστερήσει”»
Άνγκελα Μέρκελ

Μερικές ημέρες πριν γιορταστούν στη Ρώμη τα 60 χρόνια από την ίδρυσή της, η Ε.Ε «ανακαλύπτει» επίσημα την επιλογή των πολλαπλών ταχυτήτων μέσω των διαφοροποιημένων συνεργασιών.

Στην πραγματικότητα οι πολλαπλές ταχύτητες είναι τόσο παλιές όσο και η ίδια η Ε.Ε. Πίσω από τη φαντασμαγορία των πολιτικών της «σύγκλισης» και των μέτρων «κοινωνικής συνοχής», ξεδιπλώνονταν πολιτικές που επέτρεπαν στις χώρες της πρώτης ταχύτητας, και κυρίως στην ίδια τη Γερμανία, να καρπώνονται τεράστια κέρδη από τις χώρες της περιφέρειας, τις χώρες των χαμηλών ταχυτήτων. Όλα όσα φανερώθηκαν με τον πιο απροκάλυπτο τρόπο στα χρόνια της τελευταίας κρίσης, αύξηση χρέους, αποβιομηχάνιση και αποδιάρθρωση του παραγωγικού ιστού, πλεονάσματα των χωρών του Βορρά έναντι εκείνων του Νότου, σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν όλο το προηγούμενο διάστημα.

Αλλά και στα χρόνια της κρίσης οι καταναγκασμοί των ισχυρών κρατών σε βάρος των ήδη «διαφοροποιημένων ταχυτήτων» της ευρωζώνης ήταν παρούσες. Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο, η Συνθήκη του ESM, το Σύμφωνο για το Ευρώ, αποτελούσαν προϊόντα καταναγκασμών επικυρωμένα με διακρατικές συμφωνίες έξω από την Ευρωπαϊκή Συνθήκη. Και ακόμα η Συνθήκη Σέγκεν αφορούσαν αποκλειστικά τις χώρες του Νότου την ώρα που σε ολόκληρη την Ευρώπη ορθώνονταν τείχη για τον έλεγχο των προσφυγικών ροών. Η δημοσιονομική πειθαρχία, που ανατίναζε τις πιο φτωχές χώρες, γινόταν πιο χαλαρή στις περιπτώσεις Γαλλίας και Ιταλίας, τα σύνορα της Ευρώπης μετακινούνταν ανάλογα με την προθυμία των κυβερνήσεων να προστατέψουν την κεντρική Ευρώπη από τα κύματα μετανάστευσης κ.λπ.

Στον απόηχο μεγάλων αναταράξεων

Το σχέδιο των τεσσάρων ηγετών των ισχυρότερων κρατών της Ε.Ε. – Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία – που ανακοινώθηκε στην αρχή της εβδομάδας στις Βερσαλλίες – ακόμα και η επιλογή του χώρου δημιουργεί τους ανάλογους συνειρμούς – προχωρά την αρχική ιδέα  σε ακόμα πιο αντιδραστική κατεύθυνση. Οι προτάσεις των Μέρκελ, Ολάντ και σία δεν είναι απλά μια… από τα ίδια.

Στην πραγματικότητα επιχειρείται η διαφύλαξη της ευρωπαϊκής ενοποίησης ανεξάρτητα από τις εκπλήξεις που πιθανόν ανακύψουν από τις εκλογές σε Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία. Η ίδια η Συνθήκη της Ε.Ε. θα παραμείνει υπό καθεστώς περιορισμένης σημασίας και ισχύος. Αντίθετα ομάδες πρόθυμων χωρών, χωρίς την ανάγκη νομιμοποίησης των επιλογών τους από δημοψηφίσματα, θα είναι σε θέση να προχωρούν σε επιμέρους συμφωνίες κατά θέματα έχοντας εξασφαλίσει αποτελεσματική θωράκιση από πιθανές διαφωνίες ή veto όσων χωρών θίγονται ή διαφωνούν. Με αυτόν τον τρόπο η ήδη υπάρχουσα έλλειψη κάθε έννοιας δημοκρατικής νομιμότητας των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και αποφάσεων θα αποκτήσει πλήρη αυτονομία έναντι κάθε ελέγχου και λογοδοσίας.

Οι «ιδέες» των 4 ιθυνόντων της Ε.Ε. δεν υπαγορεύονται βέβαια αποκλειστικά από την ανάγκη υπέρβασης των εμποδίων που ορθώνουν οι δημοκρατικές λειτουργίες. Άλλωστε το έλλειμμα δημοκρατίας δεν εμπόδισε μέχρι σήμερα τους ευρωπαϊκούς θεσμούς να επιβάλουν τα σχέδιά τους.

