Η επιχειρηματική καινοτομία περνά σήμερα από την ψηφιοποίηση της εργασίας. Ένας τεχνολογικός μετασχηματισμός, ωστόσο, δεν θα ήταν εύκολο να πραγματοποιηθεί, αν δεν συνοδευόταν από έναν ριζικό επαναπροσδιορισμό της επιχειρηματικής κουλτούρας. Σε αντίθεση με το συγκρουσιακό μοντέλο του 20ού αιώνα, που έβλεπε να αντιπαρατίθενται αφεντικά και εργαζόμενοι, αντιπρόσωποι των συμφερόντων των μεν και συνδικάτα ή οργανώσεις υπεράσπισης των συμφερόντων των δε, βλέπουμε έτσι να επιβεβαιώνεται ο μύθος του πιγκουίνου Φρεντ που αφηγήθηκε ο καθηγητής John Kotter, καθηγητής στη Harvard Business School και επισκέπτης σύμβουλος σε κάποιες επιχειρήσεις που αναγνωρίζονται στα σχήματα της ολιγαρχίας της εικονικής αυτοκρατορίας.
Το μάθημα που ο Kotter αποδίδει στον οξυδερκή πιγκουίνο μπορεί να ειπωθεί με λίγα λόγια ως εξής: για να αντιμετωπιστεί η αλλαγή, λέει ο Fred-Kotter, πρέπει να σχηματιστεί μια συμμαχία προκειμένου να αγωνιστεί για κοινή vision και τη μετακίνηση των εμποδίων που παρεμβάλλονται για την πραγμάτωσή της. Αυτή η vision είναι η ψηφιοποίηση των επιχειρήσεων. Τα εμπόδια είναι εκείνοι που με οποιονδήποτε τρόπο «κωπηλατούν αντίθετα».
Η μετακίνηση των εμποδίων στην ψηφιοποίηση σημαίνει, συνεπώς, την προσαρμογή και τη συμμόρφωση του προσωπικού της επιχείρησης, εξαλείφοντας κάθε συγκρουσιακό σκίρτημα. Για να μπορέσεις να ανταγωνιστείς στο επίπεδο της παγκόσμιας αγοράς, πρέπει να εξαλείψεις κάθε εσωτερική σύγκρουση.
Σύμφωνα με αυτή την προσέγγιση, η ψηφιοποίηση των εργασιακών διαδικασιών με τη βοήθεια φορητών ή φορετών μηχανισμών, πρέπει να εισάγει και να υλοποιεί έναν έλεγχο στον πραγματικό χρόνο της εργασίας. Οι επιδόσεις των ξεχωριστών εργαζομένων – σφράγιση, μετακινήσεις, χρόνοι εκτέλεσης των διαφόρων καθηκόντων – επιτηρούμενες από διαρκώς άγρυπνους υπολογιστές, μπορούν έτσι εκτιμώνται βάσει αυτόματων παραμέτρων και να ενθαρρύνονται ή να αποθαρρύνονται με την αυτόματη εφαρμογή επιβραβεύσεων ή ποινών.
Φορετοί μηχανισμοί και επιχειρηματικά smartphone συνδεδεμένα με υπολογιστές επιτήρησης από απόσταση, μέχρι τώρα εν ενεργεία σε άλλες χώρες, έχουν τώρα πια μπει σε λειτουργία και σε πολλές ιταλικές επιχειρήσεις. Έτσι τα badge μπορούν να κάνουν τα πάντα ή, για να το πούμε καλύτερα, μπορούν να επιτηρούν τα πάντα. Αυτό της Hitachi, για παράδειγμα, που οι αισθητήρες είναι σε θέση να καταγράφουν και να μεταδίδουν σε έναν επιχειρηματικό server κάθε λέξη την οποία εκφέρει ο εργαζόμενος (που το φοράει σε ολόκληρο το φάσμα του χρόνου εργασίας του), αλλά και να διαβάζουν και να ταυτοποιούν το badge οποιουδήποτε συνομιλητή, να καταγράφουν κάθε του λέξη, να επισημαίνουν τον χρόνο και τον τόπο των συναλλαγών, φτάνοντας να μετράνε μέχρι και την απόσταση ανάμεσα στα άτομα (1).
Πέρα από το να ανιχνεύουν τη γραμμή της προσωπικής παραγωγικότητας, αυτά τα badge επιτρέπουν τη συλλογή πληροφοριών για τις σχεσιακές δραστηριότητες οποιουδήποτε εργαζόμενου και προβαίνουν, γι’ αυτό, σε κοινωνιομετρικές αναλύσεις άτυπων ομάδων, υπονοούμενων διαπροσωπικών δυναμικών και μη εμφανών μορφών αλληλεγγύης. Ψαχουλεύουν τις κρυφές πτυχές της εργασίας, τις πρακτικές άμυνας, όπως και τις ρευστές σχέσεις. Καταγράφουν και συλλέγουν πληροφορίες για εκατομμύρια εργασιακές μέρες, αποτελώντας μια επιβλητική βάση προκειμένου να δουλέψουν σύνθετοι όσο και δόλιοι αλγόριθμοι επιθεώρησης.