Η νέα δομή επιχειρεί να θωρακίσει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα έναντι του κινδύνου διάσπασης της συνοχής της Ευρώπης από τη συσπείρωση πόλων υπό την επιρροή της νέας πολιτικής Τραμπ. Το μέτωπο των χωρών της Βίσεγκραντ (Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακία) συνιστούν ένα ορατό κίνδυνο. Ιδιαίτερα ο προσανατολισμός της Πολωνίας στις επιλογές Τραμπ και η «απειθαρχία» της στις επιλογές του Βερολίνου με αφορμή την επανεκλογή του Τουσκ αποτελούν δείγματα και τάσεις εξαιρετικά ανησυχητικές για το ευρω-ιερατείο.

Με αυτή την έννοια η εμμονή των τεσσάρων σε προτάσεις για τη συγκρότηση μιας στρατιωτικής δομής εντάσσονται στις αναζητήσεις λύσεων αν οι ΗΠΑ και οι δορυφόροι της εντός Ε.Ε. επιμείνουν στα εξαγγελθέντα.

Η λεγόμενη πολιτική ενοποίηση και η χάραξη ενιαίας εξωτερικής πολιτικής και άμυνας εξετάζεται να σχεδιασθεί ώστε να εξασφαλίζει την εξαίρεση όσων χωρών δεν επιθυμούν τις γερμανικές επιλογές ή επιλέγουν άλλα σχέδια να προσδεθούν.

Τέτοιες αυτοεξαιρέσεις θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν και σε πολιτικές που αφορούν τις μεταναστευτικές ροές, τις μετακινήσεις πολιτών εντός της ευρωζώνης, τους τραπεζικούς ελέγχους κλπ.

Κέρδος χρόνου εντός του ίδιου πλαισίου

Σε προηγούμενο σημείωμα του Δρόμου επισημαίναμε ότι οι Ευρωπαίοι ιθύνοντες καλούνται να δείξουν δείγματα των σχεδίων τους μέχρι τα τέλη Μαρτίου (συνάντηση της Ρώμης), τη στιγμή που η εικόνα στην Ευρώπη δεν θα ξεκαθαρίσει πριν τις κρίσιμες εκλογές σε Ολλανδία, Γαλλία και τελικά στην ίδια τη Γερμανία, δηλαδή μέχρι το επόμενο φθινόπωρο.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν η Γερμανία είναι έτοιμη ή επιθυμεί να προχωρήσει στο σχέδιο πολλαπλών ταχυτήτων αποκλειστικά και μόνο με έναν περιορισμένο αριθμό χωρών της επιρροής της , χωρίς τη Γαλλία, εφόσον έχουμε επικράτηση Λεπέν και σε αυτήν την περίπτωση, ποιες θα είναι οι επιπτώσεις ως προς την αποτελεσματικότητα της πολιτικής και οικονομικής της ισχύος.

Το ερώτημα είναι πιο επιτακτικό καθώς η σημερινή συμφωνία υπογράφεται από δύο χώρες, Ισπανία και Ιταλία, βαθύτατα βυθισμένες στην κρίση χρέους, με κλυδωνιζόμενο τραπεζικό σύστημα και υπό τον συνεχή κίνδυνο πολιτικής αστάθειας.

Μπροστά σε αυτά τα αναπάντητα ερωτήματα επιχειρείται προς το παρόν να κερδηθεί χρόνος. Κέρδος χρόνου που επιτρέπει την οικοδόμηση μιας πιο συνεκτικής και ταυτόχρονα ευέλικτης Ευρώπης, κρατώντας ανοικτά όλα τα ενδεχόμενα ως προς το ποιοι και πόσοι θα συμμετάσχουν σε αυτήν. Με τον τρόπο αυτόν οι ισχυρές χώρες κρατούν για τον εαυτό τους προνόμια και πλεονεκτήματα, την ίδια στιγμή που οξύνεται στο έπακρο ο ανταγωνισμός με τους υπόλοιπους κύκλους ή συσπειρώσεις των χωρών-μελών της.

Αν αυτό το σχεδιασμένο χάος οδηγήσει στη διάσωση ή την πλήρη διάλυσή της μένει να αποδειχθεί υπό την επίδραση πολλών, και όχι μόνο ευρωπαϊκών, παραγόντων.

Ανάρτηση από: http://www.e-dromos.gr