Όμως η σκοπιμότητα του ελέγχου σαφώς δεν σταματά εδώ. Τα εγκατεστημένα GPS στα μέσα κίνησης (συμπεριλαμβανομένων των παπουτσιών (2), στα κουμπιά στις στολές εργασίας (3), στις ζώνες και τα βραχιόλια κατασκοπίας, τα βρίσκουμε τώρα πια στα οικοδομικά εργοτάξια, στις επιχειρήσεις καθαριότητας, εν γένει στην επιμελητεία, όπως και στις μεγάλες οργανωμένες επιχειρήσεις διανομής. Οι εργαζόμενοι της αλυσίδας MyChef, για να δώσουμε ένα άλλο παράδειγμα, είναι εφοδιασμένοι με ζώνες με μικροτσίπ προκειμένου να εξακριβώνεται κατά πόσο στη διάρκεια της εργασιακής τους δραστηριότητας κάνουν παύσεις μεγαλύτερες των 90 δευτερολέπτων. Και αν διαπιστωθεί κάτι τέτοιο, μπορεί να θεωρηθούν παραβάτες (4). Επιπλέον, άλλα software του τύπου Flexispy (5), εγκαθίστανται σε διάφορα μηχανήματα καθημερινής χρήσης για να ελέγχουν την κινητή επικοινωνία, την καθημερινή αλληλογραφία μέσω e-mail ή τις ιδιωτικές κινήσεις στα επιχειρηματικά δίκτυα. Τέλος, πώς να μη θυμηθούμε τις τηλεκάμερες στραμμένες στις θέσεις εργασίας, ευμενώς αποδεκτές ακόμη και στην πρόσφατη κυβερνητική μεταρρύθμιση της εργασίας;
Μια ανάλυση στο πεδίο θα μπορούσε να μας δώσει αναλυτικές πληροφορίες για αυτή τη διαδικασία στους διάφορους εργασιακούς και επαγγελματικούς τομείς. Όμως από όσα έχουμε πει, μπορούμε να αντιληφθούμε τουλάχιστον την ουσιαστική σχέση ανάμεσα στην εισβολή των τεχνολογιών του ελέγχου από απόσταση των εργαζομένων και το φαντασιακό που αυτές τείνουν να θεσμίσουν.
Θεωρούμενες από τους εταιρικούς manager σαν σημαντικές καινοτομίες υποστήριξης εν μέσω διεθνούς ανταγωνισμού ή προς όφελος της ασφάλειας των εργαζομένων στις διάφορες εγκαταστάσεις, αυτές, αντιθέτως, εμφανίζονται από την πλευρά των εργαζομένων σαν εργαλεία καθυπόταξής τους στα παραγωγικά standards που έχουν θεσπίσει οι διαδικασίες ψηφιοποίησης των επιχειρήσεων. Σε αυτές τις διαδικασίες, πράγματι, η μορφή του εργαζόμενου γίνεται αντιληπτή σαν ένα αφηρημένο «αριθμητικό νέφος», μια εξίσωση, ένας απλός «μη ανθρώπινος αριθμός», δηλαδή σαν μια ασώματη οντότητα χωρίς ψυχή, ανιχνεύσιμη και μετρήσιμη.
«Η ψηφιακή τάξη συμπυκνώνει ακριβώς το υπολογιστικό ή προσθετικό στοιχείο». Ο Byung-Chul Han έχει παρατηρήσει ότι η υπολογισιμότητα και η ανιχνευσιμότητα είναι, πράγματι, οι δύο εργαλειακές προϋποθέσεις πάνω στις οποίες βασίζεται η εκτίμηση της παραγωγικότητας, από την οποία εξαρτάται η παραμονή στον χώρο εργασίας. Οπότε είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε εδώ ότι τώρα πια κάτι τέτοιο γίνεται αυτομάτως μέσω ειδικών software, πράγμα που σημαίνει ότι αυτός που δίνει την απάντηση – φυσιολογικό; ανώμαλο; – είναι ένα ηλεκτρονικό υποχείριο, ένας υπολογιστής-επιτηρητής, μια App κατασκευασμένη για να διαχειρίζεται την εργαλειακή ορθολογικότητα του συστήματος, δηλαδή την αύξηση της επιχειρηματικής αξίας. Είναι τα software που θα δώσουν το πράσινο ή το κόκκινο φως σχετικά με τις επιδόσεις του εργαζόμενου και, στην ανάγκη, θα είναι αυτά που του στείλουν χωρίς ίχνος συναισθήματος ένα sms προσωρινής παύσης από την εργασία του. Ή μέχρι κι ένα mail απόλυσης, όπως συνέβη σε 154 εργαζόμενους της Nokia Solution Network στην Κασίνα ντε Πέκι.
Οικονομική εκμετάλλευση και βιοπολιτική κυριαρχία
Το δωρεάν των πλατφορμών μας έλκει στη χρήση τους, όμως οι δωρεάν δραστηριότητές μας – χρήση των μηχανών αναζήτησης (Google), αποστολή μηνυμάτων (WhatsAPP), ανταλλαγή φωτογραφιών (Instagram), ανέβασμα κειμένων (Facebook) – αυξάνουν τη γνώση που έχουν αυτές για μας και δημιουργούν πρόσθετη αξία για εκείνες. Προσφέρουμε πρόσωπα και ονόματα, αποκαλύπτουμε γούστα, τις ευαισθησίες και τις προτιμήσεις μας. Με αυτόν τον τρόπο αυτές οι πλατφόρμες εξειδικεύονται ολοένα και περισσότερο και, μέσω της διασταύρωσης και ανάλυσης των προσωπικών μας δεδομένων, μας διερευνούν σε βάθος προκειμένου να μας στέλνουν διαφημίσεις ολοένα και περισσότερο στοχευμένες. Οι οποίες διαφημίσεις πληρώνονται στις διοικήσεις των πλατφορμών με τις οποίες δουλεύουμε, αυξάνοντας έτσι τα κέρδη τους κατά τρόπο εκθετικό, στο βαθμό που οι χρήστες, λειτουργώντας σαν ηθελημένοι ή αθέλητοι προωθητές, προσθέτουν και νέα δεδομένα. Το αναδρομικό κύκλωμα, εν συντομία, θεσμίζει, ταυτοχρόνως, μία οικονομική εκμετάλλευση και μία βιοπολιτική κυριαρχία.Σημειώσεις
(1)To badge Hitachi Business Microscope περιέχει στο εσωτερικό του έναν αισθητήρα υπέρυθρης ακτινοβολίας, ένα επιταχυνσιόμετρο, έναν ακουστικό αισθητήρα και ένα σύστημα ραδιοεπικοινωνίας. www.hitachi.com.
(2)Τα μικροτσίπ στα παπούτσια εργασίας καταγγέλθηκαν με μια απεργία και ένα κλείσιμο δρόμου από τους εργαζόμενους της Fincantieri σε ένα εργοτάξιο στο Μουτζάνο (στη Σπέτσια), στις 25 Μάρτη 2015.
(3)Όπως συνέβη στο Ikea (βλ. R. Curcio, Maidi lavoro, οπ.π.).
(4)Μια καταγγελία τέτοιο τύπου έγινε από εργαζόμενους στις υπηρεσίες της Pioppa Ovest, στην Α4, κοντά στην Μπολώνια. www.ilfattoquotidianoit/2013/03/19autogrill-choc-sulla14-bracci-aletto-elettronico
(5)To Flexispy είναι ένα software που μπορεί να εγκατασταθεί κρυφά σε κινητά τηλέφωνα προκειμένου να μπει υπό έλεγχο η δραστηριότητά τους. Στον κόσμο της εργασίας αυτό εγκαθίσταται στα εταιρικά κινητά τηλέφωνα. Αυτό το software σχεδιάστηκε για να επιτηρεί τους υπαλλήλους. Κάνει πολλές δουλειές ανίχνευσης και αρχειοθέτησης: εντοπίζει σε πραγματικό χρόνο που βρίσκονται ανά πάσα στιγμή• αποκαλύπτει τι λένε και τι κάνουν, καταγράφει τα e-mail και τα μηνύματα που στέλνονται και λαμβάνονται- δείχνει ποιοι ιστότοποι δέχονται επισκέψεις, ελέγχει ώστε να μην αποσπώνται λίστες πελατών ή κωδικοί του επιχειρηματικού software. Το επιχειρηματικό κινητό τηλέφωνο «Flexispy Business Edition» που παράγεται από τη Flexispy προτείνεται ακόμη και σε όποιον θέλει να κάνει «εσωτερική έρευνα προκειμένου να απολύσει έναν εργαζόμενο»
(www.flexispy.com).
* Ο Renato Curcio είναι ιστορικό μέλος του ιταλικού κινήματος, εκ των ιδρυτών των Ερυθρών Ταξιαρχιών και καταδικασμένος σε πολλά χρόνια φυλάκισης. Πλέον ζει σε καθεστώς περιορισμένης ελευθερίας και διευθύνει τον συνεταιριστικό εκδοτικό οίκο Sensibili alle Foglie. Τα κείμενα είναι αποσπάσματα από το βιβλίο του Η Εικονική Αυτοκρατορία, εκδόσεις Ελευθεριακή Κουλτούρα
Ανάρτηση από: http://www.e-dromos.gr
